ملاقات‌های ستاره‌ای؛ سناریویی برای پایان دنیا

برخورد دنباله‌داری عظیم با کره زمین، از سهمگین‌ترین و فاجعه‌بارترین رویدادهایی است که می‌تواند برای سیاره ما پیش بیاید. ما می‌دانیم این اتفاق در گذشته افتاده است، اما میزان احتمال وقوع بلایای مشابه تاکنون به طور قطعی تعیین نشده بود. اکنون اخترشناسان به بررسی احتمال روی دادن این فاجعه کیهانی برای منظومه ما پرداخته‌اند. آنان در مقاله پژوهشی جدیدی محاسبه کرده‌اند که ورود ستاره‌های دیگر به «ابرِ اورت» چقدر رایج است. ابرِ اورت (Oort Cloud) پوسته کروی عظیمی شامل میلیاردها جرم یخی است که تصور می‌شود منظومه شمسی ما را احاطه کرده است. نزدیک شدن ستاره‌ها به منظومه شمسی ممکن است این اجرام یخی را که هسته دنباله‌دارها هستند، از مدارهای سست و ناپایدارشان خارج و آنها را به داخل منظومه شمسی پرتاب کند و به این ترتیب احتمال برخورد با کره زمین را به وجود آورد.

براساس پیش‌بینی‌های این مقاله، تا یک میلیون سال آینده، بین 19 تا 24 ستاره تا فاصله 26/3 سال نوری از خورشید به آن نزدیک خواهند شد؛ آنقدر نزدیک که دنباله‌دارها را به میزان محسوسی از مسیر اولیه‌شان خارج کند. البته نزدیک شدن ستاره‌ها لزوما به برخورد دنباله‌دارها با کره زمین منجر نخواهد شد؛ این موضوع به اقبال ما و البته محل قرار داشتن زمین در مدارش نسبت به ستاره در حال عبور بستگی دارد، اما احتمال برخورد در این مواقع بالا خواهد رفت. علاوه ‌بر این، طبق برآوردهای انجام شده در مقاله، تا یک میلیون سال آینده 490 تا 600 ستاره نیز از فاصله 3/16 سال نوری از خورشید یا کمتر عبور خواهند کرد. این فاصله از محل مرزهای بیرونی که برای ابر اورت پیش‌بینی شده بسیار دورتر است، اما اگر ستاره‌ عبوری از این فاصله‌ها بسیار بزرگ باشد، همچنان امکان این که بتواند دنباله‌دارها را از مسیرشان منحرف کند وجود خواهد داشت.

ابر اورت کجاست؟

ابر اورت هرگز به‌طور مستقیم مشاهده نشده است، اما دانشمندان وجود آن را با این استدلال نتیجه‌گیری کرده‌اند که اگر دنباله‌دارهایی که در آسمان می‌بینیم همواره در مدار کنونی‌شان قرار داشتند، مدت‌ها قبل می‌بایست متلاشی یا تصعید می‌شدند. از این رو دانشمندان بر این باورند که این اجرام بیشتر عمرشان را در جایگاهی خارج از منظومه شمسی به سر می‌برند و به سبب عبور ستاره‌ها به داخل منظومه پرتاب می‌شوند. براساس مدل‌های نظری، ابر اورت از فاصله 300 میلیارد تا 30هزار میلیارد کیلومتری خورشید گسترده است. احتمالا در این ابر، میلیاردها دنباله‌دار وجود دارد که اندازه‌شان به چند کیلومتر یا حتی ده‌ها کیلومتر می‌رسد. با توجه به فاصله زیاد این اجرام از خورشید، آنها کشش گرانشی بسیار ضعیفی از سوی خورشید حس می‌کنند؛ فقط در حدی که در حالت عادی در مدارشان بمانند و به آسانی نیز از مدار خود خارج می‌شوند.

ستاره‌های واقع در قرص کهکشان راه‌شیری به دور مرکز کهکشان می‌گردند. خورشید ما هر 250 میلیون سال یکبار به طور کامل به دور این مرکز می‌گردد و گاهی در مسیر خود به مدتی کوتاه به ستاره‌های دیگر نزدیک می‌شود. یافته اخیر که در نشریه نجوم و اخترفیزیک (Astronomy & Astrophysics) منتشر شده، حاکی از آن است که این برخوردهای نزدیک بسیار متداول‌تر از تصورات پیشین دانشمندان هستند و دو برابر بیشتر از آنچه در گذشته برآورد شده بود، رخ می‌دهند.

محاسبات جدید بر اساس داده‌های تلسکوپ فضایی گایا انجام شده است؛ تلسکوپی در مدار زمین که به نقشه‌برداری از موقعیت و مسیر حرکت حدود یک درصد از 200 تا 300 میلیارد ستاره‌ کهکشان راه شیری مشغول است. پیشتر دانشمندان پروژه گایا دریافته بودند نزدیک‌ترین رویارویی که خورشید در پیش دارد، با ستاره کوتوله‌ای به نام «گلیس 710» خواهد بود که حدود 3/1 میلیون سال دیگر به فاصله 2400میلیارد کیلومتری از خورشید خواهد رسید. این فاصله از آنچه پیش از آن تصور می‌شد نزدیک‌تر بود.

اخترشناسان امیدوارند در آینده بتوانند با بررسی گذشته‌های دور، ستاره‌هایی را پیدا کنند که احتمالا در واقعه انقراض دایناسورها که 66 میلیون سال پیش رخ داد، مقصر بوده‌اند. هنوز با قطعیت مشخص نشده است برخوردی که مطابق فرضیه‌های موجود سبب این انقراض جمعی شده از سوی یک دنباله‌دار بوده است یا یک سیارک. ممکن است دانشمندان بتوانند با محاسبه مدارهای ستاره‌ها در 66 میلیون سال قبل مشخص کنند که آیا ستاره‌ای در آن زمان به خورشید نزدیک شده که بتواند دنباله‌داری را از مسیر خارج کند یا خیر. در این‌صورت موفقیت عظیم و ارزشمندی در بررسی تاریخچه سیاره ما حاصل خواهد شد.

منبع: The Guardian

مترجم: کیارا عباس‌زاده اقدم