دام‌های عربستان سر راه شیعیان عراق

شاید عناصر مساله داری مانند مقتدی صدر از کنه قضایا آگاهی نداشته باشند، اما سعودی‌ها تلاش می‌کنند از این‌گونه افراد به صورت یک اهرم استفاده کرده و رفته رفته از نفوذ منطقه‌ای ایران بکاهند‌. به همین دلیل شیعیان طرفدار ایران در منطقه باید مراقب دام‌هایی باشند که دشمنان به انحای مختلف سعی می‌کنند بر سر راهشان قرار دهند.

صدر و مواضع متناقض

سید مقتدی صدر 43 ساله، شناخته‌شده‌ترین فرد بازمانده از خاندان صدر است. روحانی سرشناس شیعی، رهبر جریان صدر و از سیاستمداران در عراق به حساب می‌آید که به اتخاذ مواضع و سیاست‌های متناقض در عرصه سیاست در عراق و منطقه شاخته می‌شود. رویکردهای سیاسی صدر تاکنون با تناقض‌های متعددی همراه بوده و می‌رود تا به یکی از شاخص‌های زندگی سیاسی وی تبدیل شود، از جمله این که صدر در ابتدای بحران سوریه، تحولات سوریه را مساله‌ای داخلی عنوان کرده بود که کشورهای خارجی نباید در آن دخالت کنند، اما بتازگی خواستار کناره‌گیری بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه از قدرت شده است. از سوی دیگر صدر از حضور ایران در عراق و سوریه انتقاد و به نیروهای مورد حمایت ایران در منطقه از‌جمله نیروی بسیج مردمی عراق موسوم به الحشد الشعبی تاخت و حتی خواستار انحلال آن شد. این درحالی است که بخشی از نیروهای حشد الشعبی وابسته به شخص مقتدی صدر بوده و تاکنون از حمایت‌ها و کمک‌های نظامی و مشورتی ایران برخوردار بوده است .

در مورد دلایل تناقض در مواضع مقتدی صدر تاکنون تحلیل‌های زیادی ارائه شده است. سایت اینترنتی مشرق نیوز در گزارشی در این باره نوشت: یکی از دلایل تناقض رویکردی مقتدی صدر را باید در نبود هم‌راستایی مواضع وی با تهران ملاحظه کرد، اختلافاتی که در سال‌های آخر نخست‌وزیری نوری المالکی پر‌رنگ‌تر شده بود. طی دوران نخست‌وزیری نوری المالکی، صدر بارها برای اعمال قدرت و نفوذ در اعتراض به تصمیمات دولت وقت عراق به بغداد لشکر کشی کرد تا جایی که نیروهای وفادار به وی در سال 2008 مستقیما با ارتش و نیروهای امنیتی عراق درگیر شدند و پس از بازداشت بسیاری از آنها، صدر گفت که ارتش مهدی را منحل خواهد کرد.

3 سناریو

سفر رئیس جریان صدر به عربستان سعودی و دیدار وی با محمد بن سلمان، اتفاق نادری بود. هنوز این خبر توسط محافل داخلی و منطقه‌ای هضم نشده بود که خبرگزاری‌ها اعلام کردند رئیس جریان صدر، طی دعوتی رسمی از سوی دولت امارات، به ابوظبی سفر کرده و برای این سفر اماراتی‌ها حتی هواپیمایی اختصاصی در نظر گرفته بودند؛ سفرهایی که از تحرکات گسترده سعودی‌ها و اماراتی‌ها برای ورود به عرصه تحولات عراق از دریچه سید مقتدی صدر و جریانش حکایت دارد. بی‌تردید، چرخش رویکرد سعودی‌ها به سمت عراق، یکباره صورت نگرفت، همان گونه که سفر مقتدی صدر به عربستان تصمیمی نبود که یک‌شبه گرفته شده باشد، بلکه مقدمات و زمینه‌های آن به ماه‌ها قبل باز می‌گردد.

سفر بی‌مقدمه عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان به بغداد، نشانگر هراس ریاض از پیروزی‌های پی در پی ارتش و الحشد الشعبی عراق در مبارزه با داعش بویژه در مناطق سنی‌نشین و همچنین شکست سیاست‌های عربستان در مصر، عراق، یمن و سوریه بود. این سفر در بازه زمانی بسیار مهم و سرنوشت ‌ساز برای دولت و ملت عراق صورت گرفت و نشان داد مقامات ریاض همچنان بر ایفای نقش پر رنگ در عرصه تحولات عراق، پافشاری می‌ورزند و نسبت به آنچه در عراق می‌گذرد، بی‌تفاوت نیستند.

از نکات حائز اهمیت در سفر مقتدی صدر به عربستان و اهداف سعودی‌ها در دعوت از رهبر جریان صدر، توجه سعودی‌ها به انتخابات آینده عراق است. در واقع دیدار بن سلمان با صدر نشان داد، سعودی‌ها نمی‌‌خواهند بار دیگر دولت شیعی اکثریت، ابتکار عمل را در عراق در دست گیرد. به این منظور پیش‌بینی می‌شود، عربستان سه سناریو را در عراق پیاده کند: سناریوی اول این که به حمایت خود از جریان‌‌های سنی طرفدارش در عراق ادامه داده و آنها را تقویت کند. سناریوی دوم این که سعودی‌ها تلاش می‌کنند بین شیعیان عراق نفوذ کرده و دست کم بین آنها تفرقه بیندازند. نزدیک‌‌ترین گزینه به این سناریو جریان مقتدی صدر است که هم با دولت، هم با مرجعیت عالی دینی عراق و هم با دیگر جریانات این کشور اختلافاتی دارد. عربستان سعودی به این وسیله تلاش می‌کند انسجام موجود بین جریان‌های شیعی عراق را هدف قرار دهد تا آنها فاقد یک اکثریت تاثیر گذار در انتخابات آینده باشند.

شیعیان عراق حداقل 67 درصد مردم این کشور را تشکیل می‌دهند، بر این اساس هر انتخاباتی که در این کشور برگزار شود، پیروزی با آنها خواهد بود و برای این که ائتلاف شیعیان در پارلمان عراق اکثریت را به دست نیاورد، دولت را در دست نگیرد، کابینه را تشکیل ندهد و پارلمان را تصاحب نکند، عربستان باید بین شیعیان یارگیری کند و به این طریق مانع تشکیل فراکسیون اکثریت توسط آنها شود.

سومین سناریویی که می‌توان برای تحرکات صدر در نظر داشت، ضربه زدن به ایران از طریق بعضی جریان‌های شیعی است. قطعا آمریکا و هم‌پیمانان آنها در منطقه، روابط عالی، گسترده و متنوع بین ایران و عراق را نمی‌‌پسندند، لذا تمام تلاش آنها بر این است که این روابط را بر هم بزنند. این موضع، رویکرد جدیدی نیست که از سوی سعودی‌ها شاهد آن باشیم، بلکه قدمتی دیرینه دارد. آنچه در این مقوله تازگی دارد، راهبردهای اجرایی این سیاست است. یک زمانی این سیاست با راهبرد رویارویی و جنگ مستقیم صورت می‌گرفت و اکنون به نظر می‌رسد از طریق دور زدن این رابطه به وسیله تطمیع و تقدیم کمک‌‌های قابل توجه مالی پیاده و اجرایی می‌شود. همراستایی اماراتی‌ها و سعودی‌ها در جذب مقتدی صدر بر عمق و گستره توطئه تدارک دیده شده از سوی شیوخ عرب برای عراق و جمهوری اسلامی ایران تاکید می‌کند. نباید فراموش کرد که این تحرکات حتما با چراغ سبز آمریکایی‌ها و حمایت صهیونیست‌ها در حال انجام است.