شبی با خیام در رادیو فرهنگ

***

یادش بخیر... شب‌هایی که گرد کرسی می‌نشستیم و رادیو برایمان حافظ می‌خواند و شب‌های یلدا، بلندترین شب سال بود و بی حافظ خوانی نمی‌شد... رادیو برایمان از دلاوری قهرمان‌های شاهنامه می‌گفت و ما تصویرش می‌کردیم.

حالا خیام این روزها موضوع شب‌نشینی‌های رادیو فرهنگ است با شنونده‌هایی از جنس فرهنگ، ادب و هنر.

رادیو دو دیروز؛ شبکه فرهنگ امروز

یکشنبه‌شب است و رسول تسلیمی و همکارانش در استودیوی رادیو فرهنگ مشغول آماده‌سازی مقدمات هستند تا قسمتی دیگر از پنجره‌های رو به مهتاب روانه آنتن شود. این برنامه محفلی است برای جمعی از استادان فلسفه و ادبیات که با رویکردی گفت‌وگو محور مباحثی نو و جدید این حوزه را پیش‌کش مخاطبان فرهیخته رادیو فرهنگ می‌کنند.

پنجره‌های رو به مهتاب در تازه‌ترین مبحث خود، زندگی و آثار خیام را مورد نقد و واکاوی قرار می‌دهد و این موضوعی است که استاد منوچهر صدوقی سها (کارشناس) و کریم فیضی (مجری) امشب درباره آن به بحث و گفت‌وگو خواهند پرداخت.

تهیه‌کننده برنامه، شخصیت شناسی عموم نسبت به خیام را متفاوت با حقایق می‌داند و می‌گوید: رباعیات خیام به عشق زمینی و نمادهایی چون می‌ و ساقی می‌پردازد و به همین دلیل، برخی این مفاهیم را به پوچ گرایی تبدیل می‌کنند و ما در این برنامه در جهت تغییر این دیدگاه غلط تلاش می‌کنیم.

رسول تسلیمی درباره گزینش محتوای این برنامه می‌گوید: در این خصوص آقای فیضی به ما کمک می‌کنند و با مشاوره مدیر گروه و مدیر شبکه سراغ موضوعات مورد نظر می‌رویم.

وی درخصوص سابقه فعالیت خود در شبکه رادیویی فرهنگ می‌گوید: از سال 1380 در این شبکه مشغول به فعالیت هستم و اولین برنامه‌ای که اجرا کردم، ایستگاه شب بود. این برنامه به موضوعات مختلف می‌پرداخت و بعد از آن برنامه‌های متعددی در حوزه‌های هنری، فرهنگی و اجتماعی ساخته‌ام.

وی از سابقه طولانی شبکه فرهنگ می‌گوید و زمانی که با عنوان رادیو 2 شناخته می‌شد: رادیو فرهنگ در آن زمان پس از رادیو سراسری به عنوان رادیو 2 معروف بود که برنامه‌های مجلس را نیز به طور مستقیم پخش می‌کرد.

تسلیمی این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: خاصیت رادیو فرهنگ این است که وقتی مخاطب، برنامه‌های این شبکه را می‌شنود، مطلبی به آموزه‌هایش اضافه می‌شود.

رادیو اصالت دارد؛ مثل کلاس درس

در حالی که رادیو به استقبال شروع سال جدید می‌رود، جدول پخش برنامه‌های این رسانه نیز دستخوش تغییراتی می‌شود؛ در این بین هستند برنامه‌هایی که جای خود را میان مخاطبان باز کرده‌اند و پرداخت به سلسله مباحث ادامه‌دار، مانع از حذف آنها می‌شود.

پنجره‌های رو به مهتاب در همین گروه جا می‌گیرد. تهیه‌کننده این برنامه با بیان این‌که مدیران شبکه نیز نگاه خاصی به این برنامه دارند، می‌افزاید: یکی دیگر از نکاتی که این برنامه را شاخص کرده مهمان‌ها و افرادی هستند که به برنامه می‌آیند؛ به عنوان مثال استاد صدوقی که نقش کارشناس - مجری را در برنامه بر عهده دارد، استاد دانشگاه تهران است و وکیل دادگستری و همچنین داماد مرحوم علامه جعفری(ره) است.

منوچهرصدوقی سها، مجری ـ کارشناس برنامه، در دانشگاه عرفان درس می‌دهد و صاحب آثار متعددی در حوزه عرفان است درباره پنجره‌های رو به مهتاب می‌گوید: حدودا از سال 88 و از آغاز به این برنامه آمدم و از آن زمان نیز با‌عنوان مجری و کارشناس برنامه را اجرا می‌کنم.

او در خصوص چگونگی برقراری ارتباط با مخاطبان می‌گوید: معتقدم برنامه باید برای عموم مردم جذاب باشد و یکی از ارکان این است که خودم را به عنوان مخاطب عام باید قرار دهم و هر چه برای من جذابیت دارد، برای مخاطب نیز جذابیت خواهد داشت، زیرا تفکرات انسان‌ها نوعاً خیلی به هم نزدیک است.

صدوقی درباره مراحل خلق یک برنامه موفق می‌گوید: وقتی یک نفر وارد رادیو می‌شود و برنامه‌ای را اجرا می‌کند، می‌خواهد مطلبی به مردم ارائه دهد و برای این موضوع شاید بین برنامه رادیویی و یک کلاس آکادمیک تشابهی ایجاد شود. به هرحال یک فرد که در کاری تخصص دارد باید حالت پیشروی داشته باشد نه پِیروی و من همیشه این‌گونه فکر کرده‌ام؛ بنده خودم را در قبال وقت مردم مسئول می‌دانم و اصولا مطلبی را به مردم ارائه می‌دهم که قابل فهم باشد.

صدوقی می‌افزاید: رادیو برای من هیچ تفاوتی با تلویزیون ندارد و همان اصالتی را که برای کلاس قائلم برای رادیو نیز قائل هستم.

تفسیرهای فلسفی از شعر

پنجره‌های رو به مهتاب از جمله برنامه‌های تخصصی رادیو فرهنگ است؛ اما وجه ادبی آن شنونده‌هایی از هر طیف و سلیقه را جذب می‌کند. اگر مردم این سرزمین همگی عاشق شعر و ادب و فرهنگ هستند، که هستند، پس نمی‌توان برنامه‌ای اینچنین را در گروه خواص جا داد؛ دورش حصار کشید و با طرح موضوعات تخصصی، انحصاری‌اش کرد... پنجره‌های رو به مهتاب اما هر شنونده صاحب‌ذوقی را با خود همراه می‌سازد؛ حتی اگر از عرفا و فلسفه بگوید.

کریم فیضی در این‌باره معتقد است: یکی از نکات عجیب و جالب برنامه این است که با وجود این‌که برنامه ما تخصصی است، ولی مخاطب عام نیز داریم و این برای خود من خیلی عجیب است.

مجری برنامه می‌گوید: بیشتر مباحث برنامه بحث‌های فلسفی و عرفانی است؛ به عنوان مثال موضوع حدود یک سال برنامه ما تفسیر گلشن راز بود که یک اثر عرفانی است و حدود یک سال نیز درباره مکتب فلسفی تهران بحث و اخیرا نیز درباره خیام نیشابوری مباحثی را مطرح کردیم.

این نویسنده رادیو تصریح می‌کند: برخی اذعان کرده‌اند که به وسیله این برنامه نظرشان حتی به دنیا و فلسفه تغییر کرده است و در این خصوص باید بگویم یک اتفاق جالب روی داده است و یک جمع بین نخبگان و عموم در این برنامه روی داده است.

فیضی در خصوص سابقه فعالیت خود در رادیو فرهنگ می‌گوید: از سال 88 به صورت‌های مختلف با رادیو فرهنگ همکاری دارم و در برنامه‌های مختلف، سردبیر، مجری و کارشناس برنامه‌ها بوده‌ام و مدتی برای رادیو فرهنگ نویسندگی می‌کردم و حدود چهار سال است که دو برنامه از بنده در این رادیو روی آنتن است؛ یکی برنامه در محضر استاد و دیگری برنامه پنجره‌های رو به مهتاب است.

فیضی با بیان این‌که برای انتخاب موضوع با مدیران شبکه و تهیه کننده هماهنگی می‌کنند، تاکید می‌کند: مجموع کار حاصل هماهنگی، مشورت و اعتماد متقابل است و تا امروز از مدیران شبکه هیچ نوع انتقادی در خصوص مباحث ندیده‌ام.

وی با بیان این‌که در برنامه مخاطبان خود را فرهیخته در نظر می‌گیرند، عنوان می‌کند: به طور کلی مشی بنده و استاد صدوقی این است که از ذخایر فرهنگی ایران و به طور خاص ادبیات برای فضای رسانه‌ای بهره ببریم و این اصل مبنای فکری ماست و همچنین از طبقه‌بندی مخاطب به خاص و عام نیز جلوگیری کردیم و کلاً مخاطب را فرهیخته حساب می‌کنیم و این نکات را در مورد همه لحاظ می‌کنیم از جمله خیام نیشابوری.

مجری برنامه پنجره‌های رو به مهتاب به موضوع این روزهای برنامه پنجره‌های رو به مهتاب یعنی خیام نیشابوری و استقبال مخاطبان از این برنامه اشاره و تصریح می‌کند: چون رباعیات خیام شهرت عالمگیر پیدا کرده است و تفسیرهای بسیار عجیبی از رباعیات او صورت می‌گیرد که بسیاری از آنها سطحی و پوچ‌گرایانه است باید برای آن فکری کرد. یک تفسیر از رباعیات خیام از نوع صادق هدایت است که خروجی آن ناامیدی، بدبینی، سیاه‌بینی و خودکشی است و یک برداشت هم مربوط به احمد شاملویی است که یک نوع لذت‌گرایی و خوش‌باشی از آنها تفسیر می‌شود و یک تفسیر هم فلسفی است که ما این سومی را انتخاب کردیم که شیوه پرسش‌گرایانه و کنکاوی است تا از دل سخن او معنا را بیابیم.

پنجره‌های رو به مهتاب در سال گذشته عنوان برترین برنامه رادیو فرهنگ را به دست آورد؛ نگاه ویژه مدیریت شبکه به این برنامه، گواه این ادعاست.

رسول تسلیمی در این باره می‌گوید: موضوعاتی که در این برنامه به آنها پرداخته می‌شود در شبکه‌های دیگر رادیو و تلویزیون کمتر به آنها پرداخته‌اند؛ به عنوان مثال گلشن راز را که از کتاب‌های معروف شبستری است، مورد بررسی قرار داده‌ایم و به این کار در شبکه‌های دیگر کمتر پرداخته شده است.

او تغییر در سیاست‌های برنامه‌ها در سال جدید را امری عادی عنوان می‌کند و می‌گوید: هر ساله شبکه تغییراتی را بر اساس سیاست‌هایش ایجاد می‌کند، ولی تا آخر اردیبهشت این برنامه را به همین منوال طی خواهیم کرد و بر اساس آن چیزی که صحبت کرده‌ایم ممکن است فقط برنامه دیگر زنده نبوده و تولیدی باشد. تسلیمی درباره نام برنامه نیز توضیحاتی می‌دهد: مدیر سابق شبکه آقای کاظم زاده تصمیم گرفتند بزرگان ادبیات و فرهنگ را در برنامه خاصی به شبکه بیاورند و این در حالی بود که این افراد تمایل کمی برای حضور در صدا و سیما داشتند، ولی با سیاست خاصی که دنبال شد، ایشان این کار را کردند و چون بزرگان ادب و فرهنگ و هنر را به این برنامه می‌آورند، اسم برنامه را پنجره رو به مهتاب گذاشتند.

تسلیمی همچنین از تنوع فرمی و ساختاری در این برنامه ادبی می‌گوید و استفاده از موسیقی و شعرخوانی را جزء لاینفک چنین برنامه‌هایی می‌داند. او این را می‌گوید و اضافه می‌کند: در میان صحبت‌های کارشناس - مجری برنامه سعی کرده‌ایم از دوبیتی‌هایی خیام که خوانندگان آنها را دکلمه می‌کنند، استفاده کنیم تا بر جذابیت و تنوع برنامه بیفزاییم.

آزاده خواجه‌نصیری / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)