چرا انتخابات پارلمانی عراق مهم است؟

با وجود همه چالش‌های امنیتی، روند طی شده نشان می‌دهد دولت و پارلمان عراق که همواره بر برگزاری انتخابات در موعد مقرر تأکید داشته‌اند و مردم عراق نیز با وجود همه تهدیدات امنیتی و شرایط خطرناک، پای صندوق‌های رأی حاضر شدند و نقش خود را در شکل‌گیری پارلمان و دولت عراق ایفا کردند.

تحول مهمی که در شرایط کنونی به وقوع پیوست، سقوط خلافت ادعایی جریان تکفیری - تروریستی داعش بود که با اشغال بخش قابل توجهی از عراق توانست بر این بخش‌ها سلطه یابد.اما دولت عراق با عملیات ارتش و کمک نیروهای مردمی توانست سرزمین‌های اشغالی را بازپس گیرد و فضا را برای انتخابات آینده در اردیبهشت 97 فراهم کند. برخلاف برخی فشارها و تردیدها، از جمله مساله برگزاری همه‌پرسی در اقلیم کردستان و چالش‌هایی که در روابط بغداد و اربیل به‌وجود آمد، اما دولت عراق مصمم است انتخابات در موعد مقرر برگزار شود. اگر چه برخی زمزمه‌ها و فشارها از تعویق انتخابات به بهانه نبود امنیت حکایت می‌کرد، اما تأکید بر برپایی انتخابات در موعد مقرر که مبتنی بر قانون اساسی است را می‌توان از اقدامات مثبت دولت عراق ارزیابی کرد.

دوران پساداعش و وضعیت امنیتی عراق

به نظر می‌رسد در دوران پساداعش شرایط امنیتی به وضعیت بهتری نسبت به گذشته نائل آمده باشد، اما مشکلات امنیتی همچنان پیش روی عراق خواهد بود. اگر چه داعش سرزمین‌هایی را که اشغال کرده بود از دست داد، اما راهبردش را از حفظ سرزمین به سمت عملیات‌های تروریستی تغییر خواهد داد. اگر چه به مرور دولت عراق از منظر اطلاعاتی و امنیتی قوی‌تر عمل خواهد کرد، اما پیش‌بینی می‌شود در فضای کنونی عراق و روزهای پیش رو تا موعد انتخابات، عملیات تروریستی به منظور ایجاد ناامنی از سوی بازماندگان داعش صورت گیرد. اما اقدامات این عناصر به اندازه‌ای نخواهد بود که سبب تعویق انتخابات عراق شود.

انتخاباتی با چند ویژگی

انتخابات پیش رو ظاهرا از چند ویژگی برخوردار است؛ نخست شاهد ظهور فهرست‌های مرتبط با جریان مقاومت خواهیم بود؛ جریانی که در قالب بسیج مردمی و حشد الشعبی موفق به شکست جریان تکفیری داعش شد. طبیعی است شاخه‌های سیاسی جریان‌های مقاومت با توان بیشتری در صحنه انتخابات ظاهر شوند.

تنوع ائتلاف‌هایی را که به منظور شرکت در این دوره انتخابات در حال شکل‌گیری است می‌توان از ویژگی‌های دیگر آن برشمرد. در واقع، تغییراتی که در ائتلاف‌های شیعیان، اهل تسنن و اکراد نسبت به گذشته به چشم می‌خورد، شکل جدیدی به ائتلاف‌ها بخشیده است. برای مثال، در میان شیعیان گروه‌های جدیدی پا به عرصه ظهور گذاشتند و ائتلاف‌های تازه‌ای را پدید آورده‌اند، از جمله فهرست متعلق به حیدرالعبادی نخست وزیر فعلی عراق که احتمالا مجموعه‌ای از گروه‌های مقاومت در آن قرار خواهند گرفت. فهرست‌های دیگری چون فهرستی با محوریت نوری مالکی و فهرستی با محوریت جریان صدر و در کنار آن یکی دو ائتلاف دیگر، سبب شده شیعیان با چهار پنج ائتلاف در انتخابات حضور یابند. همچنین به نظر می‌رسد مجموعه اهل سنت با سه تا پنج ائتلاف در انتخابات شرکت کنند و کردها نیز با سه ائتلاف در انتخابات حاضر شوند.

انسجام مردمی

مشارکت مردم پس از تلاش‌هایی که در فضای امنیتی صورت گرفته و انسجامی که بین مردم عراق و دولت عراق برای مبارزه با تروریسم و جریانات تکفیری جهت بازپس‌گیری عراق به‌وجود آمد به نظر می‌رسد در فضای سیاسی هم وجود داشته باشد و انتخابات با جوش و خروش بیشتری نسبت به گذشته برگزار شود. همان‌طور که مردم عراق برای سامان دادن به مشکلات امنیتی کشور به طور جدی مشارکت داشتند، در فضای سیاسی و انتخابات پارلمانی عراق نیز به شکلی جدی‌تر حضور خواهند داشت.

نکته قابل توجه دیگری که این انتخابات را با انتخابات گذشته متمایز می‌کند این است که هیچ جریان سیاسی در مقام معارض و مخالف انتخابات در صحنه سیاسی عراق حاضر نخواهد شد و همه گروه‌ها تلاش می‌کنند در چارچوب رقابتی در این انتخابات شرکت کنند. در واقع آنچه از صحنه سیاسی امروز عراق می‌توان برداشت کرد این است که تعارضات و مخالفت‌ها با فرآیندهای سیاسی جای خود را به رقابت‌های سیاسی داده‌اند و این امر را باید به فال نیک گرفت.

موضع عربستان سعودی

زمزمه‌هایی از تلاش کشورهای عربی برای دخالت و نفوذ در انتخابات عراق به گوش می‌رسد. سیاست‌های غلط عربستان سعودی منجر به شکست سیاست‌های سعودی‌ها در سطح منطقه شده است. این موضوع سبب شد عربستان سعودی در سطح روابطش با کشورهای منطقه بویژه عراق دچار مشکل شود. ظاهرا سعودی‌ها رویکرد جدیدی نسبت به عراق برای توسعه همکاری‌های بین دو کشور در پیش گرفته‌اند. این‌که تمایل برای توسعه روابط دیپلماسی با عراق و مشارکت در بازسازی عراق از سوی سعودی‌ها تا چه اندازه واقعی است، در طول زمان مشخص خواهد شد. اما اعلام تمایل سعودی‌ها برای توسعه همکاری با عراق، برآیند شکست سیاست‌های گذشته آنهاست.

عربستان سعودی در طول سال‌های گذشته تمام تلاش خود را صرف ایجاد مانع برای شکل‌گیری یک عراق جدید بر پایه خواست مردم کرد. اگرچه عملکرد سعودی‌ها همواره با گفتارشان متفاوت بوده است، امیدواریم در تاکید امروزشان بر راهبرد تعاملی با عراق صادق باشند. در واقع، آنها تا به امروز در ایجاد بی‌ثباتی و ناامنی و تخریب روابط با کشورهای منطقه و ایجاد فتنه‌های مذهبی نقش نخست را در منطقه ایفا کرده‌اند. البته مردم و دولتمردان عراق هوشیارند و واقعی بودن ژست سعودی‌ها برای ترمیم روابط را تشخیص خواهند داد. طبیعی است که در صورت صداقت سعودی‌ها، عراقی‌ها نیز در چارچوب منافع خود عمل می‌کنند، اما اگر بی‌صداقتی آنها ادامه داشته باشد با واکنش سخت عراقی‌ها مواجه می‌شوند؛ همان‌طور که دخالت‌های سفیر عربستان در یکی دو سال اخیر سبب اخراج او از عراق شد. سعودی‌ها هم سعی خواهند کرد به بهانه بازسازی عراق حضور خود را در این کشور پررنگ کنند، اما مردم و دولتمردان عراق، تجربه تلخ عملکرد عربستان را فراموش نکرده‌اند.

حسن کاظمی‌قمی

سفیر پیشین ایران در عراق