آموزش خودمراقبتی به کودکان

خودمراقبتی یعنی هر کودکی باید بتواند در حد سن و سالش کارهایی را که به سلامت و بالا بردن بهداشت روانی، جسمی و اجتماعی‌اش منجر می‌شود، انجام دهد. مهم‌ترین نکته در زمینه تربیت کودکان افزایش آگاهی است و اولین منبع برای آموزش‌های خودمراقبتی، والدین و مراقبان کودک هستند. یکی از حوزه‌هایی که لازم است درخصوص آن به کودکان آموزش داده شود مسائل بهداشت جنسی و سوءاستفاده‌های جنسی است.

کودکان باید روی مناطق خصوصی بدن خود شناخت داشته باشند و به آنها آموزش داده شود که چگونه از خود مراقبت کنند. علاوه بر این باید مراقب بود کودکان مورد سوءاستفاده جنسی قرار نگیرند. البته سوءاستفاده جنسی شامل دامنه وسیعی از رفتارهای جنسی می‌شود. سوءاستفاده جنسی نوعی آسیب و بحران است و اگر با این موضوع مقابله نشود کودک قربانی از حالت سلامت روان خارج می‌شود.

کودکی که مورد سوءاستفاده قرار گرفته این علائم را از خود نشان می‌دهد:

دردهای مکرر هنگام ادرار، دردهای شکمی، بی‌اختیاری ادرار یا شب ادراری، اختلال خوردن مزمن یا بی‌اشتهایی عصبی، افسردگی، آسیب به خویشتن، احساس گناه، شرم و عزت‌نفس پایین، کابوس و بی‌خوابی، حملات هراس، شستن اجباری و تمیز کردن وسواسی، امتناع از صحبت کردن و گنگی، تغییرات ناگهانی در رفتار، فرار از مدرسه، احساسات غیرقابل توجیه خشم، غضب یا ترس هنگام رویارویی با یک فرد خاص و تغییر در فعالیت‌های مدرسه.

دانش جنسی دقیق یا نامناسب در صحبت یا نقاشی ها

با توجه به عواقب وسیع این مساله، برای پیشگیری لازم است اقداماتی با هدف آموزش در این حوزه ارائه شود تا کودکان بتوانند از خودشان مراقبت کنند و سلامت روان داشته باشند. آموزش در تمام مراحل سنی باید صورت بگیرد و از دوران پیش از دبستان، دبستان، دوران بلوغ، جوانی، میانسالی و حتی سالمندی این آموزش‌ها لازم است.

البته شکل آن در هر دوره متفاوت است. آموزش برای کودکان بهتر است در قالب بازی و داستان صورت گیرد و شیوه آموزش نباید به گونه‌ای باشد که کنجکاوی کودک بیش از حد تحریک شود و برای او اشتغال ذهنی ایجاد کند.

از سه تا چهار سالگی، سوالات جنسی ناشی از کنجکاوی، جلب توجه و وقت گذراندن شروع می‌شود و بچه‌ها اصرار دارند بدنشان را محرمانه نگهدارند و از لخت بودن احساس شرم می‌کنند.

لازم است پدر و مادر این حالت را تقویت کنند که فرزندشان در سنین بالاتر به بی‌پروایی جنسی کشیده نشود. همچنین لازم است اعتماد به نفس کودک تقویت و به او آموزش داده شود که هرگاه با مشکلی روبه‌رو شد بتواند آن مساله را با والدین و مراقبان خود در میان بگذارد. در این خصوص لازم است مناطق حساس و خصوصی بدن که نباید از سوی دیگران لمس یا دیده شود روی تصویری از بدن یک انسان به کودک پیش‌دبستانی و دبستانی نشان داده شود.

دکتر مهرنوش دارینی

‌ روان‌شناس و مشاور