آیا روسیه در سوریه جا خالی می‌دهد؟

برخی از تحلیلگران از همان ابتدا با توجه به سابقه تاریخی روسیه بر این عقیده بودند که روسیه مقاومت نخواهد کرد و باز جا خالی خواهد داد، اما برخی دیگر از کارشناسان (با این استدلال که سوریه آخرین سنگر روسیه در خاورمیانه است و در صورتی که بازی را در این کشور ببازد ناچار خواهد شد در نزدیکی مرزهای خود با ناتو درگیر شود) بر این عقیده بودند که روسیه برخلاف عراق و لیبی در سوریه تا پای جان مقاومت و حداقل بازی را به این سرعت واگذار نخواهد کرد.

روند تحولات چند سال گذشته نشان می‌دهد که ارزیابی این دسته از کارشناسان دست‌کم تا همین اواخر درست بوده است، چراکه روسیه در این مدت از هیچ حمایت سیاسی و نظامی دریغ نکرده و در عین حال تسلیم رشوه‌های کلان چند 10 میلیارد دلاری از سوی عربستان در قالب قراردادهای تسلیحاتی نشد.

کار به جایی رسید که روسیه به دخالت نظامی مستقیم متوسل شد و ضمن تقویت پایگاه دریایی خود در طرطوس به تقویت پایگاه هوایی در لاذقیه دست زد و برای مقابله با گروه‌های تکفیری و مسلح ضددولت سوریه هواپیماهای جنگی پیشرفته را در این پایگاه مستقر کرد.

با این حال در روزهای اخیر رفتارها و گفتارهایی از مقامات روسیه دید ه یا شنیده شده که باب بدبینی و بی‌اعتمادی به این کشور درخصوص سوریه را باز و حرف و حدیث‌های جدیدی در این‌باره مطرح کرده است؛ از جمله این‌که روسیه باب گفت‌وگوهایی را با عربستان درخصوص افزایش بهای نفت یا اجرای قرارداد احداث نیروگاه هسته‌ای باز کرده و در عین حال از مواضع قبلی خود درخصوص تروریستی اعلام کردن گروه جیش‌الاسلام (که مورد حمایت عربستان است) عقب‌نشینی کرده است، حال آن‌که در مقابل عربستان نه‌تنها هیچ نرمشی در مواضع مداخله‌گرایا نه خود در سوریه نداشته بلکه برعکس بعد از برقراری آتش‌بس، دوباره طرح براندازی را در دستورکار خود قرار داده است.

از این گذشته، برخی از مسئولان روسیه از طرح فدرال در سوریه سخن به میان آورده‌اند که اجرای آن در وضعیت کنونی می‌تواند خطر تجزیه این کشور را به همراه داشته باشد.

حال سوالی که پیش می‌آید این است که آیا روسیه بعد از چند سال مقاومت و ایستادگی اکنون از مواضع خود عقب‌نشینی می‌کند و به جای نجات کل سرزمین سوریه تنها به نجات مناطق موردنیاز خود در سواحل دریای مدیترانه اکتفا می‌کند یا این‌که اظهارنظرهای اخیر جنبه تاکتیکی داشته و تنها با هدف تلطیف فضا و فراهم کردن بستر اجرای توافق جدید صورت گرفته است.

امکان درستی فرضیه دوم درست‌تر به نظر می‌رسد چراکه در غیر این‌صورت هم منطق عملکرد چند سال گذشته روسیه زیرسوال می‌رود و هم این‌که بی‌اعتمادی متحدان و دوستان برانگیخته می‌شود و از همه مهم‌تر دشمنان و رقبای روسیه بیش از پیش برای کسب امتیاز از این کشور جری‌تر می‌شوند.

احمد کاظم‌زاده - کارشناس خاورمیانه