مهاجران آب

این ضعف‌ها سبب شده ایران بیشتر از کشورهایی که مصارف خود را با نوسانات اقلیمی هماهنگ کرده‌اند در برابر تغییر اقلیم آسیب‌پذیر باشد.

در یک دهه اخیر میزان بارش حدود 10 درصد نسبت به دهه‌های گذشته کاهش یافته است. این درحالی است که حجم روان‌آب‌ها در این بازه زمانی، حدود 40 درصد کمتر شده و این مساله، ناشی از رعایت نکردن سقف برداشت از منابع آبی تجدیدپذیر در مصارف مختلف شهری، صنعتی و کشاورزی است.

در کنار این امر، بی‌توجهی به سهم تالاب‌ها، دشت‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری، باعث شده خشکسالی با شدت بیشتری به کشور مان لطمه وارد کند.

برداشت بی‌رویه و غیرکارشناسی از منابع آب زیرزمینی و حفر چاه‌های غیرقانونی، استفاده از آب رودخانه‌ها در صنایع گوناگون به صورت مجاز یا غیرمجاز و همچنین آلوده‌سازی آنها و افزایش سدسازی بدون رعایت حق و نیاز محیط‌ زیست کشور فقط چند مورد از بی‌توجهی به مدیریت منابع آبی در ایران است و شرایط امروز در درجه اول حاصل این ضعف مدیریتی است.

محیط‌زیست صبور است، اما وقتی در بازه‌ای بلندمدت حقوقش را رعایت نمی‌کنیم، باید منتظر عکس‌العمل‌های آن بمانیم. این واکنش‌ها امروزه به صورت خشک شدن یکی پس از دیگری تالاب‌ها، پدیده گرد و غبار و نشت زمین بر اثر پایین رفتن سفره‌های آب زیرزمینی بروز پیدا کرده‌اند.

همچنین خشکسالی طولانی‌مدت باعث توقف کشاورزی در روستاها می‌شود و وقتی معیشت جایگزین برای روستاییان تعریف نشده باشد، آنها ناچارند برای گذران زندگی به شهرها مهاجرت کنند.

این کوچ اجباری که به معضل حاشیه‌نشینی در شهرها دامن زده، فقط یکی از عوارض مدیریت نادرست منابع است، چراکه تبعات متعدد اجتماعی، سیاسی و امنیتی بحران آب مدتی است کشور را درگیر ‌کرده است.

براساس بررسی‌های انجام شده، یکی از مهم‌ترین علت‌های افزایش مهاجرت روستاییان به شهرها، محدود شدن منابع آبی مورد نیاز برای کشاورزی است.

این مساله سبب شده جمعیت روستانشین کشور در یک بازه 50 ساله، از 70 درصد به کمتر از 30درصد کاهش یابد البته این روند در استان‌های کویری کشور همچون یزد، خراسان جنوبی و سیستان‌وبلوچستان شدت بیشتری داشته، اما این امر به این معنی نیست که دیگر استان‌های کشور، حتی استان‌های پرآب‌تر از مشکلات ناشی از بحران کم‌آبی مصون باشند و با ادامه روند موجود، بدون شک این استان‌ها نیز درگیر چنین مشکلاتی خواهند شد.

بنابراین گفته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره این‌که آب، بزرگ‌ترین معضل حال حاضر کشور است، بی‌دلیل نیست و امروزه آب باید به‌عنوان چالش اصلی کشور مطرح شود. حل بحران کم‌ آبی باید مهم‌ترین دغدغه مسئولان باشد و لازم است توجه به این موضوع بیش از پیش در قوانین بالادستی و برنامه‌های بلندمدت کشور خود را نشان دهد.

دکتر مسعود تجریشی - معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور