معماری خلاقانه بومی

آن موقع که خبری از تکنولوژی و فناوری نبود، صاحبان حرف و پیشه از دانش، تجربه و آگاهی‌های بومی برخوردار بودند و راهکارهایی را برای بهینه‌سازی خانه خود اندیشیدند.

مطالعات موردی سبک معماری در گذشته و در شهرهای مختلف ایران نشان می‌دهد به‌رغم نبود دانش‌های امروزی، صاحبان حرف، با آگاهی دقیق در پی فراهم آوردن مطلوب ترین شرایط آسایش انسانی با امکانات محدود خود در فصول گرم و سرد سال بودند. از این رو است که همچنان قنات‌ها و کاریزها، بادگیرها، یخدان‌ها و یخچال‌ها، سرداب‌ها و همه نشانه‌هایی که از گذشته برجای مانده نمونه‌های جالب و قابل تاملی از هوش و استعداد پیشینیان برای مهار طبیعت به‌شمار می‌آید. حتی در مراکز دانشگاهی هم پرداختن به این موضوع و بررسی موردی این سازه‌ها یکی از موضوعات مهم پژوهشی و تحقیقی است که بارها پرداختن به آن، دستمایه نگارش کتاب‌ها و مقالات علمی شده است.

تجربه نشان داده است در معماری‌های گذشته، این سازه‌ها در هماهنگی کامل با محیط طبیعی و فرهنگی بوده‌اند و در بهره‌گیری از انرژی‌های طبیعی،مقابله با شرایط نامساعد و بسیار سخت اقلیمی کاملا موفق عمل کرده‌اند.

این شیوه تعامل با طبیعت البته در سال‌های اخیر با ورود مدرنیسم در زندگی جوامع بشری دستخوش تغییر و تحول شد. ورود تکنولوژی جدید و تاثیر مدرنیسم بر سبک‌های معماری تا حدود زیادی شرایط را دگرگون کرد. اگر در دوران گذشته معماری هر منطقه‌ای از ایران متناسب با شرایط اقلیمی صورت می‌گرفت اما در دوران جدید این هماهنگی میان معماری و طبیعت جای خود را به اصول جدید شهرسازی داد.

از این پس شاهد ساختمان‌هایی بودیم که بدون در نظرگرفتن شرایط جغرافیایی منطقه شکل گرفتند. بناهایی که صرفا براساس حاکمیت اصول هندسه و ریاضی ساخته شده بودند و تطابقی با شرایط اقلیمی نداشتند. خانه‌هایی ساخته شدند که تنها به زیبایی ظاهری و استحکام آنها توجه می‌شد. در گذشته معماری تلفیقی از فرهنگ و هنر بود و اساسا نمی‌توان تاثیر فرهنگ یک منطقه را برهنر و معماری آن منطقه منکر شد و نادیده گرفت اما متاسفانه این نوع معماری بومی دردوران مدرنیسم کمرنگ و گاهی حتی نادیده گرفته شد که برخی آثار نامطلوب و مخرب آن نیز مشاهده و برهمگان آشکار شد.

گروه تاریخ

فتاح غلامی