درمان خام‌فروشی کشاورزی

این در حالی است که یکی از راهکارهای رسیدن به این مهم استفاده از ظرفیت‌های صنایع تبدیلی است، صنایعی که نه‌تنها ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد می‌کنند، بلکه زمینه‌ساز اشتغالزایی و کاهش واردات هم هستند.

ایران نیز در زمینه صنایع تبدیلی، گام‌هایی برداشته است، اما هنوز تا رسیدن به استانداردهای متعارف و جایگاه واقعی این صنایع فاصله‌ای معنادار دارد. توسعه صنایع تبدیلی، در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تعریف می‌شود.

در این زمینه گروهی از کارشناسان، نبود متولی مشخص که سیاستگذاری‌های اصولی در این زمینه انجام دهد را علت عقب‌ماندگی کشورمان در صنایع تبدیل می‌دانند.

گروه دیگر هم نبود آمارهای دقیق از میزان تولید و مصرف مواد غذایی را دلیل توسعه نیافتن صنایع تبدیلی بیان می‌کنند. اکنون به دلیل نبود صنایع تبدیلی متناسب با انواع تولیدات کشاورزی ایران شاهد ضایعات بیش از 30 درصدی محصولات کشاورزی هستیم.

آمار؛ باعث سیاستگذاری نامناسب شده

علی وقف‌چی، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس با اشاره به نامناسب بودن جایگاه صنایع تبدیلی در صنعت کشاورزی کشورمان به خبرنگار ما گفت: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در صنایع تبدیلی که تاکنون زیاد به آن توجه نشده است بحث ضعف آماری موجود در کشور است. نبود آمار دقیق از میزان تولید و مصرف محصولات کشاورزی سبب افزایش ضایعات محصولات کشاورزی در ایران شده است.

وقف‌چی با تاکید بر این که قبل از هرگونه سیاستگذاری باید در زمینه اصلاح آمار موجود از میزان تولید و مصرف محصولات کشاورزی اقدام کنیم و سپس متناسب با آن دست به احداث یا تجهیز صنایع تبدیلی بزنیم، افزود: براساس مطالعاتی که انجام شده است در بسیاری از مراکز تولید محصولات کشاورزی دقیقا ضعف صنایع تبدیلی باعث از بین رفتن محصولات می‌شود به گونه‌ای که حتی گاهی اوقات برداشت محصول نیز برای کشاورزان به‌صرفه نیست، در حالی که اگر این صنایع متناسب با آمار تولید شکل گرفته باشند نه‌تنها ضایعات نداریم، بلکه می‌توانیم در فصول مختلف از آن محصولات استفاده کنیم.

وی با اشاره به اهمیت رعایت اصول اقتصاد مقاومتی در این بخش نیز گفت: اقتصاد مقاومتی که همواره بر تکیه به توانمندی‌های داخلی کشورمان تاکید دارد در این بخش می‌تواند الگوی مناسبی برای سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی باشد چون با استفاده از این سیاست می‌توانیم با ارتقای کیفیت محصولات و همچنین ایجاد ماندگاری بالاتر در بازارهای داخلی و خارجی حضوری فعال‌تر داشته باشیم.

این عضو هیات‌رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس معتقد است با توسعه جایگاه صنایع تبدیلی در کشاورزی می‌توانیم ارزش افزوده قابل توجهی در کشاورزی ایجاد کرده و به نفع اشتغال و ارزآوری برای اقتصاد کشورمان گام برداریم. چون کشورهای همجوار به نوعی همه واردکننده محصولات کشاورزی هستند و اگر ما بتوانیم محصول با کیفیت با بسته‌بندی قابل رقابت در بازارهای بین‌المللی ارائه کنیم می‌توانیم تأمین‌کننده بخش عمده‌ای از نیازهای همسایگان باشیم.

وی در ادامه افزود: ایران سال‌هاست در صنعت نفت خام‌فروشی کرده است اما در بخش کشاورزی فرصت کاملا مهیاست تا با استفاده از ظرفیت صنایع تبدیلی به جای خام‌فروشی محصولات کشاورزی ارزش افزوده بالاتری با محصولات فرآوری شده به دست آوریم البته برای رسیدن به این مهم، نیازمند مدیران کارکشته و همچنین متعهد هستیم.

بلاتکلیفی متصدی صنایع تبدیلی

از سوی دیگر کاوه زرگران، دبیر‌کل کانون انجمن‌های صنایع غذایی به خبرنگار ما گفت: یکی از مشکلاتی که اکنون صنایع تبدیلی را به خود مشغول کرده مربوط به قوانین است، چون در دوره‌ای بر‌اساس قانون مصوب مجلس سیاستگذاری و مدیریت صنایع تبدیلی بخشی مربوط به وزارت جهاد کشاورزی شد و در برخی موارد این وزارت صنعت، معدن و تجارت متولی امور معرفی شده است که همین موضوع باعث بروز نابسامانی در این زمینه بوده است.

زرگران افزود: به‌طور کلی با توجه به شرایط موجود و همچنین نحوه برخورد با صنایع تبدیلی امروز این صنایع شرایط خوبی ندارند و دور از واقعیت نیست اگر بگوییم مسئولان ارزش زیادی برای این بخش مهم در صنعت کشاورزی قائل نیستند. بنابراین غالب مشکلات سابق در صنایع تبدیلی همچنان پا برجاست و تغییر زیادی در بهبود شرایط برایشان ایجاد نشده است.

وی معتقد است سیاست‌های غیرکارشناسی و همچنین برخی موانع موجود در تولید باعث شده تا برخی تولیدکنندگان و فعالان این صنایع که نقش قابل ملاحظه‌ای در ایجاد ارزش‌افزوده، کاهش ضایعات و همچنین صادرات غیرنفتی می‌توانند داشته باشند از تولید صرف‌نظر کنند یا این که با حداقل توان، فقط برای حضور در بازار تولید داشته باشند.

دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی با اشاره به توان تولیدی این صنایع گفت: بر اساس آمارهایی که در اختیار داریم توان تولید در این بخش از صنایع ایران رقمی نزدیک به 252 میلیون تن با بیش از 11 هزار واحد تولیدی است اما به دلیل همان موارد و البته مسائل اقتصادی اکنون تنها 90 میلیون تن تولید انجام می‌شود که این یعنی از دست رفتن فرصت‌ها و نادیده گرفتن توان تولید داخلی کشورمان.

زرگران افزود: این آمار نشان می‌دهند امروز کمتر از 40 درصد توان تولید صنایع تبدیلی و صنایع غذایی کشورمان مشغول به کار است در صورتی که اگر باقی توان تولید به کار گرفته شود با توجه به بازارهای همجوار و فرصت‌هایی که در اختیار داریم علاوه بر تأمین نیازهای داخلی در بسیاری از بخش‌ها می‌توانیم بازارهای صادراتی مناسبی را به خود اختصاص دهیم.

می‌توانیم بین 5 تا 8 میلیارد دلار ذخیره کنیم

در همین حال، سیدرضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران به خبرنگار جام‌جم گفت: براساس آخرین آمار فائو ضایعات محصولات کشاورزی در ایران نزدیک به 30 درصد است که این آمار با توجه به شرایط کم‌آبی کشورمان واقعا تکان‌دهنده است و نه اسلام آن را می‌پذیرد و نه براساس اصول اقتصاد مقاومتی می‌توانیم به آن بی‌توجه باشیم، از این رو لازم است راهکاری مناسب برای کنترل آن در نظر داشته باشیم که بهترین و معقول‌ترین راهکار استفاده از ظرفیت صنایع تبدیلی در بخش‌های مختلف کشاورزی است.

نورانی در ادامه افزود: اگر با در نظر گرفتن 112 میلیون تن تولید محصولات غذایی و کشاورزی در ایران فقط در بخش نان، میوه و تره‌بار همین 30 درصد ضایعات را مورد توجه قرار دهیم، در واقع می‌توانیم با جلوگیری از این میزان ضایعات 15 میلیون نفر را سیر کنیم یا این که بین پنج تا هشت میلیارد دلار، ارز ذخیره کنیم، چون وارداتی صورت نگرفته است. به اعتقاد رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران، امروز با توجه به این که صنایع تبدیلی در مراکز تولید محصولات کشاورزی بخوبی جانمایی نشده‌اند یا این که اصلا متناسب با تولید نیستند این میزان ضایعات ایجاد شده است، چون ضایعات در بخش‌های تولید، جمع‌آوری، ذخیره‌سازی و مصرف ایجاد شده است.

صنایع تبدیلی را به روستاها ببریم

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار شهریورماه سال گذشته با هیات دولت، بر ضرورت توسعه صنایع تبدیلی کشاورزی تاکید کرده و فرمودند:‌ «یک مساله اساسی که این عمدتا [مربوط به] وزارت کشاورزی است ـ منتها فقط کار وزارت کشاورزی نیست ـ تمرکز بر روستاست. یعنی واقعا این را یکی از بخش‌های اساسی برنامه‌ریزی دولت باید قرار داد ما متمرکز شویم روی روستا. حرفش را در سال‌های مختلف خیلی زده‌ایم، اما این کار عملا اتّفاق نیفتاده. ما بایستی صنایع تبدیلی را به روستاها ببریم، به بعضی از شهرها ببریم. من در ارومیه دیدم سیب روی زمین ریخته بود! گفتند اصلا نمی‌ارزد؛ پول کارگر خیلی بیشتر از آن پولی است که ما از فروش این سیب به دست [می‌آوریم] یا هلو، زردآلو، انگور خب، آنجا صنایع تبدیلی می‌خواهد. خیلی از جاهای گوناگون کشور، ما این میوه‌ها را داریم که در بعضی از اوقات، صرف نمی‌کند برای صاحب باغ که این میوه را جمع بکند. ما اگر صنایع تبدیلی داشته باشیم، خشک‌کننده داشته باشیم، بتوانیم آنجا از اینها استفاده بکنیم، این کار را باید بکنیم و ظرفیت‌ها فوق‌العاده است؛ واقعا فوق‌العاده است.»

عماد عزتی - اقتصاد