نیلکوه را دریابید

زیبایی کوه خیره‌کننده است، قدیم به آن کوه رستم می‌گفتند، اما نام واقعی‌اش نیلکوه است.

در پای کوه روستاهایی وجود داشته که نمی‌‌دانم اکنون نیز وجود دارند یا خیر؟ چون چند سالی است که عده‌ای با اخذ مجوز، کارخانه سیمان را به نام توسعه منطقه به پای کوه آورده‌اند تا با بلعیدن آن، منطقه را به توسعه رسانند، آن هم توسعه‌ای از نوع تخریب زیست‌محیطی که بی‌شک منطقه را در آینده‌ای نه‌چندان دور با حادثه‌ای دهشتناک روبه‌رو خواهد کرد! در چنین وضعیتی چه مفهومی را از توسعه می‌توان در اذهان مردم منطقه و هر کس دیگری که با وضعیت این منطقه آشنا می‌شود، تصور کرد؟

باوجود این‌که دست‌اندرکاران راه‌اندازی این کارخانه، بارها و بارها از این طرح تخریبی زیست‌محیطی با عنوان مولفه‌های توسعه نام برده‌اند، ولی تصورات منفی بسیاری در مورد آن در اذهان مردم منطقه شکل گرفته است. کافی است پای صحبت اهالی این دو شهر و روستاهای اطراف نیلکوه بنشینید تا مشاهده کنید که تمایلات و گرایش آنها در ارتباط با این طرح به اصطلاح توسعه‌ساز چیست؟ آن را مقایسه کنید با دو طرحی که سال‌ها قبل در شهر کلاله و گالیکش اجرایی شدند؛ احداث کارخانه آرد در کلاله و سیلوی گندم در گالیکش، دو طرحی که نه تنها هیچ‌گونه آثار سوئی بر منطقه ندارند، بلکه صددرصد با ویژگی‌های اقلیمی و شغلی مردمان منطقه در ارتباطند، اما کارخانه سیمان که در فاصله زمانی کمتر از ده سال بخشی از نیلکوه را بلعیده، درختان آن را به نابودی کشانده، روستاییان را به واسطه انفجارهای مهیب کوه، کوچانده، چه ارتباطی با توسعه منطقه‌ای کاملا کشاورزی دارد؟ براستی رابطه این طرح تخریب‌کننده با محیط‌زیست چه نام دارد؟ توسعه!

در ادبیات توسعه پایدار مولفه‌های متعددی مطرح است که مورد تاکید صاحب‌نظران آن قرار دارد، یکی از این مولفه‌ها که در همه‌ جا به آن توجه می‌شود، تناسب موضوع توسعه و ویژگی‌های منطقه‌ای است.

آنچه که در این میان از اهمیت زیادی برخوردار است، نقش آگاهی و اراده مردم در توسعه منطقی و پایدار است، بالا بودن سطح آگاهی اجتماعی مردمان این منطقه با وجود تبلیغات گسترده برخی‌ها درخصوص این طرح‌ها که با نام توسعه، اهداف اقتصادی خود را دنبال می‌کنند، در حدی است که به این باور رسیده‌اند چنین طرح‌هایی نه تنها ارتباطی با توسعه ندارند که ضد توسعه و تخریب‌گر محیط زندگی آنها نیز به حساب می‌آیند.

نگاهی به آنچه که تاکنون در ارتباط با این طرح از سوی جوانان و دوستداران محیط‌زیست انتشار یافته یا در کلام ساکنان منطقه وجود دارد، نشان می‌دهد که پیامدهای منفی آن را شناخته‌اند و آرزوی جلوگیری این تخریب‌ها را دارند که اگر چنین نشود، نابودی کوهی را در آینده‌ای بسیار نزدیک به چشم خواهند دید که نگین آن منطقه است. آنچه که نگرانی بیشتر مردم را رقم زده است، نه تنها ادامه حیات همین کارخانه که ظاهرا قرار است فازهای دیگر آن نیز به بهره‌برداری برسد!

آیا مسئولان محیط‌زیست و منابع طبیعی استان همانند گذشته چشم خود را به واقعیت‌های زیست‌محیطی خواهند بست و چراغ سبزی برای تخریب سریع‌تر نیلکوه خواهند داد یا این‌که نهادهای نظارتی اقدامی را برای جلوگیری از تخریب این کوه انجام می‌دهند. خوب است نگاهی به عوامل سیل 15 سال پیش جنگل گلستان بیندازیم و بر آنچه که گذشت مروری کنیم. این سیل و آثار تخریبی‌اش صرفا به‌دلیل قطع بی‌رویه درختان و از بین رفتن جنگل و اکوسیستم طبیعی آن منطقه بود.

باید توجه مسئولان منطقه را به دستور صریح و روشن رهبر معظم انقلاب در مقابله با پدیده تخریب محیط‌زیست، کوه‌خواری و... جلب کرد. در اواخر اسفند 93، رهبر معظم انقلاب در دیدار با فعالان محیط‌زیست، نور امید را در دل دوستداران و دلسوزان طبیعت روشن کردند و بر تمام فعالیت‌های محیط‌زیست ستیزانه خط بطلان کشیدند و تکلیف تمام دستگاه‌های مرتبط را مشخص کردند، مهم‌ترین تاکیدات ایشان برخورد قاطع با تعدی به جنگل‌ها، مقابله با زمین‌خواری و پدیده جدید کوه‌خواری بوده است. پس جا دارد که دستگاه‌های مرتبط با محیط‌زیست و منابع طبیعی با پیگیری جدی آنچه که از آن به‌عنوان منشور حفظ محیط‌زیست می‌توان نام برد، به بررسی اثرات سوء این کارخانه و جاده مواصلاتی آن بپردازند و تا دیر نشده اقدامی در خور مردمان منطقه انجام دهند تا نامی نیک از آنها در اذهان بماند.

دکتر داوود نعمتی‌انارکی

‌عضو هیات علمی دانشگاه