افزایش قیمت نفت در گروی انضباط عرضه

پیش‌بینی می‌شود تورم در ونزوئلا با ادامه کاهش قیمت نفت از 700 درصد فراتر رود، در حال حاضر تورم در آذربایجان با کاهش قیمت نفت، سه برابر شده است. عربستان که پیش از این با افزایش تولید نفت تلاش می‌کرد ایران و روسیه را تحت ‌فشار بگذارد در نهایت پس از این‌که خود و همسایگان عربش با کمبود درآمد ارزی و همچنین کسری بودجه مواجه شدند و افزایش قیمت فرآورده‌های نفتی در داخل کشور نیز نتوانست معضل مالی آنها را حل کند، به ناچار درصدد تجدیدنظر در میزان تولید نفت با هدف به تعادل رساندن قیمت آن در سطح بازارهای بین‌المللی بر آمد.

محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک اظهار می‌کند که اگر انضباط عرضه در بازار جهانی نفت وجود داشته باشد می‌توان شاهد افزایش قیمت در بازار بود. این موضوع در دو سال گذشته اصلاً مشاهده نشد و کشورهای زیادی با مشکل روبه‌رو شدند. وی افزود: اگر عرضه، مدیریت شود تقاضا تحریک و قیمت رشد می‌کند. گفت‌وگوی ما را با این کارشناس حوزه نفت بخوانید:

پیش‌بینی شما از قیمت نفت در سال 95 چیست؟

قیمت نفت به چند عامل در سال 95 بستگی دارد که مهم‌ترین آن انضباط کشورهای صادرکننده نفت از جمله اوپک و غیر اوپک است. اگر کشورهای مذکور انضباط قابل قبولی را در عرضه اجرا کنند می‌توانند قیمت نفت را پس از مدتی به سمت صعود هدایت کنند. همچنین توافقی که پایان سال 94 بین چهار کشور عربستان، روسیه، ونزوئلا و قطر منعقد شد نشان‌دهنده این است که آنها قصد دارند روی روند صادرات و قیمت، بازنگری داشته باشند.

بر اساس این توافق، تولید کشورهای صادرکننده نفت نباید از میزان تعیین‌شده بیشتر شود تا روی قیمت تأثیر کاهشی نگذارند. عامل بعدی تقاضاست. اگر وضعیت اقتصادی کشورهایی قابل قبولی در دنیا باشد، تقاضا افزایش می‌یابد. در سال 94 خبرهای خوبی درخصوص رشد اقتصادی و وضعیت اقتصادی که بزرگ‌ترین موتور تقاضای این محصول بودند نشنیدیم. چین یکی از این کشورها بود که با رکود اقتصادی و کاهش رشد همراه بود.

امیدواریم با بهبود شرایط اقتصادی جهانی، کشورهای متقاضی بتوانند همچنان خرید خود را انجام دهند تا با ثابت ماندن عرضه شاهد کاهش تقاضا در بازار نباشیم. البته غیر از عوامل عرضه و تقاضا عواملی مانند مسائل روانی و ژئوپولیتیک هم بر بازار نفت تأثیر دارد. عرضه و تقاضا بازوهای اصلی قیمت‌گذاری هستند اما اگر انضباط عرضه وجود نداشته باشد نمی‌توانیم امیدی به افزایش قیمت داشته باشیم.

وضعیت ایران به چه صورتی است؟ ایران هم نباید افزایش خود را برای تصاحب بازار از دست رفته خود اعمال کند؟

وضعیت ایران، خاص است. سهم ایران در صادرات نفت زیاد بود اما به دلیل شرایط تحریم، کشورهای دیگر سهم ما را گرفتند و اکنون ایران می‌تواند برای بازار از دست رفته خود اقدام کند.

غیر از ایران اگر کشورهای صادرکننده نفت انضباط عرضه را رعایت کنند، با افزایش تقاضا بتدریج مازاد عرضه‌ها در بازار جذب خواهد شد و می‌تواند بازار را از وضعیت نامتعادل که مشکل دو ساله بازار نفت محسوب می‌شود نجات دهد. در دو سال اخیر عرضه بسیار بیشتر از تقاضا بوده و همین امر باعث شد تا تعادل در بازار نفت به هم بریزد و کاهش قیمت نفت را به دنبال داشته باشد. طی کردن این راه نتیجه مطلوبی برای کشورهای صادرکننده نفت دارد و آن هم افزایش تدریجی قیمت نفت است. آژانس بین‌المللی انرژی چندی پیش که گزارش تولید نفت کشورهای نفت‌خیز را منتشر می‌کرد، میزان تولید نفت ایران را در ماه اکتبر گذشته 3/2 میلیون بشکه در روز اعلام کرد.

این عدد نشانه آن است که برنامه تولید نفت 4 میلیون بشکه در روز بعد از برداشته شدن تحریم‌ها جدی است و دولت در تلاش است با تولید بیشتر کسری ناشی از کاهش درآمد نفت را جبران کند. از سوی دیگر به دلیل این‌که کشورهای صادرکننده نفت نتوانستند طلای سیاه را از اقتصاد و بودجه خود حذف کنند با مشکلات زیادی مواجه شدند اما ایران بهترین کشوری بود که با وجود کاهش قیمت نفت توانست خود را از شرایط بحرانی عبور دهد. در نتیجه به صراحت می‌توان گفت که اکنون قیمت نفت به انضباط یا مدیریت عرضه کشورهای صادرکننده بستگی دارد. سهم درآمدهای نفتی از بودجه دولت در سال‌های اخیر کاهش یافته که نشان از حرکت به سمت قطع وابستگی بودجه به نفت دارد.

اگر تولیدکنندگان نفت به تعهد خودشان عمل کنند و عرضه خود را در بازار افزایش ندهند و ایران این کار را برای تصاحب بازار از دست رفته خود انجام دهد، ممکن است دوباره با کاهش قیمت نفت مواجه شویم؟

ایران سیاست عرضه نفت بدون مشتری را ندارد. اگر قرار باشد این سیاست پیاده شود که مازاد عرضه دوباره اتفاق می‌افتد مسلماً کشورهای دیگر ترغیب می‌شوند تا دوباره برای سهم‌خواهی بیشتر توافق خود را بشکنند.

اما تا آنجا که من اطلاع دارم ایران چنین سیاستی را دنبال نمی‌کند که بخواهد نفت بدون مشتری را در بازار عرضه کند و چوب حراج به آن بزند.

ایران قصد دارد به مشتریان خود آن هم بر اساس قرارداد از پیش تعیین‌شده نفت بفروشد و با همین روش، فروش نفت خود را افزایش دهد. بهره بردن از این راه باعث می‌شود تا افزایش تولید نتواند خودی در بازار نشان دهد و کاهش قیمتی هم به دنبال نخواهد داشت. این روش تفاوت دارد با این‌که کشورها نفت بدون مشتری را در بازار می‌برند و حراج می‌کنند که تنها بخواهند عرضه بیشتری داشته باشند.

در اواخر سال 94 شاهد افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بودیم. علت این رشد قیمت چه بود؟

یکی از مهم‌ترین دلایل آن توافقی بود که بین چهار کشور اصلی تولیدکننده نفت انجام شد. آنها توافق کردند که در صورت موافقت دیگر تولیدکنندگان مهم نفت خام، میزان تولید این کالای مهم راهبردی در سطح ماه ژانویه (دی/بهمن) سال 95 باقی بماند. البته عوامل روانی هم در افزایش قیمت نفت بی‌تاثیر نبود.

محمدحسین علی‌اکبری

اقتصاد