نوشتن درباره دفاع مقدس دشوار است

حالا او پس از 27 سال مجموعه داستان «فریاد در خاکستر» را بازنشر کرده است. مدتی پیش هم گفته بود، قصد دارد 11 رمان اجتماعی بنویسد و منتشر کند که به گفته خودش حریم نخستین رمان این مجموعه است. این روزها نیز کانالی تلگرامی راه انداخته و جزئیات دیدار نویسندگان با رهبر معظم انقلاب را در آن می‌نویسد. به بهانه بازنشر مجموعه داستان «فریاد در خاکستر» و همچنین رمان در دست انتشار «حریم» با او گفت‌وگو کردیم.

چه شد که پس از سال‌ها به فکر بازنشر مجموعه‌ داستان «فریاد در خاکستر» افتادید؟

این کتاب در همان سال 69 دو سه بار چاپ شد ولی پس از آن بازنشر نشد. کتاب را پس از بازگشت به جبهه نوشتم و به عنوان نخستین مجموعه داستان من به‌شمار می‌آید. اخیرا ناشر پیشنهاد داد که کتاب را تجدید چاپ کنیم. همچنین داستان‌های کوتاه دیگری داشتم که به صورت پراکنده منتشر کرده بودم. آنها را نیز به این مجموعه اضافه کردیم. همچنین قرار شد مقایسه‌ای صورت گیرد درباره داستان‌های کوتاهی که در آن دوره تاریخی و آن حال و هوا و فضا با وضعیت کنونی حداقل خودم تا ببینیم چه اتفاقات و تغییراتی روی داده است.

آیا تغییری احساس کردید؟ یا بهتر بگوییم داستان‌های دفاع مقدسی آن دوره با اکنون تفاوت دارد؟

فضای زمان جنگ بیشتر حال‌و‌هوای حماسی داشت. البته در مجموعه داستان «فریاد در خاکستر» بجز یکی دو داستان که حال و هوای حماسی داشت، بقیه داستان‌ها تحلیلی بودند. همان دوره هم در نقدها اشاره شده بود که «فریاد در خاکستر» کار متفاوتی در حوزه داستان دفاع مقدس است و کمی از فضای حماسی دفاع مقدس فاصله گرفته بود، زیرا جنگ به پایان رسیده بود و نیازی به داستان‌های حماسی نبود که در اطلاعات جبهه منتشر می‌کردیم.

با این تفاسیر، به نظر شما امروز نوشتن درباره دفاع مقدس سخت‌تر شده است؟

هم‌‌اکنون نوشتن در این حوزه دشوارتر شده است. به این دلیل که در 30 سال گذشته مخاطب را به چیزهایی عادت دادیم (نه ما نویسندگان، بلکه سازمان‌هایی که متولی امور فرهنگی دفاع مقدس بودند) که با ادبیات دفاع مقدس و فضایی که ما در آن زندگی می‌کردیم فاصله داشت. در نتیجه بخشی فضای تقدسی پدید آوردند که همه چیز در آن مقدس و پاک و طاهر است و هیچ راه نفوذی در آن وجود ندارد. که در واقعیت چنین چیزی نبود بلکه یک فضای متعادل و معمولی حاکم بود که رزمندگان در عین نگاه دینی زندگی عادی خود را دنبال می‌کردند. برخی هم از آن طرف بام افتادند و بخشی از این ادبیات به فضای ضدجنگ تبدیل شد که غیرواقعی است. متاسفانه اکنون یک نگاه افراط و تفریطی حاکم است که از یک‌سو سازمان‌های فرهنگی و از سوی دیگر، نویسندگان برای مقاومت در برابر آن، به این فضا دامن می‌زنند. این فضای غیرواقعی، نویسندگان جدی ادبیات دفاع مقدس را از نوشتن در این حوزه دور کرد.

یعنی شما به عنوان یکی از نویسندگان جدی ادبیات دفاع مقدس دیگر تمایلی برای نوشتن در این حوزه ندارید؟

چرا دارم، رمان «درد» را با موضوع دفاع مقدس سال 92 منتشر کردم و اکنون مشغول نوشتن رمان دیگری در این حوزه هستم، اما سعی می‌کنم آلوده این فضاهای تصنعی نشوم.

برخی ادبیات دفاع مقدس را تا موضوع مقاومت و دفاع از حرم نیز پیش برده‌اند. نظر شما درباره چنین آثاری چیست؟

دفاع مقدس در هر دوره معنای خودش را دارد. اگر به 30 سال گذشته رجوع کنیم دوره هشت سال جنگ منوط به آن بود که ما دشمن را از خاکمان بیرون و پس از آن هشت سال، تلاش کردیم خرابی‌های جنگ را بازسازی کنیم. در دوره‌ای هم که انقلاب‌های عربی آغاز شد و اختلافاتی که میان مذاهب مختلف اسلامی انداختند، بویژه تلاش کشورهای عربی برای اختلاف میان شیعه و سنی، همه اینها سبب شد دفاع مقدس معنی تازه‌ای پیدا کند و رزمندگان این حوزه حریم‌های تازه‌ای برای دفاع پیدا کردند که دفاع از حرم یکی از آنهاست؛ رزمندگانی که از اتحاد و وحدت اسلامی دفاع می‌کنند تا جلوی نزاع و اختلاف میان مذاهب را گرفته و در برابر توطئه‌هایی ایستادگی کنند که علیه اصل اسلام وجود دارد.

داستان‌هایی که با این رویکرد نوشته می‌شوند، مانند دوران دفاع مقدس، همان نگاه حماسی را دارند یا به تحلیل هم توجه می‌کنند؟

وقتی وارد میدان جنگ رسمی می‌شوید و پای سلاح و میدان به میان می‌آید، فضا برای مقابله با دشمن حماسی می‌شود.

سال‌هاست کمتر سراغ ساخت فیلم و سریال می‌روید. دلیل خاصی دارد؟

صحبت‌هایی‌ با تلویزیون و دیگر متولیان برای ساخت سریال و فیلم شده و اعلام آمادگی کرده ام و منتظر جواب هستم.

پس کناره‌گیری شخصی نیست؟

خیر، کناره‌گیری عمومی بوده است. (می‌خندد)

اگر فیلم یا سریال بسازید، در حوزه دفاع مقدس خواهد بود؟

نه، در حوزه‌های اجتماعی و خانوادگی خواهد بود. در حال حاضر، ساخت فیلم و سریال در حوزه دفاع مقدس دشوار است.

به نظر شما چرا ساخت فیلم و سریال در این حوزه سخت است؟

برای ساخت فیلم و سریال دفاع مقدسی نیاز به امکانات نظامی و لجستیک است که فراهم کردنش دشوار است.

به نظر شما نبود داستان و متن خوب، دلیل دیگری برای دشوار بودن ساخت فیلم و سریال در این حوزه نیست؟

همان‌طور که گفتم، به‌دلیل شرایط حاضر در حوزه ادبیات دفاع مقدس، متن‌ها خوب از کار در نمی‌آیند. وقتی متن خوب نداشته باشیم، فیلم و سریال خوبی هم نخواهیم داشت.

پیش‌تر گفته بودید می‌خواهید 11 رمان اجتماعی منتشر کنید. کار این رمان‌ها به کجا رسیده است؟

تصمیم دارم این کار را انجام بدهم.رمان حریم را که نخستین رمان از این مجموعه است، بتازگی دست ناشر سپرده‌ام که به امید خدا در نمایشگاه کتاب در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.

یعنی حریم موضوعی اجتماعی دارد؟

بله، در این رمان به روابط اجتماعی و خانوادگی پرداخته‌ام. بخشی از آن در تهران و بخشی در مشهد و حرم رضوی می‌گذرد که به همین دلیل، نامش را حریم گذاشتم.

قبلا گفته بودید می‌خواهید در نوشتن این 11 رمان به شیوه نویسندگان پرکار خارجی مانند استفن کینگ روزی چند صفحه بنویسید. موفق شدید؟

بالاخره گاهی آدم آرزوهایش را بیان می‌کند. آرزو هم بر جوانانی مثل ما عیب نیست. (می‌خندد)

البته نویسندگی در ایران به عنوان شغل دوم یا سرگرمی به شمار می‌آید. درحالی که نویسندگان پرکار خارجی اغلب درآمد بالایی از راه فروش آثارشان کسب می‌کنند. اگر نویسندگان ما پرکار باشند، می‌توانند مخارج زندگی خود را از طریق نوشتن به‌دست آورند؟

در آن صورت خوانندگان ما هم باید پرکار باشند که متأسفانه نیستند.

چرا مخاطبان خارجی کتاب‌های نویسنـدگان مـورد علاقـه‌‌شـان را می‌خوانند ولی در ایران خیر؟

چه ویژگی دیگر ما شبیه آنهاست که بخواهیم این ویژگی ما نیز شبیه آنها باشد؟!

چه زمانی باید منتظر انتشار 10رمان بعدی باشیم؟

مشخص نیست. ما یک چیزی گفتیم، شما جدی نگیرید. باید حس و حال نوشتن باشد.

یعنی الان چیزی نمی‌نویسید؟

نه، الان کانالی در شبکه تلگرام راه‌اندازی کرده‌ام و در آن، جزئیات دیدار با رهبر معظم انقلاب را می‌نویسم.

به جزئیات بیشتری درباره این کانال اشاره می‌کنید؟

شب شهادت امام رضا(ع) توفیقی دست داد و به همراه چند تن از نویسندگان به دیدار رهبر معظم انقلاب رفتم. در این کانال، می‌کوشم دریافت‌های خود را از این دیدار مکتوب کنم.

کمیل انتظاری

فرهنگ و هنر