به بهانه دیده شدن به «بی‌ادبی» تن نمی‌دهم

جوانی با سیمایی جدید و لحن روایتی جذاب که در قالب قصه‌گویی و در دکوری ساده و مختصر، روبه‌روی دوربین برنامه می‌نشست و داستان‌هایی را بر اساس زندگی شخصیتی هم‌نام خودش (امیرعلی) به زبانی طنز و در قالب ماجراهایی شنیدنی برای مخاطبان تعریف می‌کرد. آیتمی که خیلی زود در برنامه محبوب شد؛ قصه‌های امیرعلی در قالب آیتم‌هایی ثابت ادامه پیدا کرد و نبویان حتی به تیم مجریان ثابت برنامه هم پیوست. او که دستی بر نوشتن داشت و علاقه‌مند به بازیگری هم بود، خیلی زود مسیرش را در شاخه‌های گوناگون هنر ادامه داد؛ کتاب داستان‌هایش را که اتفاقا پرفروش هم شدند، روانه بازار کتاب کرد و چند تجربه بازیگری را هم به کارنامه‌اش افزود.

نبویان که مدتی بود حضورش در رسانه ملی کمرنگ‌تر شده بود و فعالیت‌هایش را همراه با همسرش (بهار نوروزپور) در عرصه تئاتر ادامه می‌داد، حالا چند هفته‌ای است که با اجرای برنامه «فوتبالیسم» از آنتن شبکه سه سیما دوباره مهمان خانه‌ها شده است. برنامه‌ای که همان‌طور که از نامش برمی‌آید، برنامه‌ای فوتبالی و ویژه عاشقان و شیفتگان این ورزش است و از تجربه این عشق مشترک میان افراد مختلف سخن می‌گوید.

مجری برنامه فوتبالیسم در گفت‌وگو با جام‌جم از اجرای این برنامه می‌گوید.

با توجه به این‌که فوتبالیسم برنامه‌ای فوتبالی است، سوال اول را از علاقه خودتان نسبت به فوتبال می‌پرسم. در زندگی شخصی‌تان چقدر این ورزش را دنبال می‌کنید؟

من بیمارِ فوتبال هستم خانم! و این از معدود بیماری‌هایی‌است که دوستش دارم. از سنین خیلی کودکی فوتبالی بوده‌ام و گرچه هیچ‌وقت فوتبالیست نشدم، اما همیشه دنبالش می‌کردم. علاقه‌مندی نسل ما به دنیای فوتبال از پای تلویزیون و تماشای مسابقات و به ویژه مسابقات جام جهانی 1886 آغاز شد؛ زمانی که بازی‌ها پخش زنده تلویزیونی نداشتند. در آن دوران ما چون در آمل زندگی می‌کردیم و به کشورهای همسایه نزدیک‌تر بودیم،‌ با استفاده از دستگاه‌هایی به اسم بوستر، امواج تلویزیونی را تقویت می‌کردیم و مسابقات را از شوروی سابق می‌گرفتیم و می‌دیدیم. منتها این قضیه بستگی به آب‌وهوا داشت؛ در هوای صاف کیفیت تصویر خوب بود، اگر ابری بود با برفک می‌دیدیم و اگر بارانی بود اصلا تصویری برای دیدن نداشتیم و در همان دوران عشقمان با سوکراتس و دیه‌گو مارادونا و دیگران شروع شد.

با این حال فکر می‌کنم مخاطبان تلویزیون شما را عموما با قصه‌گویی‌تان در نقش امیرعلی برنامه رادیو هفت و اجراهای تلویزیونی‌تان در این برنامه می‌شناسند و خیلی با این وجه فوتبالی‌تان آشنا نبوده‌اند. بر این اساس به نظر می‌رسد نسبت به تصویر قبلی خودتان نوعی قالب‌شکنی کرده‌اید.

نه؛ در آن دوران هم رگه‌هایی از فوتبالی بودنم وجود داشت. با این حال طبیعتا در وجود من خیلی چیزها می‌تواند وجود داشته باشد که مخاطبان نبینند و از من نشناسند. ولی خب این ویژگی‌ها هم رفته رفته بروز پیدا می‌کند.

پس با وجود این‌همه علاقه‌مندی، وقتی پیشنهاد اجرای این برنامه را شنیدید خوشحال شدید!

بله؛ معلوم است که خوشحال شدم. البته این پروسه حدود یک تا یک سال و نیم طول کشید. در آن مدت من مشغول کارهای دیگرم بودم و گروه بحث تحقیق و نگارش کار را انجام می‌دادند.

اصلأ خودتان رویکرد اصلی برنامه را در چه می‌دانید؟ فوتبالیسم می‌خواهد چه هدفی را دنبال کند؟

برنامه فوتبالیسم قرار است بخشی از طیف مخاطبان فرهنگی‌تر تلویزیون را شکار کند. یعنی جامعه مخاطبانش نمی‌تواند مخاطبان عام فوتبال باشد و احتمال این‌که افراد غیرفوتبالی اهل فرهنگ جذب این برنامه شوند، خیلی بیشتر از جذب فوتبالی‌های غیرفرهنگی است.

بر این اساس به گمانم برای جذب مخاطب راه سختی را در پیش دارید.

مطمئنا. اما همین که کار به‌درستی انجام شود، مسلمأ دیگر ترسی هم به لحاظ جذب مخاطب وجود نخواهد داشت. یعنی برنامه احتمالا جای خودش را پیدا خواهد کرد. در پاسخ به سوال قبلی‌تان درخصوص رویکرد برنامه این‌طور می‌گویم که ما برای مثال در یک قسمت به موضوع نقل و انتقالات می‌پردازیم. خب با توجه به چنین موضوعی، بسیاری از برنامه‌ها اخبار نقل و انتقلات تیم‌ها را بررسی می‌کنند. اما رویکرد فوتبالیسم این است که ببیند مدیر برنامه‌ها در این فرآیند چه کار می‌کنند و مهمان برنامه‌مان هم یک مدیر برنامه درجه یک می‌شود. یا در یک قسمت موضوعمان مربیان فوتبال است؛ به سراغ مربیانی می‌رویم که چیزی به فوتبال جهان اضافه کرده‌اند و بر اساسش به سراغ هنر سینما می‌رویم. در واقع فوتبالیسم به دنبال پیدا کردن نسبت بین فوتبال با سایر پدیده‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ... است.

تاکنون سه چهار قسمت از برنامه روی آنتن رفته و پخش شده است. در این مدت نظرتان نسبت به اجرای خودتان و برنامه چیست؟ آیا آنچه از اجرای یک برنامه فوتبالی در ذهن داشتید، در فوتبالیسم اتفاق افتاده است؟

واقعیتش را بخواهید، باید بگویم که قابلیت بهتر شدن را دارد. در واقع شما هر برنامه‌ای را با هر سطح سابقه‌ای که در نظر بگیرید، همیشه جایی برای بهتر شدن خواهد داشت. در مورد فوتبالیسم و این سه قسمتی که پخش شد هم همین حرف را می‌شود زد. همیشه می‌شود بهتر شد؛ اما احساس می‌کنم در این مدت و بویژه از برنامه دوم به بعد ریتم برنامه خیلی بهتر شد، اصطلاحا قلق‌گیری‌ها را انجام دادیم، حالا رویکردمان مشخص شده است و برنامه رفته رفته بهتر می‌شود. زیرا باید این نکته را مدنظر داشته باشیم که در این سال‌ها برای برنامه‌های ورزشی تلویزیون، ضوابط و مختصاتی مشخص شده که اگر از آن قواعد بیرون باشی، ممکن است در وهله اول توی ذوق بزنی. موضوع فوتبال را می‌شود به لحاظ نسبت و رابطه‌اش با پدیده‌های دیگری چون ادبیات، سینما، اقتصاد، هنر و نقاشی بررسی کرد. فوتبال پدیده‌ای چند وجهی است که پرداختن به وجوه مختلفش ممکن است با توجه به سلیقه‌ای که طی سال‌ها در برنامه‌سازی‌های فوتبالی صورت گرفته، قابل تغییر نباشد. اما ما به کارمان ایمان داریم و این کار را انجام می‌دهیم.

این سوال را از این جهت پرسیدم که وقتی برای اولین بار نام برنامه به میان آمد و تیزرش از تلویزیون پخش شد، خیلی‌ها با توجه به شناختی که از شما دارند، این‌طور تصور کردند که حتی اگر سلیقه خودشان فوتبالی نباشد، می‌توانند به تماشای برنامه بنشینند و آن را دنبال کنند. (اتفاقی که برای برنامه نود رخ داده و عادل فردوسی‌پور مخاطبان غیرفوتبالی هم دارد) در صورتی که در این چند قسمت چنین اتفاقی را شاهد نبودیم؛ شما برخلاف شخصیت حقیقی‌تان در این برنامه خیلی شوخی نمی‌کنید و برنامه به اصطلاح خودمان هنوز قدری یخ است. این قضیه را قبول دارید؟

من شما را به کلمه «هنوز» که در سوال خودتان پرسیدید، ارجاع می‌دهم. این یعنی خود شما هم قبول دارید که رفته رفته این اتفاق خواهد افتاد. طبیعتا برنامه‌ای که نوپاست، به زمان بیشتری احتیاج دارد و نمی‌شود آن را با برنامه‌ای که قدمتی بیست ساله روی آنتن دارد، قیاس کرد. عادل فردوسی‌پور بسیار کاربلد و درجه یک است و هیچ‌کسی نمی‌تواند مثل او باشد. بخش عمده موفقیت نود، به خاطر تداوم و ثابت قدم بودنش در این سال‌هاست. با این حال ما معتقدیم که فوتبالیسم برنامه‌ای جنجالی نیست. ما نه بلدیم و نه دوست داریم که به سراغ جنجال‌ها برویم.

این‌که در این برنامه ضوابط اجرای طنازانه را کمتر از شما می‌بینیم را هم به همین واژه هنوز ارجاع می‌دهید؟

این قضیه به چند عامل مختلف بستگی دارد. یکی از عوامل مهم، جنس مهمانان برنامه است. برخی از مهمان‌ها از اساس آدم‌هایی جدی هستند؛ اگر با آنها شوخی کنیم، متوجه نمی‌شوند و یا واکنش خوبی نشان نمی‌دهند. طبیعتا در برنامه‌ای چون رادیو هفت که در آن زمان اجرا می‌کردم، رویکرد برنامه بر پایه شوخی و بازی و سرگرمی پیش می‌رفت؛ یا مثلا در برنامه خندوانه، مهمان می‌داند که آمده تا با رامبد جوان شوخی کند و مخاطب را بخنداند. ما در فوتبالیسم آدم‌ها را دعوت می‌کنیم تا حرف‌های جدی بزنند و طبیعتا بر همین اساس، شوخی‌هایمان هم جدی‌تر است. ضوابطی که در رادیو هفت وجود داشت را به‌طور مسلم نمی‌توان در فوتبالیسم دنبال کرد.

البته به نظر من بخشی از ماجرا هم به زنده نبودن برنامه برمی‌گردد که باعث شده فضای برنامه تا اندازه‌ای درگیر رخوت شود.

اجازه بدهید با گفتن جمله‌ای خیالتان را راحت کنم. اساسا مفهومی که به اسم صمیمیت و گرمی در تلویزیون مطرح شده، مرز خیلی باریکی با بی‌احترامی و بی‌ادبی دارد. به همین خاطر برای این‌که این مرز باریک را رد نکنیم، باید بسیار آرام و پیوسته حرکت کنیم. در بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی بی‌تربیتی، احترام نگذاشتن به مهمان برنامه و هر جنس شوخی دم دستی کردن، تبدیل به نوعی مُد شده است که فوتبالیسم مطلقا از این مد پیروی نخواهد کرد. نکته اساسی دیگری که حائز ذکر می‌دانم، اتفاقی است که این سال‌ها در تلویزیون باب شده و آدم‌ها به هر دری می‌زنند و هر حرکتی را انجام می‌دهند تا به عبارتی به نام «دیده شدن» برسند؛ این‌که تلاش کنیم تا از یک ساعت و نیم زمان پخش برنامه، بالاخره دقایقی از آن جنجالی شده و در فضای مجازی دیده شود، مصداق همین قضیه است. فوتبالیسم مطلقا به‌دنبال جنجال ایجاد کردن نیست و نمی‌خواهد چنین اتفاقی برایش بیفتد.

این روزها علاوه بر اجرای فوتبالیسم مشغول کار دیگری هم هستید؟

فعلا نه؛ فعلا حواسم روی فوتبالیسم متمرکز است و ان‌شاءا... کار که کمی پیش رفت و اصطلاحا روی غلتک افتاد، می‌توانم به نمایش بعدی‌ام فکر کنم.

از آنجا که شما در نویسندگی هم دستی بر آتش دارید، تصمیم ندارید کتاب تازه‌ای روانه بازار کنید؟

فعلا ترجیحم این است که نمایشنامه‌های قبلی‌ام را در قالب کتاب صوتی و یا فیلم کار کنم و بعد به سراغ کارهای بعد بروم.

ماجراهای امیرعلی که در قالب کتاب‌هایی منتشر شد دیگر به طور کامل تمام شده؟ جلد جدیدی از آن نخواهد آمد؟

نه. ماجرایش بسته شده و دیگر به سراغ آن نخواهم رفت.

زهرا غفاری

رسانه