افراط‌گرایی در افغانستان، عبور از طالبان به داعش

اختلاف درونی طالبان

یکی از علل جدی نفوذ داعش در افغانستان، بروز اختلافات درونی میان طالبان است؛ طالبان افغانستان به‌طور عمده به دسته‌های تندرو و میانه رو تقسیم می‌شود، همین امر تعدادی از طالبان میانه‌رو را به سوی مصالحه و مذاکره با دولت سوق می‌دهد، ولی جریان تندروی طالبان از آن جلوگیری می‌کند. دسته‌های تندروی طالبان حاضر به بیعت با «ابوبکر البغدادی» سرکرده داعش شده‌اند و همین موضوع پای داعش را به افغانستان باز کرده است. تحت فشار قرار گرفتن این گروه تروریستی در عراق با حمله ارتش این کشور به موصل و در سوریه با آزادسازی حلب، انگیزه‌ای شده است برای این که عناصر عرب عضو داعش به سمت لیبی و یمن حرکت و عناصر پاکستانی، افغانی و دارای ملیت‌های آسیای میانه به سمت آسیای شرقی گسیل پیدا کنند.

عبور افراطیون از ایدئولوژی طالبان

یکی دیگر از علت‌های نفوذ داعش در افغانستان،جذاب نبودن ایدئولوژی طالبان است. بسیاری از مسائل مورد نظر طالبان، تاریخ گذشته به نظر می‌رسد و گیرایی و جذابیتی ندارد. همین موضوع راه را برای داعش بویژه برای برخی از جوانان افغانی و پاکستانی هموار می‌کند. زیرا عناصر طالبان اصولا قومگرا بوده و افکار آنها سلفی است. اما داعش گروهی تکفیری با افکار فرا ملی است و از لحاظ جذابیت بخصوص برای نسل جوان افراطی، بسیار قوی تر از طالبان عمل می‌کنند.

تفاوت‌هایی که داعش با دیگر گروه‌های تروریستی دارد، سبب شده تا جذب نیرو برای آنها ساده تر صورت بگیرد. طالبان را می‌توان جنبش بومی نامید که اغلب عناصر آن را یک قشر خاص تشکیل می‌دهند، این در حالی است که داعش با در اختیار گرفتن ابتکار عمل در تبلیغات گسترده و مطرح کردن شعارها و اهداف متفاوت در مبارزات خود، توانسته اند اغلب کشورهای جهان را وارد چالش پیوستن شهروندانشان به این گروه تروریستی کنند.

از طرف دیگر قدرت یابی داعش یکی دیگر از عوامل نفوذ آنها ست. این گروه تروریستی برخلاف دیگران خود را محدود به یک منطقه نکرده است، این گروه تروریستی مرزهای مشخص روی نقشه‌های رایج را کنار گذاشته و صرف‌نظر از آن که بخواهد دولت‌ها را هدف حملات خود برای تضعیف و در نهایت ساقط شدن قرار دهد، مناطقی از کشورهای بحران زده را هدف قرار داده و آنها را به تصرف خود درآورده است.

حضور داعش در منطقه شرق آسیا کشورهای متعددی را با انگیزه‌های متفاوت به چالش می‌کشد که در زیر به اختصار موارد چین،‌ روسیه و آمریکا بررسی می‌شود.

اژدهای زرد و منافع اقتصادی در افغانستان

«دینگ شیجون» نماینده‌ ویژه چین در امور افغانستان و پاکستان چندی پیش به افغانستان سفر کرد و در دیدار با رئیس‌جمهور این کشور، به تماس پکن با طالبان و تلاش چین به ترغیب این گروه برای صلح اذعان کرد.

چین به‌عنوان متحد استراتژیک پاکستان، پیش از این نیز روابطی با مقامات طالبان داشت و در نشست‌های چهارجانبه با حضور آمریکا به عنوان یکی از کشورهای مورد اعتماد پاکستان و گروه طالبان حضور می‌یافت.

سیاست اقتصادمحور چین، این کشور را از هر نوع مداخله‌ مستقیم و تنش‌زا دور نگه داشته و مانع از این شده که به‌عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ و عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل، به خود اجازه‌ دخالت در بحران‌های جاری جهان را بدهد.

نگاه پکن به افغانستان، نگاهی کاملاً متفاوت از نگاه آمریکا، روسیه و پاکستان است؛ هر نوع رصد کردن وضعیت افغانستان، تماماً حول محور منافع اقتصادی‌اش در معادن و بازارهای افغانستان می‌چرخد و البته نگران سرایت گرایش‌های افراطی‌گرایانه از این کشور به ایالت سین‌کیانگ چین نیز هست.

مقابله با داعش در افغانستان و ممانعت از تکرار تاریخ

حرکت داعش به سمت افغانستان و نزدیک شدن به محیط پیرامونی روسیه نگرانی‌های امنیتی را برای این کشور به همراه داشته و این موضوع انگیزه‌ای برای ایفای نقش جدی مسکو در افغانستان و برقراری ارتباط با طالبان شده است.

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در کنفرانس خبری مشترک با همتای افغان خود، از نشست کشورهای مهم منطقه به‌منظور بحث پیرامون وضعیت امنیتی افغانستان در اواسط فوریه خبر داد.

روسیه حالا همان‌گونه که آناتولی گالی‌یف کارشناس سیاسی امور خاورمیانه می‌گوید، به‌دلیل نگرانی شدید از تهدیدات بالقوه داعش در منطقه، از هر لحاظ می‌خواهد نقش مهمی را در افغانستان داشته باشد؛ نقشی که تا پیش از این و در حضور 15 ساله‌ آمریکا در افغانستان، خیلی محسوس نبود.

نقش پررنگ روسیه در تحولات افغانستان واکنش آمریکا را در بر داشته است به‌طوری که ژنرال «جان نیکلسون» فرمانده آمریکایی نیروهای بین‌المللی ناتو در افغانستان در گزارشی به نمایندگان کنگره این کشور در خصوص افزایش نفوذ پاکستان، روسیه و ایران در افغانستان ابراز نگرانی کرد.

وزارت خارجه روسیه نیز در واکنش به ادعاهای فرمانده آمریکایی و ناتو در افغانستان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد، ادعاهای مطرح شده توسط وی مبنی بر این که روسیه تسلیحات در اختیار طالبان قرار می‌دهد کاملا بی‌اساس است.

در عین حال تحلیلگران بر این باورند که هدف روسیه از مقابله با داعش در افغانستان آن است که مسکو بیم از آن دارد که غرب با سوق دادن تروریست‌ها به افغانستان در صدد حمایت از آنها علیه روسیه باشد. اقدامی که پیشتر با حمایت غرب از مجاهدین افغانستان در زمان شوروی انجام شده بود.

محمد انیسی‌طهرانی

بین‌الملل