خلق آثار فاخر درباره پیامبر اعظم (ص)

این دو جنبه، یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های برپایی «همایش بین‌المللی سیمای حضرت محمد در هنر» شده است. در همین رابطه گفت‌وگویی با دکتر علیرضا طاهری، دانشیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه سیستان و بلوچستان انجام داده‌ایم تا بدانیم میزان استقبال از چنین همایشی در استان زاهدان تا چه اندازه بوده است؛ همایشی که شانزدهم و هفدهم اردیبهشت میزبان مهمانان داخلی و خارجی فراوانی خواهد بود.

فکر برگزاری «همایش بین‌المللی سیمای حضرت محمد در هنر» چه زمانی مطرح شد؟

نخستین اقدامات برای برپایی «همایش بین‌المللی سیمای حضرت محمد در هنر» از بهمن‌‌92 انجام شد و از ابتدای ‌93 بود که سایت همایش فعالیت خود را رسما آغاز کرد. ما برای اجرای این همایش نزد آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله علوی گرگانی و حجت‌الاسلام شهرستانی (نماینده آیت‌الله سیستانی) رفتیم و نظرات آنان را نیز جویا شدیم. همگی بر برپایی این همایش تأکید داشتند. گزیده سخنان آنان اکنون روی سایت همایش برای مطالعه موجود است. علاوه بر این، ما خدمت چند تن از مولوی‌های زاهدان مانند مولوی بارانی، مولوی سلامی، مولوی عارفی و مولوی مدنی رسیدیم. حاج سیدحسن آقای‌خمینی نیز در دیداری، تأکید فراوان بر برگزاری این همایش داشتند. ایشان معتقد است ‌شرایط کنونی به گونه‌ای رقم خورده که هتاکی‌های فراوانی نسبت به حضرت رسول در حال شکل‌گیری است. علاوه بر آن گروه‌های تکفیری نیز تصویر نامناسبی از پیامبر اسلام در ذهن مردم ایجاد کرده‌اند. پس برگزاری این همایش به لحاظ فرهنگی می‌تواند تأثیرگذار باشد.

آیا به منظور خاصی همایش را در استان سیستان و بلوچستان برگزار کرده‌اید؟

در این استان، شیعیان و سنیان با صلح در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و هدف نیز به نمایش گذاشتن همین وحدت است. این شرایط قالب فرهنگی مناسبی را در استان فراهم کرده بود تا ما را برای برپایی این همایش سوق دهد.

از آنجا‌ که این همایش عنوان «بین‌المللی» بودن را نیز به همراه دارد، تاکنون دیگر کشورها چقدر شما را همراهی کرده‌اند؟

ما با استقبال زیادی از سوی دیگر کشورها مواجه شده‌ایم. تا امروز از دانشگاه‌های میشیگان، هاروارد، فرانسه، انگلیس، هند، پاکستان و تاجیکستان افرادی درخواست همکاری و ارائه سخنرانی داشته‌اند. علاوه بر این، یکی از اهداف این همایش سخنرانی استادان غیرمسلمان و خصوصا مسیحی است. بنا نیست که ما مسلمانان در این همایش از پیامبر خود تعریف کنیم، که شاید این کار حمل بر احساسی بودن شود. این همایش علمی است و امیدوارم افراد دعوت‌شده که نویسندگان و خصوصا پژوهشگران حوزه هنرهای اسلامی هستند، در این همایش حضور یابند.

تاکنون چند مقاله به این همایش ارائه شده و چه تعداد تائید شده است؟

تا امروز حدود 480 مقاله به دست ما رسیده که از این میان 220 چکیده مقاله انتخاب شده است. این چکیده‌ها طی این هفته به زبان فارسی چاپ و منتشر می‌شود. 130 مقاله پذیرفته شده از این آثار منتخب نیز به صورت کتاب بعد از همایش چاپ خواهد شد. خروجی‌های علمی این همایش نیز به صورت مکتوب بین افراد توزیع خواهد شد.

برنامه‌های این همایش صرفا به ارائه مقالات محدود شده است؟

خیر، در ایام برگزاری همایش، نمایشگاه‌های جنبی نیز برپا می‌شود. تاکنون برای این نمایشگاه، آثاری درباره حضرت رسول از موزه و کتابخانه ملک برای ما ارسال شده است. همچنین نسخه‌هایی از قرآن که قدمت آنها به قرن اول هجری قمری می‌رسد، از سوی آستان قدس در اینجا به نمایش گذاشته خواهد شد. کارگاه‌های خوشنویسی که همسو با محورهای همایش است، نیز برای حاضران برپا خواهد شد.

آینده این همایش را چطور می‌بینید؟

با توجه به این که دبیرخانه دائم این همایش در دانشکده هنر و معماری سیستان و بلوچستان مشغول به کار است، امیدواریم که فعالیت‌های دست‌اندرکاران و بازخوردهای برپایی این همایش در سال‌های آتی بهتر دیده شود. از طرفی، امیدواریم بزودی آثار ارائه شده در این همایش معرف مناسبی برای شخصیت حضرت رسول باشد؛ یعنی حداقل وقتی کسی به دنبال اثری هنری درباره پیامبر است، به جای مواجهه با کارهای موهن، با آثار فاخر مواجه شود.

به تصویر کشیده شدن حضرت رسول در تاریخ هنر اسلامی چه پیشینه‌ای را در بر دارد؟

به طور کلی، در طول تاریخ هنر، چهره پیامبر اسلام به تصویر کشیده نشده است. معمولا هنرمندان چهره ایشان (و حتی ائمه) را با هاله‌ای از نور یا شعاع نشان می‌دادند. مگر در چند دوره خاص، که تحولات اجتماعی و سیاسی خاصی به تصویرگری سیمای مقدسین منجر شد. پس همواره تاریخ هنر، با جنبش‌های شمایل‌نگاری و ضد شمایل‌نگاری مواجه بوده است. زیرا برخی معتقدند که به تصویر کشیدن سیمای پیامبر، با این اعتقاد که ایشان خود نیز یکی از بندگان خدا بوده‌اند، خالی از اشکال است. اما نکته مهم‌تر آن است که نشان دادن پیامبر با چهره‌ای نازیبا و نامتناسب موجب تحریک احساسات می‌شود.

شرکت‌کنندگان در این همایش بیشتر بر کدام بخش از جنبه‌های هنری تمرکز داشته‌اند؟

یکی از مباحثی که در هنر اسلامی باید مورد توجه قرار بگیرد، تصویرگری‌های مربوط به معراج در نگارگری و کتاب‌های مختلف است. گرچه مقالاتی در حوزه ادبیات و عرفان نیز برای این همایش ارائه شده، ولی می‌توان گفت بیش از یک سوم مقالات پژوهشگران به موضوع معراج پیامبر پرداخته است. فارغ از این مساله، یکی از وظایف مهمی که امروز مسئولیت آن بر عهده هنرمندان است، پاسخگویی به هجمه‌های فرهنگی ـ هنری است. این همایش کمک می‌کند تا با ارائه آثار مناسب در عرصه‌های هنری مختلف، خلأ کنونی برطرف شود.