توسعه همکاری وزارت نفت با مراکز دانش‌بنیان

به گزارش روزنامه جام‌جم، همین چند روز پیش بود که سید‌امیر‌عباس حسینی‌ جانشین رئیس و معاون فناوری و روابط بین‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت، ضمن بیان این‌که قریب به 650 میلیارد بشکه نفت درجا در مخازن نفتی کشور وجود دارد، گفت: با احتساب ضریب برداشت متوسط 24 درصد در شرایط فعلی با هدفگذاری رسیدن به ضریب 35 درصد و نهایتا هدفگذاری که در دنیای امروز حدود 70 درصد است، شاهد فاصله‌ای بین ضریب برداشت خودمان با اهداف آرمانی هستیم.

تنها یک چهارم نفت کشور قابل برداشت است

این مقام مسئول با بیان این‌که فاصله ایجاد شده دلایل متفاوتی دارد، افزود: فناوری و موضوعات فناورانه در حوزه ازدیاد برداشت مهم‌ترین دلیل ایجاد این شکاف محسوب می‌شود و پژوهشگاه خود را مکلف و موظف می‌داند همواره در این حوزه به عنوان راهبرد اساسی وزارت نفت فعالیت کند.ازدیاد برداشتی که قائم‌مقام رئیس پژوهشگاه صنعت نفت روی آن تاکید دارد در واقع به مقدار افزایش مقدار نفتی است که از مخازن موجود برداشت می‌شود. به‌عبارت فنی‌تر، بهبود بازیافت نفت به همه فرآیندهایی می‌گویند که موجب شتاب در تولید و افزایش برداشت از نفت باقیمانده در مخزن می‌شود.

ارقام مختلفی برای میانگین ضریب بازیافت از میدان‌های نفتی مطرح می‌شود و با این‌که ضریب بازیافت از یک میدان نفتی در پایان عمر آن تعریف می‌شود، اما براساس مطالعات و پیش‌بینی‌های روز، میانگین ضریب بازیافت از مخازن نفتی در داخل کشور به‌طور میانگین حدود ۲۴ تا ۲۷ درصد است که البته این عدد در بعضی از میدان‌های نفتی به‌مراتب بالاتر است. این یعنی به‌طور میانگین تنها یک چهارم نفت مخازن کشور قابل برداشت است و به قولی سه چهارم دیگر قابل برداشت نبوده و نفت را نمی‌توان از آنها تولید کرد.

میدان اهواز دارای بهترین ضریب برداشت

محمدعلی عمادی، رئیس پژوهشکده ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز در رابطه با ضریب برداشت نفت و گاز از میادین گفت: با توجه به تعدد میادین نفتی در دنیا و آماری که طبق یک روش آمارگیری به دست آمده است به‌طور متوسط در خاورمیانه با توجه به عمده میادین آهکی و کربنات که در این منطقه وجود دارد، این ضریب برداشت به‌طور متوسط بین ۳۰ تا ۳۵ درصد از مخازن نفتی است.

وی افزود: برداشت از این میادین ضعیف‌تر است، به‌عنوان مثال در میادین ماسه‌ای ضریب برداشت‌هایی که در سطح دنیا دارد معمولا بالای ۶۰ درصد هم گزارش شده است.

عمادی با بیان این‌که البته موارد استثنایی هم وجود دارد که بعضا اعداد و ارقام از این رقم بالاتر رفته یا بسیار پایین‌تر بوده است، اظهار کرد: به‌عنوان مثال در مخازنی مانند مخازن بنگستان که این عدد بین 7 یا 8 درصد است که رقم بسیار پایینی است، ولی در میادین کربناته کشور چیزی در حدود ۲۴ یا ۲۵ درصد برداشت خواهیم داشت. البته برخی میادین خاص هم وجود دارد؛ مانند میدان اهواز که نرخ ضریب برداشت ۳۵ تا ۳۷ درصد ذکر شده است.

وی افزود: امروزه میزان برداشت با توجه به رشد تکنولوژی‌ها و علوم و افزایش تحقیقات و فناوری دائم در حال افزایش است و کشورهای پیشرفته با توجه به دسترسی به تکنولوژی‌ها اعم از نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بالاترین ضریب برداشت را در اختیار دارند. البته فقط اینها ملاک نبوده و نوع میدان هم پارامتر تعیین‌کننده‌ای است.

به گزارش روزنامه جام‌جم، براساس آمار، ذخایری که در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار دارد ۵۷۰ میلیارد بشکه نفت است که با توجه به تکنولوژی‌هایی که در حال حاضر در اختیار داریم تنها ۱۵۷ میلیارد بشکه آن در دسترس و قابل برداشت است که با توجه به رشد تکنولوژی‌ها و فناوری‌ها در‌صددیم آن را افزایش دهیم.

در واقع اگر بتوانیم فقط یک درصد برداشت خود را از میادین نفتی ایران زیاد کنیم با یک حساب سرانگشتی مشخص می‌کند که براساس نفت 50 دلاری به درآمد چشمگیر نزدیک به 80 میلیارد دلاری می‌رسیم. یعنی اگر نرخ دلار را 3300 تومان درنظر بگیریم پس تنها افزایش یک درصدی برداشت از ذخایر خدادادی کشورمان درآمدی نزدیک به 260هزار میلیارد تومان را در پی خواهد داشت .

وقتی پای مراکز دانش‌بنیان در میان است

از همین رو طرح ازدیاد برداشت از مخازن نفتی و گازی کشور به دانشگاه‌ها و مراکز دانش بنیان کشور سپرده شد. در همین زمینه محمدرضا کمالی، رئیس پردیس بالادستی پژوهشگاه صنعت نفت ضمن معرفی 12 فناوری بومی سازی شده در زمینه ازدیاد برداشت، سیاست‌ها و رویکردهای اخیر وزارت نفت درباره واگذاری توسعه فناورانه و یکپارچه میدان نفتی بزرگ کشور به 9 دانشگاه و مرکز تحقیقاتی، مصادیقی از توسعه فناوری‌های جدید کاربردی و صنعتی پرداخت.

ضمن این‌که قرار است در دومین همایش فرصت‌های فناورانه نفت و گاز آخرین فناوری‌های حوزه ازدیاد برداشت که به صورت 16 فناوری در سه حوزه مخزن محور، چاه محور و تاسیسات محورتعریف شده است را شرکت انگلیسی Synergy ارائه خواهد کرد.

علاوه‌بر آن در کنفرانس دوم شرکت OMV اتریش که یکی از شرکت‌های ارائه دهنده فناوری‌های اجرا شده در میادین مشابه میدان اهواز است حضور خواهد داشت و فناوری‌های خود را به‌طور کامل ارائه خواهد کرد.

یک دهه قرارداد دانشگاهی

محمدعلی نجفی، سرپرست وقت وزارت علوم‌ تحقیقات و فناوری نیز با اعلام این‌که 35 مخزن بزرگ نفتی کشور با مشکل کاهش ضریب بازیافت دست به گریبان هستند که این مشکل خسارات زیادی را به توان استخراج نفت کشور وارد کرده است، گفت: در صنعت نفت در حوزه بالادستی که شامل اکتشاف میادین و استخراج می‌شود، ما با یک خلا از نظر خدمات علمی و پژوهشی مواجه هستیم و به منظور پر کردن این خلأ قرارداد همکاری بین وزارتخانه‌های علوم‌ تحقیقات و فناوری و نفت منعقد شد.

وی افزود: بر طبق این قرارداد شش دانشگاه تحت پوشش وزارت علوم؛ یعنی دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه سهند تبریز، دانشگاه شیراز، دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه تهران در یک بازه زمانی 10 ساله به عنوان مشاور وزارت نفت به ارائه خدمات عملی به این وزارتخانه می‌پردازند.

عضو ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور ادامه داد: طبق محاسبات انجام شده اگر یک درصد به ضریب بازیافت این 35 میدان نقتی کشور افزوده شود، با قیمت فعلی نفت ظرف 10 سال آینده درآمد بالایی از محل نصیب کشور می‌شود.

سرپرست وقت وزارت علوم‌ تحقیقات و فناوری با بیان این‌که در کنار شش دانشگاه تحت پوشش وزارت علوم‌ دو دانشگاه تحت پوشش وزارت نفت و دانشگاه آزاد اسلامی هم قراردادی به منظور ارائه خدمات علمی با وزارت نفت در زمینه حوزه بالادستی صنعت نفت منعقد کردند، اظهار کرد: این قراردادها با در نظر گرفتن مأموریت‌محور و تقاضامحور بودن خدمات علمی دانشگاه‌ها منعقد شده و این الگو قابل تسری به دیگر بخش‌های کشور است.

براساس گفته‌های نجفی، طبق این قرارداد هر سه ماه یکبار گزارشی از جانب دانشگاه‌ها به معاونت پژوهشی وزارت علوم و معاونت مربوطه در وزارت نفت ارائه می‌شود و هر شش ماه یکبار هم گزارش پیشرفت قرارداد به وزرای علوم و نفت ارائه می‌شود. بنابراین با وارد شدن به نیم فصل سوم قراردادهای دانشگاهی وزارت نفت باید منتظر ماند تا در آینده نزدیک شاهد نخستین گزارش رسانه‌ای اقدامات مراکز دانش بنیان داخلی باشیم و از میزان پیشرفت و وضعیت فعالیت آنها در حوزه ازدیاد برداشت آگاه شویم.

130 میلیارد تومان قرارداد

عضو ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور با اشاره به اینکه مبلغ ‌ قرارداد وزارت نفت با مراکز دانش بنیان 130 میلیارد تومان که در یک بازه زمانی 10 ساله به دانشگاه‌ها پرداخت می‌شود. وی اضافه کرد: بخش دیگری از این قرارداد به ارائه خدمات مشاوره در زمینه قراردادهای خارجی وزارت نفت مربوط می‌شود که این بخش به منظور جلوگیری از سوء‌استفاده احتمالی طرف‌های خارجی در قرارداد گنجانیده شده است.

حسین نائینی

جام جم