روابط مسکو - آنکارا تاکتیکی یا راهبردی

حال پس از کودتای نافرجام اخیر در ترکیه و روشن شدن برخی زوایای پنهان این کودتا برای دولتمردان این کشور و احتمال دخالت آمریکا در آن، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور تغییراتی کلی در راهبرد کشورش داده و قرار است روز سه‌شنبه 9 آگوست به مسکو سفر کند.

این سفر در حالی صورت می‌گیرد که اردوغان روز یکشنبه در یک گردهمایی بزرگ میلیونی با حضور احزاب مخالف تحت عنوان «دموکراسی و شهدا» رای اعتماد مجددی از شهروندان ترکیه برای پیشبرد همه‌جانبه سیاست‌های خود در داخل و خارج دریافت کرد.

از رقابت منطقه‌ای تا دوستی

اردوغان در گفت‌وگو با شبکه تی.آر.تی در این باره می‌گوید: فاصله میان دو مهره کلیدی در منطقه و جدایی آنها از یکدیگر اشتباه است.

اردوغان در آستانه سفر خود به مسکو با خبرگزاری تاس روسیه نیز گفت‌وگو کرد و در آن ضمن بر شمردن اهداف سفرش ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را دوست خود خطاب کرد و با اعلام این‌که اتحادیه اروپا 53 سال ترکیه را بازی داده، نقش روسیه را در حل بحران سوریه مهم ارزیابی کرد.

اردوغان افزود: این سفری تاریخی خواهد بود، شروعی تازه. معتقدم که صفحه جدیدی در روابط دو کشور طی مذاکرات با دوستم ولادیمیر، گشوده خواهد شد. ما فقط طی همکاری با روسیه می‌توانیم بحران سوریه را حل کنیم.

سمیت ایدیز، نویسنده ترک با مطلبی در المانیتور می‌نویسد: کودتای نافرجام 15 ژوئیه ترکیه، اهمیت روسیه را برای نزدیکان اردوغان افزایش داد. برخی از حلقه‌های حامیان اردوغان، خواهان گسترش پیوندهای استراتژیک با روسیه و جایگزینی آن با ناتو، آمریکا و اروپا شده‌اند. بخصوص این‌که برخی رسانه‌ها هم مدعی شدند که روسیه به اردوغان نسبت به بروز کودتا هشدار داده بود.

روزنامه روسی پراودا نیز می‌نویسد: مسکو نباید به اردوغان اعتماد کند، اما نمی‌توان شک کرد که رئیس‌جمهور ترکیه اکنون به دنبال گسترش پیوندهای خود با روسیه است. این مهم، ترکیه را به متحد روسیه در تلاش برای ایجاد شکاف در یکپارچگی غرب تبدیل می‌کند.

به باور هاکان اکسای، خبرنگار ترک مقیم مسکو، روسیه مهم‌ترین کشوری است که اگر ترکیه تصمیم بگیرد پیوندهای استراتژیک خود را با غرب تضعیف کند، می‌تواند به سمت آن برود.

اکسای با مطلبی در این باره در سایت تی24 می‌نویسد: با این حال، انتظارات ترکیه و روسیه برای رسیدن به سطح پیوند استراتژیک، باید با نگاهی واقع‌گرایانه بررسی شود.

اونال سویکوز، یکی از سفرای سابق ترکیه، می‌گوید: آنکارا بشدت از کودتا شوکه شده و سعی دارد با القای ایده نزدیکی به روسیه در واقع به غرب هشدار دهد.

وی معتقد است: این روابط باید تعمیق یافته و گسترش یابد، اما چرخش به سوی روسیه تضمین‌کننده منافع دراز‌مدت ترکیه نیست.

وی اشاره می‌کند که در حال حاضر از مهم‌ترین اهداف روسیه تضعیف ناتو است و ترکیه نباید اجازه بدهد در این خصوص مورد سوءاستفاده قرار بگیرد.

تغییر سیاست ترکیه و تکلیف موازنه منطقه‌ای

حال این نکته مطرح است که آیا اردوغان سیاست خود را در سوریه تغییر خواهد داد؟ برخی بر این باورند که ظاهرا چنین تغییری در راه است. با این حال اردوغان مترصد است که بهای این تغییر را از روس‌ها بگیرد. باید منتظر نتایج دیدار روز سه‌شنبه اردوغان با پوتین بود. در عین حال این احتمال که ترکیه پای خود را از بحران سوریه کنار بکشد، اسرائیلی‌ها را نگران کرده است. در این مورد روزنامه معاریو در شماره روز جمعه گذشته (5آگوست) نوشته است: اگر اردوغان در برابر ازسرگیری روابط دوستانه با مسکو از سوریه دست بردارد، زمینه توافق آشتی با اسرائیل را از دست خواهد داد، زیرا این توافق براساس ترس مشترک ترکیه و اسرائیل از به وجودآمدن یک دولت شیعی ایرانی در بخش‌های مهمی از سرزمینی است که زمانی سوریه نامیده می‌شد.

با وجود این، به نظر می‌رسد اردوغان تصمیم خود را برای تغییر رویکرد گرفته است. اگر نپذیریم که اردوغان کاملا از اروپا و غرب خواهد برید، اما در سیاست منطقه‌ای خود تغییرات اساسی ایجاد خواهد کرد و همین مساله متحدان عربی این کشور را در وضعیت مناسبی قرار نخواهد داد.

حسین امیری

دبیر گروه جهان