سال سرنوشت برای سربازان فراری

برای اولین‌بار در کشورمان حدود 16 سال پیش بود که طرح فروش سربازی اجرا شد؛ براساس این تصمیم‌گیری که به مدت سه سال اجرا شد؛ 360 هزار نفر از شرایط در نظر گرفته استفاده کرده و با پرداخت مبالغی با توجه به مدرک تحصیلی آنها که بین یک میلیون و 600 هزار تا سه میلیون و یکصد هزار تومان تعیین شده بود، وضع نظام وظیفه خود را مشخص کردند. اواخر سال 79 بود که مسئولان خبر از توقف این طرح و فروش سربازی دادند، بعد از این تصمیم‌گیری تا پاییز امسال دیگر خبری از تصمیم دولت برای فروش سربازی نبود تا این‌که اواسط آذر خبری روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت که از پیشنهاد جدید دولت برای تعیین تکلیف مشمولان غایب حکایت داشت. براساس این خبر کوتاه، دولت در لایحه بودجه سال ۹۴ پیشنهاد داد که تمام مشمولان خدمت وظیفه عمومی که بیش از ده سال غیبت دارند، بتوانند با پرداخت جریمه مدت زمان غیبت، از خدمت سربازی معاف شوند.

طرحی خوب یا بد؟

با رسانه‌ای شدن تصمیم جدید دولت، بازار شایعه برای فروش سربازی داغ شده و مردم از اجرایی شدن طرح‌هایی سخن می‌گفتند که با واقعیت فاصله زیادی داشت، اما سرانجام پس از دو روز از رسانه‌ای شدن پیشنهاد دولت، جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح در نشستی خبری جزئیات بیشتری از این پیشنهاد ارائه داد. در جزئیات جدید مدت زمان غیبت مشمولان به جای ده سال، هشت سال اعلام شد و میزان جرایم نیز بین 20 تا 50 میلیون تومان در نظر گرفته شد.

این در حالی است که مدتی قبل اعلام شد مبالغ در نظر گرفته شده حداقل جرایم است و حداکثر آن نیز به 22 تا 90 میلیون تومان می‌رسد. کمترین جریمه برای مشمولان زیردیپلم و بیشترین نیز برای پزشکان متخصص و بالاتر در نظر گرفته شده است. با اعلام این جزئیات اظهارنظرها درباره نقاط قوت و ضعف این طرح به اوج خود رسید و موافقان و مخالفان فروش سربازی به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند. عده‌ای از مخالفان طرح با بیان این‌که طرح فروش سربازی با قانون اساسی همخوانی ندارد، هشدار دادند که چنین تصمیم‌گیری‌هایی سبب ایجاد شکاف بیشتر بین طبقه فقیر و غنی کشور خواهد شد.

اما موافقان طرح نیز با بیان این‌که حدود یک میلیون و 500 هزار نفر می‌توانند با توجه به شرایط جدید وضع نظام وظیفه خود را مشخص کنند، تاکید کردند مشمولان غایب سال‌هاست که محرومیت‌های اجتماعی زیادی را تجربه کرده‌اند؛ محرومیت‌هایی مانند نداشتن گذرنامه و گواهینامه رانندگی. به گفته موافقان اجرایی شدن این طرح، شرایط برای این گروه از مشمولان بهتر می‌شود. علاوه بر این به اعتقاد موافقان طرح فروش سربازی افرادی که می‌توانند از این فرصت استفاده کنند، اکنون حدود 27 تا 50 سال دارند و عده زیادی از این مشمولان به دلیل سن بالا کارایی لازم را برای اعزام به خدمت سربازی ندارند.

افزون بر این به نظر موافقان طرح عده‌ای از مشمولان فراری نیز در خارج از کشور زندگی می‌کنند و مسئولان ابزارهای لازم برای برخورد با این افراد را در اختیار ندارند، بنابراین اعطای کارت معافیت در برابر جریمه می‌تواند تصمیم مناسبی باشد.

جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح نیز در این باره به جام‌جم گفته بود؛ این طرح از طرف دولت مطرح شده و مسئولان ستاد کل نیروهای مسلح نیز باتوجه به این‌که این طرح، طرح بدی است، اما بدتر از آن وضع سربازان غایب است و بین بد و بدتر با بد مخالفت نکرده است.

مهلت ثبت‌نام تمدید شد

اما در میان اظهارنظر‌های متفاوت مخالفان و موافقان، سرانجام مسئولان تصمیم به ثبت‌نام از مشمولان گرفتند به این شکل پیش ثبت‌نام از این افراد از پانزدهم بهمن کلید زده شد، هر چند قرار بود پیش ثبت‌نام تا پانزدهم اسفند ادامه پیدا کند، اما جانشین رئیس سازمان وظیفه عمومی از تمدید مهلت ثبت‌نام تا پایان سال خبر داد.

در این مدت حدود 220 هزار نفر برای خرید سربازی اقدام کرده‌اند، که به گفته مسئولان مدرک تحصیلی حدود 85 درصد این افراد زیردیپلم و دیپلم است.

براساس تصمیم‌گیری‌های جدید نیز میزان جریمه مشمولان با توجه به مدت زمان غیبت و مدرک تحصیلی آنها مشخص می‌شود، به این شکل که به‌ازای هر سال غیبت بیشتر از هشت سال، 10 درصد به مبلغ جریمه اضافه می‌شود. این در حالی است که متاهل و صاحب فرزند بودن شخص نیز روی میزان جریمه تاثیرگذار است، به همین دلیل نمایندگان مجلس تصویب کردند، برای مشمولان متاهل 5 درصد تخفیف در نظر گرفته شود، افزون بر این به مشمولان دارای فرزند نیز به‌ازای هر فرزند 5 درصد تخفیف تعلق می‌گیرد.

این در حالی است که قرار بود زندگی در داخل یا خارج از کشور نیز بر میزان جرایم مشمولان تاثیرگذار باشد، اما نمایندگان مجلس با این پیشنهاد موافقت نکردند.

افزون بر این نمایندگان مجلس محدودیت‌هایی را نیز برای افرادی که با پرداخت جریمه کارت معافیت دریافت می‌کنند در نظر گرفته‌اند. به این ترتیب این افراد اجازه شرکت در انتخابات مجلس و شورای شهر و روستا را نداشته و نمی‌توانند پست‌های مدیریتی و راهبردی داشته باشند.

بعد از انتشار جزئیات طرح جریمه مشمولان غایب، عده‌ای از مشمولان از این گله داشتند که چرا مدت زمان دست‌کم هشت سال غیبت در نظر گرفته شده است. سردار موسی کمالی، جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح مدتی قبل در این باره به جام‌جم توضیح داد: براساس قانون، مدت خدمت سربازی در ایران 30 سال است؛ دو سال دوره ضرورت، هشت سال دوره احتیاط و دو دوره ده ساله به نام ذخیره اول و دوم نیز وجود دارد.

به گفته وی تصمیم گرفته شد افرادی که مدت هشت سال دوره احتیاط آنها تمام شده است و وارد دوره ذخیره شده‌اند، بتوانند با پرداخت جریمه تکلیف نظام وظیفه خود را روشن کنند.

سردار کمالی درباره این‌که در این طرح به تحصیلکرده‌ها ظلم شده نیز توضیح داده بود؛ براساس قانون پسران زمانی که هجده سال‌شان شد باید به سربازی بروند، اما در این میان آنهایی که ادامه تحصیل می‌دهند از فرصتی که برای آنها در نظر گرفته شده استفاده کرده و سربازی خود را به تعویق می‌اندازند.

درباره میزان درآمد دولت از جریمه مشمولان غایب نیز باید یادآور شد کمیسیون تلفیق مجلس درآمد دولت را از این محل 3000 میلیارد تومان پیش‌بینی کرده بود، دولت نیز در لایحه بودجه سال آینده پیشنهاد کرده تمام درآمدهای حاصل از اعطای معافیت‌های مشمولان به حساب خزانه‌داری کل کشور واریز و تا سقف یکهزار میلیارد تومان آن صرف تقویت بنیه دفاعی نیروهای مسلح شود. با توجه به ثبت‌نام بیش از 220 هزار نفر برای پرداخت جریمه می‌توان گفت پیش‌بینی مسئولان از میزان درآمد دولت درست بوده است.

باید تاکید کرد نمایندگان مجلس لایحه بودجه را در صحن علنی مجلس تصویب کرده‌اند و اکنون باید منتظر نظر شورای نگهبان بود تا پس از این مرحله مسئولان ستاد کل نیروهای مسلح دستورالعمل‌های لازم را برای اجرا شدن این طرح ابلاغ کنند.

معافیت از خدمت سخت‌تر شد

اواخر اردیبهشت امسال قسمتی از آیین‌نامه‌های قانون خدمت وظیفه عمومی که 1390 تصویب و اجرایی شده بود کامل شد و براساس جزئیات ماده 39 این قانون که به معاینه و معافیت پزشکی مشمولان وظیفه می‌پردازد معافیت از خدمت سربازی سخت‌تر شد. مدتی قبل جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح دراین باره به جام‌جم گفت: آیین‌نامه جدید بیماری‌ها به صورت دقیق احصا و به‌روزرسانی شد، برای نمونه براساس آخرین تصمیم‌ها سن کفالت از 65 به 70 سال رسید.

افزون بر این براساس آیین‌نامه قدیمی اشخاصی که کمتر از 14 دندان داشتند می‌توانستند از معافیت پزشکی برخوردار شوند، اما در آیین‌نامه جدید شرط دندان برداشته شده و به شکل جزیی بحث بیماری فک و دهان مطرح است. علاوه بر این تا قبل از آیین‌نامه جدید افراد به دلیل چاقی و لاغری غیرمعمول معاف می‌شدند، اما براساس آیین‌نامه جدید، افرادی که چاقی و لاغری مفرط دارند یا کف دستشان بیش از حد طبیعی عرق می‌کند فقط معاف از رزم شناخته می‌شوند. این در حالی است که براساس آیین‌نامه جدید شرایط معافیت به دلیل ضعیف بودن چشم نیز تغییر کرد، زیرا براساس مقررات پیشین فردی معاف می‌شد که مجموع نمره دو چشم‌اش برابر 0.8 بود، اما به گفته جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح براساس آیین‌نامه جدید برای شخصی که مدرک تحصیلی‌اش پایین‌تر از لیسانس است نمره یک چشم باید 0.6 باشد و برای فردی که مدرک کارشناسی و بالاتر دارد نمره یک چشم باید 0.8 باشد تا بتواند از این شرط معافیت استفاده کند.

مهدی آیینی / گروه جامعه