کسی صدای سی‌وسه‌ پل را نمی‌شنود

حفاظتی که اگر وجود داشته باشد، می‌تواند شرایطی را ایجاد کند که این پل 425 ساله، از تخریب‌ها و مرگ‌ تدریجی نجات یابد.

بسیاری از کارشناسان در سال‌های اخیر درباره پدیده وندالیسمی که گریبانگیر آثار تاریخی اصفهان شده هشدار داده‌اند.

آنها معتقدند در صورتی که همین روند تخریب یادگاری‌نویسی و بی‌توجهی به پل‌ها و آثار تاریخی اصفهان ادامه یابد، در آینده‌ای نه‌چندان دور هیچ اثر شایسته‌ای برای ارائه به گردشگران خارجی و داخلی وجود نخواهد داشت.

تخریب‌کنندگان سی‌وسه‌پل

محال است روی سی و سه پل که قدم می‌زنید، قدم از قدم بردارید و اثری از یادگاری‌نویسی روی این پل تاریخی را به‌چشم نبینید.

آثاری که گاهی با زغال، گاهی با لاک غلط‌گیر، گاهی با اسپری، گاهی با کلید و گاهی نیز با فلزات نوک‌تیز، زخم‌های وحشتناکی بر پیکره این پل تاریخی بر جای گذاشته‌ است.

محققان که نام «وندالیسم» را برای این پدیده انتخاب کرده‌اند، تاکید دارند که این پدیده نه از سوی عموم مردم بلکه از سوی افرادی رخ می‌دهد که میل به جاودانگی یا دیده شدن دارند.

یکی از این محققان، کورش محمدی، آسیب‌شناس اجتماعی است که تاکید دارد کاهش حس تعلق نسبت به تاریخ، فرهنگ و تمدن کشور سبب می‌شود برخی دست به چنین رفتارهای ناخوشایندی بزنند.

وی می‌گوید: «در صورتی که حس تعلق ملی در افراد کم‌رنگ شود یا از بین برود، افراد برای سرمایه‌های اجتماعی و از جمله آثار و ابنیه تاریخی ارزشی قائل نخواهند بود و نسبت به حرمت‌شکنی این آثار اقدام می‌کنند.»

این آسیب‌شناس اجتماعی با بیان این‌که اداره‌کل میراث فرهنگی نیز نمی‌تواند برای جلوگیری از بروز این ناهنجاری کاری از پیش ببرد، تاکید می‌کند: «نهادهای اجتماعی، رسانه‌ها، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و تمامی اقشار جامعه باید شرایطی ایجاد کنند که مردم یاد بگیرند استرس‌ها و نابه‌سامانی‌های روحی خود را بر سر آثار تاریخی خالی نکنند.»

همه چیز زیر سر جوان‌هاست

یکی از تاثیرگذارترین جمله‌هایی که به‌عنوان یادگاری روی پیکره سی و سه پل اصفهان نوشته‌ شده، این است: «غمگین و بی‌پول و تنها...»؛ این جمله و جمله‌های دیگر به‌خوبی نشان می‌دهد که عمده یادگاری‌نویسی‌ها روی سی و سه پل، زیر سر جوان‌هاست. یک کارشناس میراث فرهنگی نیز این موضوع را تائید می‌کند.

سیدروح‌الله سیدالعسگری اعتقاد دارد براساس تحقیقات انجام شده، این یادگاری‌نویسی‌ها بیشتر توسط جوانان رده سنی 15 تا 30 سال و به وسیله ابزاری مانند خودکار و کلید انجام می‌شود.

وی که تاکید دارد یادگاری‌نویس‌ها بیشتر سطح تحصیلات پایینی دارند، می‌گوید: در ایام پیک سفر مثل تعطیلات نوروز و تابستان که حجم بازدید از اماکن تاریخی بالا می‌رود، مشاهده می‌کنیم که میزان یادگاری‌نویسی‌ها به‌ویژه در اماکنی که حفاظت فیزیکی در آنها کمتر است و قابلیت نصب شیشه سکوریت وجود ندارد، افزایش چشمگیری می‌یابد.

وی با تاکید بر این‌که فقط سی و سه پل نیست که رنج یادگاری‌نویسی را بر تن خود تحمل می‌کند، یادآور می‌شود: «کاخ‌هایی مثل هشت بهشت و عالی‌قاپو، کاخ‌موزه‌هایی مثل عمارت چهلستون و پل‌های تاریخی مثل پل خواجو، پل شهرستان و پل مارنان، بیشتر از دیگر اماکن تاریخی اصفهان قربانی وندال‌ها یا تخریب‌گران می‌شود.»

سیدالعسکری ادامه می‌دهد: «البته یادگار‌ی‌نویسی‌ها در اماکن تاریخی بیشتر از اماکن تاریخی مذهبی مثل مساجد تاریخی اتفاق می‌افتد؛ زیرا مردم برای اماکن تاریخی مذهبی قداست خاصی قائل می‌شوند و کمتر به آنها آسیب می‌رسانند.»

البته به گفته این کارشناس میراث فرهنگی، آسیب‌ رساندن به آثار تاریخی فقط به صورت یادگاری‌نویسی خود را نشان نمی‌دهد: «تخریبگران گاهی فقط به یادگاری‌نویسی بسنده نمی‌کنند؛ آنها حتی به نقاشی‌های دوران صفویه نیز در برخی از آثار تاریخی اصفهان دست‌درازی کرده‌ و سبب شده‌اند تا حسرت دیدار از این آثار تاریخی، بر دل مردم و کارشناسان باقی بماند.»

هزینه پاک‌کردن یادگاری‌ها

آمار اداره ‌کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری استان اصفهان نشان می‌دهد که در سال 92 بیش از یک میلیارد ریال برای پاک کردن آثار یادگاری‌نویسی سی‌و‌سه پل اختصاص یافته است. این موضوع زمانی اهمیت خود را نشان می‌دهد که در نظر بگیریم اصفهان بیش از 50 اثر تاریخی مهم دیگر دارد که همواره در مسیر تردد مردم و گردشگران داخلی و خارجی است و صرف چنین هزینه‌ای برای این آثار تاریخی نه تنها مقرون به صرفه نخواهد بود بلکه تبعات بسیار زیادی نیز به دنبال خواهد داشت.

به گفته سیدالعسکری، گردشگران خارجی که به اصفهان سفر می‌کنند، بیشتر گردشگران فرهنگی هستند و برای بازدید از جنبه‌های فرهنگی و تمدنی کشورمان به اصفهان می‌آیند؛ بنابراین زمانی که یادگاری‌نویسی‌ها و خسارت‌های وارد آمده به آثار تاریخی را می‌بینند، نظرشان نسبت به مردم ایران، اصفهان و فرهنگ کشورمان تغییر می‌کند.

نحوه حفاظت از آثار تاریخی

مهمترین موضوعی که در باب حفاظت از آثار تاریخی اصفهان به نظر می‌رسد، این است که سازمان میراث فرهنگی باید شرایطی را ایجاد کند که در کنار حفاظت ناملموس، هیچ‌کس به خود اجازه تعدی به میراث تمدنی را ندهد. مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان نیز از تدوین راهکارهایی برای دستیابی به این اهداف خبر داده است.

آن‌گونه که فریدون اللهیاری به فارس گفته، قرار است انجمن‌های حفاظت از میراث فرهنگی احیا ‌شود تا از وارد آمدن آسیب‌های بیشتر به آثار تاریخی جلوگیری به عمل آید.

او با اشاره به لزوم عزم و اراده جدی برای حفظ آثار تاریخی توسط اقشار مختلف مردم تاکید کرده که عزم و اهتمام عمومی مردم برای حفاظت از میراث فرهنگی امری مسلم است.

به گفته اللهیاری، «نباید این تصور وجود داشته باشد که سازمان میراث فرهنگی به ازای هر کدام از این آثار می‌تواند یک پایگاه حفاظتی را ایجاد کند بلکه باید این حفاظت را تحت پوشش یک سامانه مردمی و اجتماعی طراحی و تعریف کنیم.»

یادگاری‌ نویسی جرم است

براساس آنچه که در قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده، تخریب آثار تاریخی «جرم» به شمار می‌رود و یک تا سه ماه حبس در کنار پرداخت جزای نقدی، جریمه آن خواهد بود.

سعید ابوالقاسمی - جام‌جم