کاهش شمارگان در نشریات و عوامل موثر بر آن

البته متاسفانه به‌طور کلی فرهنگ مطالعه در کشور به صورت جدی کاهش یافته و حتی می‌بینیم که کتاب‌های تازه چاپ شده در بازار هم با همین مشکل افت تیراژ مواجه شده‌اند. عوامل بسیار زیادی هم در این قضیه دخیل‌اند که بخش عمده آن را باید به‌دلیل بروز و پیشرفت وسایل ارتباطی تکنولوژیک دانست. از دهه 1990 میلادی با رشد و گسترش فناوری‌های جدید بویژه شبکه‌های ماهواره‌ای و در ادامه هم توسعه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، مطبوعات بسیار بیشتر از گذشته با مشکل مواجه شده‌اند. البته این قضیه موجب شده که رسانه‌های چاپی به مرور دست به اقداماتی بزنند و به‌دنبال نوآوری در ساختار و کیفیت محتوای مطالب خود بروند. برای مثال، بسیاری از روزنامه‌ها امروزه صاحب سایت هستند و نسخه‌های آنلاین و دیجیتال دارند و از این جهت ما شاهد رشد و پیشرفت‌هایی چشمگیر شده‌ایم.

امروزه در بسیاری از کشورها نسخه‌های آنلاین مطبوعات، جایگزین نسخه‌های چاپی شده‌ و این قضیه هم البته به نوبه خود، به افت تیراژ مطبوعات چاپی دامن زده است.

با این حال باید به این نکته هم اشاره داشته باشیم که تنها عامل کاهش تیراژ مطبوعات به‌دلیل رشد فناوری‌های لازم در سطح جامعه نیست، بلکه عامل فرهنگی هم در این قضیه دخیل است. همان‌طور که اشاره کردم، فرهنگ مطالعه و کتابخوانی به‌طور کلی در کشور پایین است. افراد مشغله‌های متفاوت دیگری پیدا کرده‌اند و عموما به سراغ استفاده از رسانه‌های دیگری به جای مطبوعات می‌روند، هر چند در چنین شرایطی هنوز روزنامه‌هایی هم هستند که از فروش‌ بسیار بالایی برخوردارند و توانسته‌اند مخاطبانشان را حفظ کنند. روزنامه‌هایی چون آساهی شیمبون در ژاپن که همچنان تیراژی بالای 12 میلیون نسخه در روز دارد و شماری روزنامه‌های دیگر که هنوز شمارگان بالا دارند و جزو روزنامه‌های مطرح در سطح دنیا معرفی می‌شوند. وضع کنونی و روز دنیا چنین است و با این وجود ما متاسفانه هنوز نتوانسته‌ایم به تیراژ مطبوعاتمان به‌طور ویژه توجه کنیم و راه‌حلی برای این مشکل بیابیم. در این شرایط مشکلات اقتصادی هم گریبانگیر نشریات شده‌ است و هیچ سازمانی پیگیر خسارت‌های این مطبوعات نیست. برخی روزنامه‌های دولتی از یارانه‌ها و کمک‌هایی که توسط دولت به آنها داده می‌شود برای سر پا ماندن و ادامه حیات استفاده می‌کنند، اما بسیاری از روزنامه‌های دیگر هنوز با مشکلات بی‌شمار مواجه‌اند. به هر حال مطبوعات به دو عامل مخاطب و کیفیت بسیار وابسته‌اند و این عوامل خود می‌توانند بر فروش و تیراژ اثرگذار باشند. در بررسی این مساله که چرا امروزه مخاطبان ایرانی ذائقه‌شان تغییر کرده و تمایلشان به مطالعه و کسب اخبار از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیگر بیشتر شده، کیفیت مطالب خود روزنامه‌ها هم مهم است. این رسانه‌ها باید بکوشند استانداردهای لازم را بیشتر از گذشته در کارشان رعایت کنند و به این طریق دوباره آشتی را میان خودشان و مخاطبان ایرانی برقرار سازند.

دکتر علی‌اصغر کیا

استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه طباطبایی