آیا تلفن‌ همراه سرطان‌زاست؟

تلفن همراه و سرطان ؛ همواره درباره ارتباط احتمالی این دو حرف و حدیث‌های زیادی مطرح بوده است اما هیچ گاه دقیقا مشخص نشده استفاده از تلفن همراه تأثیری در ابتلا به سرطان دارد یا نه. تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده و تقریبا بسیاری از آنها مشخص کرده‌اند که نمی‌توان میان استفاده از این وسیله کاربردی و ابتلا به سرطان رابطه‌ای در نظر گرفت.

کد خبر: ۹۱۱۶۳۳

پروفسور مجید سمیعی، جراح مغز و اعصاب نامدار ایرانی نیز چندی پیش درباره رابطه امواج موبایل با سرطان گفته بود؛ تاکنون هیچ تحقیقی مبنی بر مثبت یا منفی بودن تاثیر این تشعشعات بر سلامت انسان را تائید نکرده است. اما حالا مطالعه جامعی توجه محافل علمی جهان را به خود جلب کرده است.

به نظر می‌رسد تشعشعات ناشی از تلفن همراه در تشدید دو نوع سرطان در موش‌های آزمایشگاهی اثرگذار باشد، اما در مورد انسان هنوز قطعی نیست.

داستان از چه قرار است؟

دو سال مطالعه محققان در آمریکا نشان می‌دهد موش‌های آزمایشگاهی که در معرض تشعشعات ناشی از تلفن همراه قرار می‌گیرند شرایط مساعدتری برای ابتلا به حداقل دو نوع سرطان پیدا می‌کنند. نتایج این تحقیقات از آن جهت قابل توجه عنوان شده که بیشتر مطالعاتی که در سال‌های اخیر صورت گرفته نشانی از وجود ارتباط میان استفاده از تلفن همراه و ابتلا به سرطان ندارند. حالا کارشناسان از آن بیم دارند که در صورت تکرار نتایج این مطالعه در انسان‌ها سرنوشت این فناوری همه‌گیر چه خواهد شد؟

برای درک بهتر این موضوع باید به گذشته نگاه کنیم. چند دهه است که دانشمندان به بررسی ارتباط میان استفاده از تلفن همراه و امکان ابتلا به سرطان پرداخته‌اند، اما آنچه بیش از هر نکته‌ای قابل تأمل به نظر می‌رسد، نتایج متناقض و مبهم آنهاست.

مطالعه در استرالیا

یکی از این مطالعات به بررسی تأثیر استفاده از تلفن همراه بر احتمال ابتلا به سرطان در استرالیا مربوط می‌شود. این مطالعه که نتایج آن بتازگی منتشر شده ابتلا به سرطان مغز در بازه سال‌های 1982 تا 2012 را با 30 سال همزمانی گسترش استفاده از تلفن همراه در این کشور پهناور مورد ارزیابی دقیق قرار داده است. طبق آمار در سال 1982 نرخ استفاده از تلفن همراه در استرالیا صفر بوده، حال آن که این رقم در سال 2012 به 90 درصد رسیده بود. این مطالعه که در زمره جامع‌ترین مطالعات درخصوص بررسی ارتباط احتمالی استفاده از تلفن همراه و ابتلا به سرطان (مغز) محسوب می‌شود، هیچ سرنخی از وجود چنین رابطه احتمالی ارائه نمی‌دهد. بنابراین اگر این مطالعه را به عنوان یک مبنا مد نظر قرار دهیم، باید خوشحال باشیم که استفاده از تلفن همراه ارتباطی با ابتلا به سرطان مغز ندارد. همچنین مطالعات دیگری در این مقیاس هم انجام شده که آنها نیز چنین چیزی را نشان نمی‌دهند.

آزمایش روی موش‌ها

اما آنچه محققان در آمریکا انجام داده‌اند نتایج متفاوتی داشته است. آنها در قالب پروژه‌ای در «برنامه ملی سم‌شناسی» حدود 2500 موش آزمایشگاهی و موش صحرایی را به مدت دو سال در معرض سطوح مختلفی از تشعشعات ناشی از دو پروتکل بی‌سیم متعارف در تلفن‌های همراه یعنی GSM و CDMA و با فرکانس‌های 900 یا 1900 مگاهرتز قرار دادند. تاکنون نتایج مربوط به موش‌های صحرایی منتشر شده که نشان می‌دهد نرخ ابتلا به دو نوع سرطان در این جانوران یعنی «گلیوما» (سرطان مغز) و «شانوما» (توموری که در قلب موش‌های صحرایی نر مشاهده می‌شود) افزایش محسوسی داشته است.

سازمان بهداشت جهانی نسبت به این موضوع که استفاده از تلفن همراه سرطان‌زا هست یا نه همواره نگاه موشکافانه‌ای داشته است. زیرا انتشار هر مقاله و تأیید یا رد آن توسط این نهاد معتبر بین‌المللی می‌تواند موجی از نگرانی یا اطمینان خاطر را در مردم جهان نسبت به مخاطرات احتمالی این وسیله کاربردی به همراه داشته باشد. این سازمان سال 2011 تلفن همراه را در رده‌بندی محصولات و مواد غذایی عامل سرطان در گروه 2B قرار دارد. در این گروه موادی نظیر آفت‌کش د.د.ت و آلاینده‌های ناشی از احتراق خودروها و همچنین مواد غذایی نظیر قهوه و ترشی قرار می‌گیرند. این طبقه‌بندی به آن معناست که تلفن همراه «احتمالا برای انسان‌ها سرطان‌زاست». سازمان بهداشت جهانی روی عنوان «احتمالا» تأکید معناداری دارد؛ زیرا هنوز هیچ چیز بروشنی مشخص نیست.

نتیجه‌ای گیج‌کننده

بار دیگر به مطالعه اخیر محققان در آمریکا بازمی‌گردیم. بررسی دقیق‌تر این گزارش نکات ابهام‌آمیز دیگری را نشان می‌دهد. به طوری که مشخص شده موش‌های صحرایی نری که در معرض تشعشعات تلفن همراه قرار داشتند از طول عمر بیشتری نسبت به کل موش‌های مورد استفاده در آزمایش برخوردار بودند. در حقیقت اگرچه این دسته از موش‌ها در برابر تشعشعات تلفن همراه، به برخی تومورهای سرطانی در مغز و قلب مبتلا شدند، اما این مسائل عاملی برای کاهش طول عمر آنها محسوب نمی‌شد. این نکته‌ای است که به علامت سوال بزرگی برای محققان تبدیل شده است.

در مجموع کارشناسان بهداشت و سلامت در گوشه و کنار دنیا واکنش‌های متفاوتی نسبت به این نوع تحقیقات ارائه می‌کنند. درحقیقت این که باید نسبت به استفاده از تلفن همراه و احتمال سرطان‌زا بودن آن نگران بود یا نه به این نکته بستگی دارد که دیدگاه چه نهاد یا صاحب‌نظری را جویا هستیم.

دکتر ران ملنیک، از محققان سابق برنامه ملی سرطان‌شناسی آمریکا که سال 2009 بازنشسته شد در این باره می‌گوید: جایی که می‌شنویم هیچ خطری در کار نیست، این به آن معناست که استفاده از تلفن همراه سرطانزا به شمار نمی‌آید. شاید آگاهی از دیدگاه انستیتو ملی سلامت آمریکا نیز در نوع خود جالب توجه باشد. این نهاد در حالی که درباره وجود هر گونه ارتباطی میان استفاده از تلفن همراه و سرطان‌زا بودن آن قضاوتی نمی‌کند، تنها به انتشار بیانه‌ای اکتفا کرده که در آن آمده است: «شواهد کافی درباره خطر سرطان‌زا بودن (استفاده از تلفن همراه) در مطالعات قبلی وجود ندارد.»

از تلفن همراه استفاده بکنیم یا نکنیم؟

اکنون باز هم به خانه اول بازگشته‌ایم. مردمی که روزانه ساعت‌های طولانی با تلفن همراه حرف می‌زنند، همچنان این سؤال را می‌پرسند که «آیا استفاده از تلفن همراه سرطان‌زاست یا نه؟» بدون شک علم پزشکی ازجمله علومی است که در چند دهه اخیر پیشرفت‌های خیره‌کننده‌ای داشته است؛ اما به نظر می‌رسد حداقل درباره یکی از کاربردی‌ترین مظاهر فناوری‌های جدید یعنی تلفن همراه و احتمال سرطانزا بودن آن هنوز به پاسخ درستی نرسیده باشد. آنچه محققان در آمریکا انجام داده‌اند در واقع آزمایش‌هایی بوده که روی موش‌های آزمایشگاهی انجام شده است و برای این که نگرانی چندانی در این باره نداشته باشیم شاید بهتر باشد به همین عبارت بسنده کنیم که «هنوز چنین آزمایشی روی انسان انجام نشده و تا آن زمان چندان جای نگرانی نیست.»