نیمی از سالمندان به بازار کار بر می گردند

در آستانه 9 مهر (روز جهانی سالمندان) قرار داریم و در این راستا ایسنا گفت‌وگویی با رییس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور داشته است.

فرید براتی سده در این گفت‌وگو به تشریح موضوعاتی چون بهره‌کشی مالی از سالمندان، زنان شدن و فقر در بین این قشر، رهاشدن سالمندان، وضعیت مسکن، بیمه، سن امید به زندگی، عوامل موثر در جمعیت سالمندی، بیماریهای شایع بین این گروه و ... پرداخته که به تفصیل در پی می‌آید.

فرید براتی سده، رییس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور ضمن تاکید بر آنکه در کشور در نگاه به سالمندی دچار یک نوع تقلیل‌گرایی هستیم، افزود: در حال حاضر در مساله سالمندی دچار نگاهی تقلیل‌گرایانه و کاهش‌گرایانه هستیم؛ به عبارت دیگر تنها به یک بعد در مساله سالمندی توجه کرده و در اغلب اوقات از سایر مسائل این قشر غافل می‌شویم.

وی همچنین از نگاه "تقلیل گرا" حاکم بر موضوع سالمندی در کشور انتقاد کرد و ادامه داد: برای جلوگیری از بروز مشکلات عدیده در حوزه سالمندی و دستیابی به اهداف ملی در این حوزه و با توجه به افزایش جمعیت سالمندان در کشور باید این نگاه "تقلیل گرا" و "کاهش گرایانه" را کنار بگذاریم.

نگاه تقلیل‌گرا نسبت به مساله سالمندی را کنار بگذاریم

براتی تصریح کرد: مشکلات سالمندی فقط به مسائلی همچون سلامت محدود نمی‌شود یا برای مثال نباید در سازمان بهزیستی کشور هدف را تنها رسیدگی به سالمندان معلول بدانیم و فقط باید به سالمند معلول، بیمار یا نیازمند خدمات خود را ارائه دهیم زیرا این روش نگاهی تقلیل‌گراست که متاسفانه در برخی از نهادهای برنامه‌ریزی و اقتصادی کشور نیز به شدت مورد استقبال است؛ زیرا افرادی که برای مثال در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی قصد تخصیص بودجه و برنامه‌ریزی برای این قشر را دارند برایشان بسیار راحت‌تر است به جای برنامه‌ریزی و تخصیص بودجه به شش میلیون و 100 هزار سالمند کشور تنها به قشر خاصی از آنها که نیازمند، معلول و یا بیمار هستند توجه کرده و در برنامه‌ریزی‌هایشان تنها آنان را لحاظ کنند.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بهزیستی کشور ادامه داد: با توجه به آنکه روند سالمندی در کشور رو به رشد است، اگر برای سالمندان سالمی که در حال حاضر در کشور حضور دارند برنامه‌ریزی نکنیم، در این راه دچار مشکلات عدیده‌ای خواهیم شد به طوریکه آنها نیز به زمره سالمندان نیازمند خواهند پیوست.

وی در ادامه ضمن اشاره به آنکه شعار انتخابی سازمان بهزیستی کشور برای روز جهانی سالمند در سال جاری "سلامت و رفاه اجتماعی سالمندان نماد توسعه پایدار" است، گفت: از همکاران خود در سازمان بهزیستی کشور نیز می‌خواهیم که نگاه تقلیل‌گرا نسبت به مساله سالمندی را کنار بگذارند.

براتی در ادامه با تاکید بر آنکه در دنیا نگاه به سالمندی مثبت است، افزود: در دنیا سالمندی به عنوان یک تهدید در نظر گرفته نمی‌شود بلکه یک فرصت بوده که می‌توان از توانمندی‌های این افراد استفاده کرد.

وی تصریح کرد: سالمندان آینده کشور برخلاف سالمندان حال حاضر افراد تحصیل‌کرده‌ای هستند؛ بدین ترتیب در آینده دارای سالمندان متخصص، پزشک، ادیب و ... خواهیم بود پس نباید به این جمعیت به چشم یک تهدید نگاه کرد و اگر این نگاه تقلیل‌گرایانه را از سیستم مدیریتی کشور حذف کنیم می‌توانیم به مساله تامین رفاه این قشر نیز توجه کرده و در جهت حل و رفع آن نیز اقدامات لازم را به عمل آوریم.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بهزیستی کشور در ادامه عوامل تاثیرگذار در سالمندی را طبق بررسی‌های جمعیت شناسی "افزایش امید به زندگی" و "زاد و ولد" دانست و گفت: شاخص "امید به زندگی" بیشتر تحت تاثیر شاخص‌های اجتماعی و بهداشتی جامعه است و شرایط پزشکی نیز به طور ویژه بر این مسئله تاثیرگذار است زیرا پیشرفت‌های پزشکی باعث بهبود وضعیت جسمانی و سلامتی فرد و در نهایت افزایش عمر وی خواهد شد.

سن امید به زندگی مردان 74 و زنان 78 سال است

براتی ادامه داد: در چند سال گذشته شاخص جدیدی از امید به زندگی در دنیا مطرح شده است که آن امید به زندگی سالم است یعنی تعداد سالهایی که فرد بدون نگرانی، دغدغه و بیماری زندگی می‌کند و طی آخرین آمارهای منتشر شده در چند روز اخیر خوشخبتانه میزان امید به زندگی در کشور به شدت افزایش یافته است.

وی در ادامه ضمن بیان اینکه‌ در حال حاضر امید به زندگی در زنان 77 الی 78 سال بوده و در مردان نیز 73 الی 74 است، گفت: این مسئله عاملی برای افزایش سالمندی در جامعه است زیرا تعداد افراد بیشتری به این سن رسیده و در زمره سالمندان قرار می‌گیرند.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بهزیستی کشور در خصوص میزان زاد و ولد نیز اظهار کرد:‌ جمعیت شناسان ایران معتقدند اگرچه در حال حاضر میزان زاد و ولد در کشور کاهش یافته و زوج‌های جوان تمایل کمتری به فرزندآوری دارند اما این مسئله هنوز در سالمندی جامعه ایرانی تاثیرگذار نبوده است.

گیلان، پیرترین و سیستان و بلوچستان جوان‌ترین استان کشور

براتی افزود: در بررسی‌هایی که از سال 1335 توسط مرکز آمار ایران انجام شد، همواره میزان جمعیت بالای 65 سال در کشور رو به افزایش بوده؛ برای مثال در سال 35 تنها چهار درصد جمعیت سالمند بودند، اما در سال 90 این نرخ به 8.2 درصد یعنی جمعیتی برابر بیش از شش میلیون و 100 هزار نفر رسیده است که پیش بینی می‌شود این روند در سالهای آتی نیز در کشور به طور مستمر افزایش یابد.

وی در ادامه ضمن اشاره به آنکه طی پیش بینی‌های صورت گرفته نرخ جمعیت سالمند کشور در سال 1415 به بیش از 12 درصد خواهد رسید عنوان کرد:‌ زمانی که جمعیت بالای 65 سال کشوری بیش از 12 درصد را شامل شود، آن جمعیت "سالمند" نام خواهد گرفت.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بهزیستی کشور در ادامه ضمن تاکید بر آنکه در حال حاضر کشور به طور سراسری به سن سالمندی نرسیده است عنوان کرد: در برخی از استان‌های کشور، پیری جمعیت وجود دارد به طوری که گیلان با 11 درصد جمعیت سالمند، پیرترین استان کشور است، این در حالیست که کمترین زاد و ولد نیز در استان گیلان وجود دارد.

زاد و ولد در سالمندی جمعیت ایران تاثیرگذار است؟

براتی ادامه داد: جوان ترین استان کشور نیز درحال حاضر سیستان و بلوچستان بوده که نرخ سالمندی آن حدود چهار درصد است. این استان نیز دارای بیشترین نرخ زاد و ولد در کل کشور است. با این وجود هنوز گروه جمعیت شناسی دانشگاه تهران معتقدند مسئله زاد و ولد در سالمندی جمعیت ایران تاثیرگذار نبوده و نمی‌توان نرخ سالمندی را با این شاخص توجیه کرد.

وی تصریح کرد:‌ برای مثال در استان گیلان پیشرفت‌های پزشکی، امکانات رفاهی و غیره در شرایط مساعدی قرار داشته در نتیجه امید به زندگی افراد نیز افزایش یافته و سالمندی نیز رشد پیدا کرده است در حالی که سیستان و بلوچستان به علت فقر، محرومیت و مشکلات موجود و مسائلی چون عدم دسترسی‌های پزشکی و غیره امید به زندگی کمتر بوده و جمعیت آن جوان‌تر است.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بهزیستی کشور ادامه داد:‌ به طور کلی حدود هشت استان کشور اعم از تهران، مرکزی، مازندران، اصفهان، فارس و... نرخ سالمندی‌شان از نرخ ملی 8.2 درصد بیشتر بوده و جمعیت آنها پیرتر از میانگین کل کشوری است. همچنین استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، خوزستان نیز جوان ترین استان‌های کشور هستند که نرخ سالمندی آنها پایین تر از نرخ ملی سالمندی در کشور است.

لزوم برنامه‌ریزی برای 12 میلیون سالمند سال 1415

براتی در ادامه ضمن اشاره به آنکه در سال 1415 نرخ جمعیت سالمند حدود 12 درصد خواهد بود و جمعیتی بیش از 12 میلیون نفر را شامل خواهد شد عنوان کرد:‌ باید برای این جمعیت عظیم برنامه ریزی‌های اساسی و مدون صورت گیرد زیرا در غیر این صورت با مشکلات عدیده‌ای در کشور مواجه خواهیم شد.

سالمندی، «زنانه» می‌شود

وی ادامه داد: طبق بررسی‌های صورت گرفته در سالهای اخیر تا پیش از سال 90 همواره در نرخ جنسی سالمندان، تعداد سالمندان مرد نسبت به سالمندان زن بیشتر بوده است به طوری که در دهه‌های 50 تا 80 همواره در مقابل 100 زن سالمند 104 الی 109 مرد سالمند داشتیم اما در سالهای اخیر وضعیت عکس آن اتفاق افتاده به طوری که تعداد سالمندان مرد کاهش یافته و در مقابل هر 100 زن سالمند 98 الی 99 مرد سالمند وجود دارد که پیش بینی می‌شود در سالهای آینده سالمندی به سمت زنانگی می‌رود چرا که نسبت جنسیتی سالمندی تغییرات چشمگیری داشته است.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور تشریح کرد:‌ در سال 1335 در مقابل هر 100 زن، 111 مرد سالمند، در سال 1385 در مقابل هر 100زن، 104 مرد سالمند و در سال 90 به ازای هر 100 زن، 96 مرد سالمند وجود داشت که پیش بینی می‌شود در سال 1400 در مقابل هر 100 زن سالمند 88 مرد سالمند داشته باشیم و این مسئله نیز خود گویای «زنانه شدن سالمندی» است.

23 درصد زنان سالمند تنها زندگی می‌کنند

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور همچنین گفت: در حال حاضر از شش میلیون و 100 هزار سالمند کشور، چهار میلیون و 300 هزار نفر با خانواده اعم از همسر یا فرزندان و غیره زندگی می‌کنند و سایر آنها نیز تنها بوده که البته این تنها زندگی کردن به معنای رهاشدگی نیست بلکه به علت فوت یکی از زوجین سالمند و یا عوامل دیگر است.

براتی ادامه داد: در حال حاضر شش درصد مرد تنهای سالمند در مقابل 23 درصد زن تنهای سالمند در کشور وجود دارد؛ در واقع تعداد زنان تنهای سالمند حدود چهار برابر مردان تنهای سالمند است که احتمال افزایش این آمار نیز در سالهای آتی وجود دارد.

وی در خصوص سالمندان نگهداری شده در سرای سالمندان نیز اظهار کرد: 0.20 تا 0.30 درصد (0.2 تا 0.3 درصد) از سالمندان کل کشور در مراکز و سراهای سالمندی زندگی می‌کنند که تعداد آنها چیزی حدود 21 هزار نفر است اما شایان ذکر است که در سالهای گذشته همواره تعداد زنانی که به این مراکز سپرده شده‌اند بیشتر از مردان بوده‌ است.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور در ادامه ضمن اشاره به آنکه تهران با دارا بودن حدود 60 مرکز دارای بیشترین سرای سالمندی در کشور است ادامه داد: صدور مجوز مراکز سالمندی و تعیین استانداردهای آنها توسط معاونت توانبخشی سازمان بهزیستی کشور صورت گرفته اما نظارت بر این مراکز توسط بهزیستی استان و معاونت توانبخشی صورت خواهد گرفت.

نگرانی از افزایش سالمندان رها شده در کشور

براتی در خصوص سالمندان رها شده نیز اظهار کرد: در تعریف رهاشدگی سالمندان می‌توان بخشی را به سالمندان حاضر در مراکز و سراهای سالمندی اختصاص داد و بخش دیگر را نیز به معنای رهاشدگی سالمند در سطح شهر و خیابان‌ها که تعداد این گروه در کشور بسیار کم است.

وی ادامه داد: تعداد سالمندان مجهول الهویه در مراکز سالمندان نیز بسیار کم است اما به علت آنکه میزان واگذاری سالمندان در سالهای اخیر (از 1365 تا 1390) به مراکز نگهداری همواره رو به افزایش بوده است، این نگرانی را داریم که در آینده تعداد سالمندان رها شده در کشور افزایش یابد.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بهزیستی تصریح کرد:‌ در سال 1365 تنها 0.12 درصد سالمندان در سراهای سالمندی حضور داشتند در حالی که این رقم در سال 75 به 0.16 درصد در سال 85 و 90 به 0.21 درصد رسیده است که این ارقام خود گویای روند صعودی واگذاری سالمندان به مراکز سالمندی در سالهای اخیر است.

28 درصد سالمندان کشور در دهک اول درآمدی قرار دارند

براتی در ادامه این گفت‌و گو ضمن اشاره به آنکه در حال حاضر حدود یک سوم جمعیت سالمندان کشور از نظر معیشتی در فقر و محرومیت به سر می‌برند، اظهار کرد: در حال حاضر حدود 28 درصد سالمندان از نظر معیشتی در وضعیت بدی قرار داشته و واقعا نیازمند حمایت‌های دولت هستند زیرا این افراد در دهک‌ اول قرار داشته و متاسفانه از سال 1390 به بعد تعداد سالمندان در این دهک همواره رو به افزایش بوده است.

وی ادامه داد: زمانی که هزینه‌های زندگی اجتماعی بالا رفته و وضعیت معیشتی افراد مساعد نباشد و از طرف دیگر سالمندی در خانواده حضور داشته باشد هزینه‌های زندگی به شکل چشمگیری افزایش پیدا خواهد کرد و در تمام دنیا تجربه نشان می‌دهد که در چنین شرایطی افراد، سالمند خود را رها می‌کنند و این خطری است که در حال حاضر به دلیل وضعیت نامساعد معیشتی خانواده‌ ها احساس می شود. احدر آینده تعداد سالمندان رها شده در جامعه افزایش خواهد یافت.

هشدار نسبت به رهاسازی سالمندان در آینده

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور در ادامه ضمن تاکید بر آنکه با وجود کم لطفی‌هایی که در برنامه پنجم توسعه نسبت به سالمندان وجود داشت، باید در برنامه ششم توجه ویژه‌ای نسبت به این قشر داشته باشیم، ضمن یادآوری وضعیت بیماران روانی مزمن پس از جنگ تحمیلی در دهه 60، اظهار کرد: بعد از جنگ به علت اجرای سیاست‌های اقتصادی خاص آن دوران ناگهان قدرت اقتصادی مردم از لحاظ درآمدی و معیشتی کاهش یافت و بیمارستان‌ها نیز خودگردان شدند به این ترتیب بیمارستان‌های روانی، بیماران روانی محروم را نپذیرفته به این ترتیب آن عده‌ای که توانایی رسیدگی به بیماران خود را نداشتند آنها را در خیابان‌ها رها کردند تا جایی که شاهد آن بودیم که در برنامه سوم توسعه، حکمی مبنی بر ساماندهی بیماران روانی مزمن درج و مسئولیت آن به سازمان بهزیستی کشور سپرده شد.

براتی ادامه داد: اکنون نیز اگر به مسئله سالمندان رسیدگی نشود وضعیتی مشابه بیماران روانی مزمن در سالهای بعد از جنگ را در سالهای آینده برای سالمندان خواهیم داشت؛ به این ترتیب دولت باید هزینه‌هایی را به عنوان یارانه به خانواده‌هایی که از سالمندانشان را در خانه نگهداری می‌کنند اختصاص دهد.

وی همچنین ضمن بیان آنکه بسیاری پس از شنیدن این نظرات ممکن است ادعا کنند که فرزندان وظیفه نگهداری والدینشان را دارند و نیاز نیست که دولت برای نگهداری به آنها پولی پرداخت کند گفت: این مسئله هرچند در جامعه ما از نظر فرهنگی با مشکلات و تابوهایی همراه است اما باید پذیرفت که شرایط اقتصادی در آینده پاسخگوی نیاز سالمندان نبوده و چنانچه به آن رسیدگی نشود ما شاهد موجی از رهاسازی‌ها خواهیم بود.

وی ادامه داد: امیدواریم بتوانیم با اقدامات کارشناسی و برنامه‌های مدون جلوی افزایش روند سپردن سالمندان به مراکز سالمندی را گرفته و رشد آنها را متوقف کنیم.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور همچنین خاطر نشان کرد:‌ در حال حاضر عمده مجهول الهویه‌های ما در سرای سالمندان دچار اختلالات شناختی و بیماریهایی چون آلزایمر و غیره بوده و درصد کمی از فرزندان هستند که به طور عمد والدین خود را در کوچه و خیابان‌ها رها کنند.

10 میلیون تومان هزینه سالانه هر سالمند

براتی در ادامه این گفت و گو در ارتباط با هزینه‌های سالمندی نیز اظهار کرد: بر اساس بررسی‌های مرکز آمار ایران هزینه‌های کل سالمندان طی سال‌های اخیر همواره رو به افزایش بوده به طوریکه در سال 75 هزینه کل سالیانه یک سالمند 890 هزار تومان، در سال 80 یک میلیون و 950 هزار تومان، در سال 85 چهار میلیون و 300 هزار تومان و در سال 90 طبق آخرین سرشماری این رقم به 9 میلیون و 800 هزار تومان رسیده است که این آمار روند بسیار رو به رشدی را از هزینه‌های سالمندی در کشور نشان می‌دهد.

وی در ادامه به تحلیل مرکز آمار ایران از وضعیت هزینه سالمندی در کشور اشاره کرد و گفت: طبق تحلیل مرکز آمار، درآمد سالمندان روستایی در سال‌های اخیر کاهش یافته و هزینه‌های غیرخوراکی و غیردخانی آنها نیز کاهش یافته است اما در شهرها، درآمد نسبت به روستاها در وضعیت مساعدتری قرار دارد اما هزینه‌های غیرخوراکی و غیردخانی نیز افزایش چشمگیری یافته است که دلیل آن هزینه‌های «مسکن» سالمندان در شهر است.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور افزود: علت این امر آنست که در شهرها خانواده‌هایی که دارای سالمند سرپرست هستند و یا با سالمند خود زندگی می‌کنند هزینه‌های مسکن‌شان به شکل چشمگیری افزایش یافته که درچنین شرایطی دولت برای این مساله نیز باید راهکاری را ارائه کند.

بیماریهای شایع سالمندان

براتی در ادامه در ارتباط با نحوه شیوع بیماری در سالمندان ایران در مقایسه با جهان، گفت: آلزایمر هم در ایران هم در سایر کشورهای جهان در سال‌های اخیر روند روبه رشدی را داشته به طوریکه انجمن جهانی آلزایمر خبر داده است که در هر ثانیه تعداد افراد به آلزایمر در جهان رو به افزایش است.

وی ادامه داد: میزان شیوع آلزایمر در زنان بیش از مردان است؛ همچنین آنکه در میان مراقبان بیماران آلزایمری هم تعداد زنان بیش از مردان است. سایر بیماری‌ها نیز چون دیابت، اختلالات اسکلتی عضلانی، فشار خون، پوکی استخوان، افت کارکردهای حسی چون چشم، گوش و ... از بیماری‌های رایج سالمندی در ایران و دنیا است.

30 درصد سالمندان در فقر به سر می‌برند

براتی در خصوص شیوع بیماری آلزایمر در سالمندان نیز اظهار کرد: طبق برآوردها حدود 600 تا 650 هزار نفر فرد مبتلا به آلزایمر در کشور وجود دارد که تنها شش هزار نفر یعنی فقط 10 درصد آنان تحت پوشش حمایت‌های درمانی و اجتماعی قرار دارند.

وی در ادامه ضمن اشاره به آنکه بیماری آلزایمر دارای سه مرحله است، گفت: این در حالی است که هزینه‌های یک بیمار مبتلا به آلزایمر در مرحله اول بیماری که مشکل وی جدی نیست ماهانه 1.5 میلیون تومان و در سال 17 میلیون تومان است. در مرحله دوم بیماری نیز ماهیانه دو میلیون و 200 هزار تومان و سالیانه 26 میلیون و 400 هزار تومان و در مرحله سوم که مرحله عود و شدت بیماری است نیز در ماه سه میلیون و 200 هزار تومان و در سال 38 میلیون و 400 هزار تومان هزینه‌های مستقیم بیماری آلزایمر است که باید به آن توجه ویژه شود.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور در ادامه ضمن اشاره به آنکه در حال حاضر در کشور حمایت از سالمندان به تامین اجتماعی، بیمه بازنشستگی لشکری و کشوری و یا حمایت نهادهای حمایتی چون بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) محدود شده است، عنوان کرد: این موارد کل حمایت‌های رفاهی دولت از سالمندان است که از این بین نیز تعداد تحت پوششان تامین اجتماعی و بیمه بازنشستگی لشکری و کشوری حدود دو میلیون و 500 هزار نفر، تحت پوششان کمیته امداد امام خمینی (ره) یک میلیون و 500 هزار نفر (به طور عمده در طرح شهید رجایی) و تحت پوششان سازمان بهزیستی نیز 600 هزار نفر هستند.

براتی افزود: به این ترتیب تعداد کل جمعیت سالمند تحت پوشش خدمات رفاهی و حمایتی کشور حدود چهار میلیون نفراست؛ درواقع 30 درصد آنها از هیچگونه حمایتی برخوردار نبوده و در زمره قشر آسیب‌پذیر کشور که همان دهک اول فقر و محرومیت است، قرار دارند.

وی در ادامه ضمن اشاره به تجربه موفق کشورهای اسکاندیناوی همچون سوئد در حوزه سالمندی، اظهار کرد: در کشورهای پیشرفته دنیا برنامه‌های مدونی برای رسیدگی به سالمندان وجود دارد اما متاسفانه ایران فاقد چنین برنامه‌هایی است. برای مثال در کشور سوئد به محض اینکه فرد به سن سالمندی ورود می‌کند علاوه بر حقوق بازنشستگی، مستمری به عنوان حق سالمندی دریافت می‌کند و یارانه‌هایی تحت عنوان یارانه مراقبت دارند یا برای مثال در کشور ژاپن چنانچه خانواده‌ای از سالمند خود در خانه نگهداری کند از معافیت‌های مالیاتی برخوردار خواهد شد اما در حال حاضر در ایران به دلیل نگاه تقلیل‌گرای حاکم بر مساله سالمندی هیچ برنامه‌ای وجود ندارد و طرح‌های اجرایی نیز کافی نیستند؛ تا زمانی که دولت گمان کند وظیفه رسیدگی به سالمند سالم را ندارد، نمی‌تواند در این حوزه موفق عمل کند.

ازدواج سالمندی، تابویی که باید شکسته شود

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور در خصوص ازدواج سالمندی نیز عنوان کرد: ازدواج سالمندی یکی از تابوهایی است که در کشور باید شکسته شود.

براتی ادامه داد: بررسی‌های علمی نشان می‌دهد سالمندانی که به زندگی زناشویی خود ادامه داده و در سال‌های جوانی با وجود مشکلات اقدام به طلاق نکرده باشند در دوران سالمندی نیز به سمت طلاق نمی‌روند اما متاسفانه در جامعه ما گمان می‌شود که سالمند نیازهای عاطفی، جنسی و ... ندارد به همین دلیل ازدواج آنها همواره به شکل تابویی در جامعه بوده که باید با اقدامات فرهنگی در این حوزه این تابو شکسته شود زیرا بسیاری از مشکلات سالمندان ناشی از تنهایی آنهاست.

بهره‌کشی مالی رایج‌ترین نوع سالمندآزاری در ایران

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور در ادامه گفت و گو با ایسنا، در خصوص خشونت‌های سالمندی نیز اظهار کرد: سالمندآزاری دارای انواعی چون جنسی، جسمی، مالی، غفلت و ... است که همواره تجربه نشان داده در کشور ما سالمندآزاری جنسی و جسمی بسیار کم بوده البته در اورژانس اجتماعی گزارش‌هایی در این خصوص وجود دارد.

براتی ادامه داد: در کشور ما اصلی‌ترین نوع سالمندآزاری به شکل بهره‌کشی مالی است زیرا از قدیم استثمار مالی سالمندان در ایران وجود داشته است. برای مثال اگر پیرمرد یا پیرزنی در سرقت مورد حمله قرار بگیرد این سالمندآزاری نیست بلکه جنایت است اما سوزندان، کتک زدن و اقدامات این‌چنینی که عمدتا توسط بستگان سالمند صورت می‌گیرد، سالمند‌آزاری نام دارد.

لزوم تجمیع سند جامع سالمندی کشور

براتی سده در ارتباط با سند جامع راهبردی سالمندان نیز اظهار کرد: در حال حاضر دو سند سالمندی در کشور وجود دارد که یکی از آنها سند "منزلت و سلامت سالمندان" تدوین شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دیگری سند "ملی راهبردی سالمندان" تدوین شده توسط سازمان بهزیستی کشور است اما به علت آنکه سند اول به مسائل سالمندان به طور کامل و جامع توجه نداشته و تنها بر بعد سلامت سالمندان توجه کرده است و همچنان‌که در سند بهزیستی نیز بیشتر به بخش‌های حمایتی اجتماعی سالمندان پرداخته‌ایم، چنانچه این دو سند با یکدیگر تجمیع شود می‌توان یک سند کامل و جامع و دقیق از وضعیت سالمندی در ایران داشت.

وی در ارتباط با سند" منزلت و سلامت سالمندان" تدوین شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اظهار کرد: این سند مصوب سال 91 شورای سلامت کشور بوده و معتقدم سند خوبی است و در حال حاضر نیز وزارت بهداشت بر مبنای همین سند در خصوص سالمندان فعالیت می‌کند اما نکته آن است که همه مسائل سالمندی در این سند به خوبی دیده و پرداخت نشده بخصوص آنکه مسائلی همچون منزلت سالمندی در آن بسیار کم رنگ است زیرا این سند مبتنی بر سلامت تدوین و تصویب شده است و در واقع همان نگاه تقلیل‌گرا حاکم است.

براتی ادامه داد: اگرچه برای دستگاه‌های مختلف در این سند وظایفی تعیین شده اما این وظایف به خوبی تعریف نشده‌اند؛ برای مثال وظایف شهرداری، بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی(ره)، بیمه‌ها، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به خوبی تعیین و تعریف نشده است و علت آن نیز آن است که در زمان تدوین سند تعامل خوبی در میان این دستگاهها صورت نگرفته است، این در حالی است که سند ملی راهبردی سالمندان تدوین شده توسط سازمان بهزیستی کشور با برگزاری ده‌ها جلسه نظرات مختلف را در تدوین خود دخیل کرده است.

وی در ادامه ضمن تاکید بر آنکه ضمانت اجرایی یک قانون و یا یک سند از عوامل بسیار مهم و تاثیرگذار است گفت: سندی که در حال حاضر در شورای ملی سالمندی در حال تدوین است، دارای شوراهایی تحت عنوان "شوراهای ساماندهی سالمندان در استان‌ها" است که رییس این شورا، استاندار هر استان بوده و همه دستگاه‌های استان موظف به ارائه گزارش به استاندار هستند، اما در سند وزارت بهداشت تنها در استان‌ها کارگروهی وجود دارد که رییس آن کارگروه، رییس دانشگاه علوم پزشکی آن استان بوده و در چنین شرایطی بدیهی است استاندار که مقام اصلی استان است ضمانت اجرایی به مراتب بسیار بالاتر از رییس دانشگاه علوم پزشکی استان دارد و دستگاه‌ها موظف به پاسخگویی در مقابل وی هستند.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بهزیستی کشور ادامه داد: سند تدوین شده در وزارت بهداشت به لحاظ بعد سلامت بسیار مفید است و حتی می‌تواند موضوعات مربوط به سلامت را در سند راهبردی سازمان بهزیستی کشور پوشش دهد اما مساله آن است که در نهایت تنها 30 درصد سالمندان کشور درگیر مساله سلامت و مشکلات جسمی هستند در حالی که تعداد بیشتری از آنها مشکلاتی اعم از مسائل رفاهی، بازنشستگی و ... دارند به همین دلیل سند تدوین شده در وزارت بهداشت، سند جامع و کاملی نیست.

براتی خاطرنشان کرد:‌ در حال حاضر نامه‌ای از طرف محسنی‌بندپی، رییس سازمان بهزیستی کشور به معاون بهداشت وزارت بهداشت، دکتر علی اکبر سیاری ارسال شده است تا این وزارتخانه نماینده تام‌الاختیار خود را به سازمان بهزیستی معرفی کند و به این ترتیب در برنامه ششم توسعه با توجه به آنکه در برنامه پنجم نسبت به سالمندان بی‌توجهی شد باید یک سند جامع و کامل را با تجمیع این دو سند، تدوین و تصویب کنیم.

وی ادامه داد: باید برای زندگی، معیشت، رفاه، تفریح، مسائل اجتماعی و ... سالمندی برنامه‌های کامل داشته باشیم همچنین آنکه بتوانیم از توانمندی‌های این افراد در سطح کشور استفاده کنیم.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور در ادامه با تاکید بر اینکه کشور در حال حاضر به یک سند جامع و کامل در خصوص سالمندی نیاز دارد گفت: چنانچه وزارت بهداشت نماینده تام‌الاختیار خود را به ما معرفی کند در تجمیع این دو سند اقدام خواهیم کرد و کارگروه تجمیع را تشکیل خواهیم داد اما چنانچه وزارت بهداشت نماینده خود را برای تجمیع این دو سند اعلام نکند، بهزیستی سند راهبردی خود را به وزارت تعاون ارائه خواهد داد تا برای تصویب آن تصمیم گرفته شود زیرا در حال حاضر سند بهزیستی کامل بوده و آماده شده است اما تاکنون با وجود ارسال نامه از سوی ریاست سازمان به وزارت بهداشت هنوز پاسخی از جانب آنان دریافت نکرده‌ایم؛ با این وجود معتقدم تنها با برگزاری دو الی سه جلسه بتوان اقدامات تجمیع دو سند را انجام داد زیرا ما در بهزیستی و وزارت تعاون مشکل چندانی با سند تدوین شده از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نداریم.

براتی همچنین گفت: چنانچه یک سند جامع و کامل با ضمانت اجرایی لازم و کافی درخصوص سالمندان در برنامه ششم توسعه لحاظ شود، دولت موظف به رسیدگی امور سالمندان خواهد شد و باید نسبت به ارائه خدمات به این قشر پاسخگو باشد.

تکلیف ساختار دبیرخانه شورای ملی سالمندان باید روشن شود

براتی در ادامه این گفت‌وگو ضمن تاکید بر آنکه باید ساختار دبیرخانه شورای ملی سالمندان در برنامه ششم توسعه تعیین تکلیف شود گفت: باید در برنامه ششم توسعه مشخص شود که متولی سالمندان وزارت بهداشت است یا سازمان بهزیستی کشور و یا هر دستگاه دیگری؟ زیرا در حال حاضر عده‌ای معتقدند این دبیرخانه که در حال حاضر خود به صورت یک برند فعال است باید به صورت مستقل عمل کند تا بتواند به مسائل سیل عظیم جمعیت تحت پوشش خود رسیدگی و در جهت حل آنها برنامه‌ریزی کند.

وی ادامه داد: معتقدم بهتر است که این دبیرخانه به صورت مستقل ذیل وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنان به فعالیت خود ادامه دهد و در برنامه ششم مجددا این مساله تنفیذ شود زیرا ما نمی‌توانیم مسئولیت سالمندان را به دستگاهی بسپاریم که فقط به یک بعد مساله سالمندی آن هم "سلامت" بپردازد.

نیازمند رشته‌های تخصصی در حوزه سالمندی هستیم

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بهزیستی کشور در ادامه ضمن بیان آنکه در حال حاضر رشته "طب سالمندی" در برخی از دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال تدریس بوده و دانشجویانی در این گرایش در حال تربیت هستند، در خصوص دانشجویان PHD امور سالمندی نیز اظهار کرد: در حال حاضر دانشجویان PHD مربوط به مسائل امور سالمندی زیادی در کشور تربیت شده‌اند به طوریکه تنها در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی حدود 30 PHD سالمندی در حال تربیت است که این برای کشور بسیار مفید است.

براتی ادامه داد: در دانشگاه‌های سایر استان‌های کشور هم فارغ‌التحصیلان این رشته در حال تربیت هستند اما در استان کردستان و سیستان و بلوچستان این رشته‌ها تدریس نمی‌شود که باید به این مناطق نیز توجه شده و سایر استان‌ها نیز از این نظر تجهیز شوند.

وی در ادامه به نیاز کشور به متخصصان "مشاوره سالمندی" اشاره کرد و گفت: در حال حاضر به مشاوره سالمندی در کشور نیاز داریم. اکنون نیز از دانشگاه‌های تابع وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تنها دانشگاه علامه طباطبایی نسبت به تربیت متخصصین مشاوره سالمندی در حال فعالیت است اما باید رشته‌های این‌چنینی در کشور گسترش یابد.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بهزیستی کشور همچنین خاطرنشان کرد: متاسفانه در حال حاضر یک کتاب خوب روانشناسی، جامعه‌شناسی و یا مددکاری اجتماعی سالمندان در کشور وجود ندارد به این ترتیب هم رشته، هم کتاب و هم منبع موثر سالمندی در کشور مورد نیاز است.

براتی هم چنین افزود: مدتی پیش در جلسه‌ای در دانشگاه علامه طباطبایی از من خواسته شد نامه‌ای را به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارائه کنم تا به این ترتیب با توجه به حجم جمعیت سالمند در کشور رشته‌های مورد نیاز اعم از مددکاری، اجتماعی، جامعه‌شناسی و ... سالمندی در این دانشگاه ایجاد شود.

شاخص‌های دیده‌بان سالمندی در ایران تدوین می‌شود

وی در ادامه به ارتباط خوب دبیرخانه شورای ملی سالمندان با صندوق جمعیت سازمان ملل اشاره کرد و افزود: در حال حاضر چندین طرح و پروژه را با صندوق جمعیت سازمان ملل تعریف و در حال همکاری هستیم که یکی از آنها تعیین شاخص‌های دیده بان سالمندی در ایران است زیرا در حال حاضر این شاخصها در هشتاد کشور دنیا بررسی و بر اساس آن رتبه کشورها از نظر سالمندی مشخص می شود اما ایران تاکنون در این رتبه‌بندی‌ها حضور نداشت که امسال اعلام کردیم با هماهنگی وزارت خارجه، مرکز آمار ایران، دانشگاه علوم پزشکی و ... این شاخص‌ها را تهیه و تدوین خواهیم کرد تا بتوانیم رتبه و جایگاه خود در وضعیت جهانی ببینیم که بعید می‌دانم رتبه ایران در دنیا نسبت به مساله سالمندی پایین باشد.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: باید به این نکته توجه کنیم که سیاست‌های رفاهی کشور اخیرا به مساله سالمندی توجه کرده و در این حوزه برنامه‌ریزی می‌کند در حالیکه کشورهای پیشرفته دنیا چون ژاپن، اسکاندیناوی و ... سال‌هاست زمینه مطالعه و برنامه‌ریزی وجود داشته‌ است. همچنین به گفته متخصصان بین‌المللی با توجه به آنکه ایران هنوز در پنجره جمعیتی قرار دارد بسیار خوب است که با وجود این که هنوز به بحران و پیری جمعیت نرسیده‌ایم در حال برنامه‌ریزی برای این قشر بوده و این مساله دستاورد بسیار خوبی برای نظام است.

55 درصد سالمندان پس از بازنشستگی مجددا وارد بازار کار می‌شوند

در ادامه این گفت و گو رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور همچنین در خصوص ورود مجدد سالمندان به چرخه بازار کار نیز، گفت: در تمام دنیا سالمندان بعد از بازنشستگی پس از مدت کوتاهی که حداکثر دو سال است مجددا به چرخه بازار کار وارد می‌شوند؛ آمار جهانی نیز نشان دهنده آن است که 55 درصد این افراد حتما پس از بازنشستگی پس از گذارندن این دوره کوتاه مجددا شاغل خواهند شد که در ایران نیز آمار تقریبا مشابه آمار جهانی است.

براتی افزود: معتقدم باید سن بازنشستگی را حداقل تا 65 سال افزایش داد و یا روش‌های دیگر بازنشستگی مانند بازنشستگی موقت، بازنشستگی دوره‌ای و ... را در کشور ایجاد کرد. برای مثال در برخی از کشورهای دنیا افراد پس از شصت سالگی در صورت تمایل می‌توانند به صورت پاره وقت ، دو الی سه روز در هفته کار کنند.

وی ادامه داد: خوشبختانه در حال حاضر نگاه تمامی مسئولین به مساله سالمندی مثبت بوده و همه موافقند که باید در این حوزه به طور فعال وارد شد به این ترتیب آینده خوبی را در حوزه سالمندی کشور پیش بینی می‌کنیم.

براتی در خصوص محیط‌های دوستدار سالمند نیز اظهار کرد: در حال حاضر مذاکراتی را با شهرداری برای ایجاد محیط دوستدار سالمند داشته‌ایم؛ به طوریکه اکنون شورای شهر تهران دو مصوبه در این خصوص داشته و حدود سه استان دیگر نیز در کشور اعلام آمادگی کرده‌اند که می‌توانند محیط‌های دوستدار سالمند را در استان خود ایجاد کنند. شورای شهر تبریز نیز بودجه‌ای برای این مساله اختصاص داده و اصفهان و تهران هم تدابیری را در این خصوص داشته‌اند.

وی ادامه داد: همچنان‌که شهرداری برخی از مناطق تهران مانند 8 و 21 نیز اقداماتی را در این خصوص در دست اجرا دارند علاوه بر آن در یکی ازمناطق استان اصفهان پارک ویژه سالمندان در حال ساخت بوده و به ما هم در استان تهران پیشنهاداتی مبنی بر ایجاد پارک تخصصی سالمندان توسط NGOهای فعال در حوزه سالمندی و شهرداری‌ها ارائه شده است. در استان سیستان و بلوچستان و کردستان نیز قرار است در این خصوص برنامه‌ریزی‌هایی صورت گیرد.