خطر سقط جنین بر اثر مصرف غذای آلوده به توکسوپلاسما

آلودگی به توکسوپلاسما در افراد سالم معمولا منجر به بروز علائم بالینی نمی‌شود؛ اما گاهی علائمی نظیر تب، تورم گره‌های لنفاوی، بثورات جلدی، سردرد، درد عضلانی و بی‌اشتهایی بروز می‌کنند. علائم بیماری در افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی نظیر مبتلایان به بیماری‌های صعب‌العلاج، مبتلایان به ایدز و... شدیدتر است و از طرفی استرس منجر به تشدید علائم می‌شود. بیشترین خطر متوجه خانم‌های باردار است؛ زیرا آلودگی ممکن است منجر به سقط جنین یا زایمان زودرس شود. پس توصیه می‌شود قبل از اقدام به بارداری با مشورت پزشک، آزمایشات اختصاصی انجام شود تا بتوان از عوارض احتمالی پیشگیری کرد.

یکی از راه‌های ابتلای انسان، مصرف آب و سبزیجات آلوده به انگل توکسوپلاسماست؛ چراکه بقایای مدفوع گربه‌های مبتلا، موجب آلودگی آب و نیز سبزیجات در مزارع کشاورزی می‌شود. بنابراین شست وشوی کامل سبزیجات خام در پیشگیری از بیماری بسیار موثر است. انگل‌های دفع شده همراه با مدفوع گربه، ممکن است تا یک سال در خاک زنده بمانند و آلودگی مزارع کشاورزی و حتی باغچه‌های منازل مسکونی و ویلایی محتمل است؛ بویژه این که میزان آلودگی گربه‌های ولگرد در سطح شهرها نیز قابل توجه است.

یک راه دیگر ابتلای انسان، مصرف گوشت‌های آلوده به صورت نیم پخته یا آبدار است. گوشت‌های آب پز و خورشتی خطری در مصرف‌کنندگان ایجاد نمی‌کنند، بلکه گوشت‌های کبابی نیم پخته از این بابت خطرناک است. غیر از گوشت، آلودگی از طریق مصرف جگر نیم پخته یا آبدار نیز محتمل است. باید توجه شود انگل توکسوپلاسما در دمای یخچال زنده می‌ماند، اما انجماد گوشت در فریزرهای خانگی در عرض هفت تا ده روز باعث نابودی انگل می‌شود.

همان‌طور که اشاره شد، سبزیجات و گوشت‌های نیم‌پخته دو دسته از مهم‌ترین مواد غذایی دخیل در ابتلای انسان به توکسوپلاسما به شمار می‌رود. اما طبق برخی شواهد علمی، احتمال ابتلای انسان از طریق مصرف شیر دام‌های آلوده دور از تصور نیست و همچنین احتمال این خطر از طریق مصرف شیر بز بیشتر از شیر گوسفند یا گاو است. طبق یک پژوهش اخیر در کشورمان حدود 10 درصد از نمونه‌های شیر بز، آلوده به انگل توکسوپلاسما بود. همچنین احتمال آلودگی شیر در فصل تابستان بیشتر از فصل زمستان است؛ چرا که در فصل تابستان دام‌ها آزادانه در مراتع تغذیه می‌کنند و مجاورت آنها با آلودگی مدفوعی گربه محتمل است، اما در فصل زمستان، دام‌ها عمدتا در محیط‌های بسته در داخل آغل نگهداری می‌شوند و تماس با آلودگی مدفوعی گربه‌ها کمتر است. باید توجه کرد پاستوریزاسیون شیر به آسانی این انگل را نابود می‌کند، ولی شیرهای غیرپاستوریزه ایمن نیست.

دکتر بهادر حاجی محمدی

سرپرست مرکز تحقیقات سلامت و ایمنی غذای دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد