فست‌دودها می‌تازند

اسمش را هم گذاشته‌اند قهوه‌خانه مجازی، یا به قول خودشان «فست‌دود». بدون هیچ مزاحمتی در فضای مجازی جولان می‌دهند و مشتری جذب می‌کنند.

به یکی از آنها زنگ می‌زنیم و می‌خواهیم دو قلیان چاق شده با پیک برایمان بفرستد. می‌گوید برای سفارش‌های کمتر از پنج قلیان، اصلا صرف نمی‌کند که قلیان بفرستیم، چون به قول خودش، زیر دو سفارش، اصلا به رفت و آمدش نمی‌ارزد.

وارد سایت دیگری می‌شویم که ادمینش حاضر است دو قلیان چاق شده به محل کارمان بفرستد. می‌گوید «کام‌دهی»اش را تضمین می‌کنم، فقط باید بابت هر قلیان، 50 هزار تومان هم به عنوان ضمانت پرداخت کنید. مظنه را که می‌پرسیم، می‌گوید ارسال هر قلیان حدود ده هزار تومان هزینه دارد و با احتساب 50 هزار تومان ضمانت برای هر قلیان، باید 120 هزار تومان پرداخت کنید. البته بعد از پس دادن قلیان ها، دوباره صد هزار تومان مبلغ ضمانت، به مشتری پس داده می‌شود.

کمی که بیشتر جست‌وجو می‌کنیم، می‌بینیم بین خود فست‌دودی‌ها هم رقابت زیرپوستی جریان دارد، طوری که هر کسی سعی می‌کند هزینه سرو قلیان را پایین بیاورد تا مشتری ثابت داشته باشد. حتی یکی از آنها که در صفحه اینستاگرام هم کلی دنبال‌کننده دارد، می‌گوید همراه با قلیان، تخمه و آجیل هم برایمان می‌فرستد.

فست‌دودها فقط هم در تهران کار نمی‌کنند، یکی از همین قهوه‌خانه‌های مجازی در اردبیل، برای خودش برو و بیایی دارد. «ارائه انواع قلیان‌های میوه‌ای و عصرانه» شعار این فست‌دود مجازی است. می‌پرسیم مگر قلیان هم عصرانه و صبحانه دارد؟ می‌گوید: قلیان‌های صبحانه، سبک است، اما قلیان‌های عصرانه، گیرایی بیشتری دارد که سرو آن در تخصص ماست.

فست‌دود دیگری در بابلسر، هم در فضای مجازی و هم در فضای غیرمجازی فعال است. به قول مسئولش، این قهوه‌خانه، به همین خاطر دوگانه‌سوز است و برای مشتریان ویژه، بدون حساب کردن هزینه پیک، قلیان را به منزل یا محل کار مشتری می‌فرستد.

بازار داغ قلیان؛ از لبی و شیلنگ تا سفری و برقی!

وقتی فست‌دودها را در شهرهای مختلف جست‌وجو می‌کردیم، به اطلاعات جالبی از بازار مکاره قلیان در فضای مجازی رسیدیم که شنیدنش خالی از لطف نیست، طوری که حتی به این نتیجه رسیدیم بازار فروش ادوات قلیان، خیلی پررونق‌تر از سرو قلیان است.

یکی از فروشنده‌ها در فضای مجازی، فقط شیلنگ قلیان می‌فروشد. شیلنگ یک بار مصرف قلیان را به شرطی که خریدار به شکل عمده خرید کند هر عدد را 800 تومان می‌فروشد؛ اما قیمت خرده‌فروشی هر شیلنگ 3500 تومان است. او هیچ علاقه‌ای به سرو قلیان در فضای مجازی ندارد، چون خودش می‌گوید نمی‌خواهد وارد کاری شود که هم دردسرش زیاد است و هم سودش به پای فروش قلیان و تجهیزات آن نمی‌رسد.

فروشنده دیگری فقط لبی (یا لب‌گیر) قلیان می‌فروشد؛ وسیله‌ای که به سر شیلنگ قلیان وصل می‌شود تا به گفته خودش، استفاده از قلیان، بهداشتی تر شود. لبی‌های عربی، بلندتر و گران‌تر از نمونه‌های ژله‌ای و کوچک هستند. خرید 500 لبی عربی قلیان در فضای مجازی، 800 هزار تومان آب می‌خورد که البته این نرخ عمده‌فروشی است.

خرید یک کارتن 1728 عددی لب‌گیر فیلتردار قلیان هم از فروشنده‌های فضای مجازی، حدود 311 هزار تومان هزینه دارد. خرید خود قلیان هم نرخ‌های متفاوتی در فضای مجازی دارد. با توجه به کنده‌کاری قلیان، جنسش و برند آن، نرخ‌های متفاوتی وجود دارد. خرید یکی از معروف‌ترین برندهای قلیان در ایران که استفاده از آن خیلی متداول است، اما گران‌ترین نوع قلیان نیست، حدود 200 هزار تومان آب می‌خورد.

قلیان‌های گران‌تر، یا کنده‌کاری دارند و یا جنسشان ویژه است. یکی از فروشنده‌های قلیان در فضای مجازی، می‌گوید می‌تواند 30 قلیان تنه برنج را به قیمت 15 میلیون تومان به ما بفروشد.

با رشد فناوری، قلیان فروش‌ها هم به‌روز شده‌اند. الان یک قلیان دیجیتال، یعنی قلیانی که نیاز به زغال و تنباکو ندارد و با برق کار می‌کند، حدود 320 هزار تومان هزینه دارد.

حتی فروشنده‌ها برای کسانی که دنبال یک قلیان جمع و جور و کوچک هستند هم راه‌حل ابداعی ارائه کرده‌اند. فروشنده دیگری در فضای مجازی، فقط از این نوع قلیان‌ها می‌فروشد. قیمت را که می‌پرسیم، می‌گوید قیمت این قلیان‌های جیبی 35 هزار تومان است و بیشتر از یک خودکار هم جا نمی‌گیرد. یک ساعت باید شارژ برقی شود و زغال و تنباکو هم نمی‌خواهد.

البته قلیان‌های سفری با قیمت ده هزار تومان هم در فضای مجازی پیدا می‌شود که جنس تنه قلیان معمولا از همان جنس پلاستیکی است که در سرنگ آمپول‌ها استفاده می‌شود.

در این بازار پررقابت و پرمشتری، عده‌ای هم پیدا می‌شوند که حاضرند جواز قدیمی قهوه‌خانه‌شان را بفروشند، چون دیگر به مجوزهای جدید قهوه‌خانه، اجازه سرو قلیان نمی‌دهند. با یکی از این افراد که تماس می‌گیریم، می‌گوید حاضر است در قبال مبلغ صد میلیون تومان، مجوز را کلا واگذار کند یا با گرفتن 20 میلیون پول پیش و سه میلیون اجاره ماهانه، جواز را به مدت یک سال به ما اجاره بدهد.

تبلیغ قلیان در فضای مجازی و غیرمجازی، جرم است

شاید اگر از خود فروشنده‌های قلیان یا سروکننده‌های آن بپرسید، خودشان هم ندانند که با تبلیغ در فضای مجازی در حال ارتکاب جرم هستند. غلامرضا حیدری، رئیس مرکز تحقیقات کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند که طبق ماده3 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، هرگونه تبلیغ، تشویق و ترغیب به مصرف دخانیات جرم است و باید با متخلف برخورد شود.

به گفته حیدری، مفاد این قانون هم در فضای واقعی و هم در فضای مجازی، مشروعیت دارد و طبق قانون، این‌گونه تبلیغات و بازاریابی برای سرو و فروش قلیان، جرم واضح است.

دکتر حسن آذری‌پور، عضو کمیته کشوری کنترل مصرف دخانی وزارت بهداشت هم در گفت‌وگو با جام‌جم بر این مساله تاکید می‌کند و می‌گوید: تا وقتی اجماع ملی به وجود نیاید و همه سازمان‌ها با همکاری و مشارکت همدیگر برای رفع این بحران تلاش نکنند، تبلیغات مصرف دخانیات در فضای مجازی و غیرمجازی متوقف نخواهد شد.

آذری‌پور عقیده دارد برای برخورد با تبلیغ دخانیات در فضای مجازی، نیاز به تدوین قوانین جدید نداریم، بلکه فقط باید بین سازمان‌های مسئول، هماهنگی بیشتری ایجاد شود.

نباید از خاطر برد که حدود ده سال از تصویب قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات می‌گذرد، اما پس از گذشت یک دهه، در جایگاهی قرار گرفته‌ایم که نه‌تنها سودجویان به اجرای این قانون وقعی نمی‌نهند، بلکه دامنه تبلیغاتشان هم روز به روز بیشتر از قبل می‌شود.

امین جلالوند - جامعه