فرصت‌های موجود در علوم شناختی برای نیروهای مسلح

حوزه علوم اعصاب شناختی نیز پتانسیلی مشابه برای بهبود عملکرد سربازان در عملیات‌های آینده دارد. پیدا شدن فرصت‌های موجود در رشته علوم اعصاب باعث ایجاد توانایی بالایی در بهبود عملکرد سربازان و توانایی پیشرفت فناوری برای افزایش تاثیر سربازان در صحنه رزم شده است. پیشرفت در تحقیقات و سرمایه‌گذاری از سوی حوزه‌های علمی و اجتماعات پزشکی موجب ایجاد بینشی جدید برای کاربرهای آینده آن در ارتش گشته است. این حوزه‌ها شامل حیطه‌های سنتی موجود در ارتش مانند یادگیری، تصمیم‌گیری و عملکرد تحت استرس و همچنین حیطه‌های نوین مانند تناسب شناختی، تعامل مغز ـ کامپیوتر و نشانگر‌های زیستی موقعیت‌های عصبی است. پیشرفت‌های حاصله در ابزار‌ها و روش‌ها در فناوری‌های تحقیقاتی، مانند fMRI و علوم اعصاب محاسبه‌ای، باعث ارزیابی بهتر مبنای عصبی شناخت و در نتیجه تصویرسازی پردازش‌های مغزی شده است. این پیشرفت‌ها پتانسیل لازم برای بهبود تمرین و یادگیری سربازان را دارا ست. بعلاوه باعث تابش نوری جدید بر رویکردهای سنتی علوم رفتاری به کار گرفته شده از سوی ارتش می‌شو‌د. قطعا ادامه تحقیقات در این حوزه موجب پدید آمدن فرصت‌های جدید شده و ارتش راغب است که فواید علوم شناختی برای بهبود عملکرد سربازان را درک کند.

فرصت‌های موجود در حیطه‌های کاربردی نیروهای نظامی

در علوم شناختی، فرصت‌هایی وجود دارد که باعث کاربردی‌تر شدن و سریع‌تر شدن توانایی‌های یک ارتش می‌شود. این فرصت‌ها، در زمینه‌های زیر قابل کاربرد است.

ـ تمرین و یادگیری

ـ بهبود تصمیم‌گیری

ـ تفاوت‌های فردی در سربازان

ـ مقابله با استرس‌زاهای محیطی

ـ مداخله‌های دارویی برای تغییر عملکرد

ـ اختلالات استرس حاصله از ضربه شامل پاسخ به ضربه مغزی

ـ بهبود عملکرد رفتاری و شناختی

سلاح‌های ادراکی: علوم اعصاب و سلاح‌های کنترل ذهن

پیشرفت‌های موجود در علوم شناختی باعث عرضه سلاح‌های کنترل ذهن و تقویت عملکرد به ارتش می‌شود. آیا سلاح‌های کنترل ذهن و روش‌های تقویت فوق‌العاده حسی، فقط یک افسانه علمی است؟ پیشرفت‌های اخیر علوم شناختی پاسخ می‌دهدکه خیر! تحقیقات نشان می‌دهد که این پیشرفت‌ها می‌تواند به ایجاد فراسربازهایی منجر شود که می‌توانند توان دشمن را در هم بشکنند.پیشرفت‌های سریع موجود در حوزه علوم اعصاب باعث شده سلاح‌هایی ایجاد شود‌ که فقط با فکر، هدف‌گیری کرده و شلیک کنند. هم‌اکنون نمونه‌هایی از این گونه دستگاه‌ها ساخته شده است. مثلا دانشمندان دست مصنوعی ساخته‌اند که فقط با فکر فرد، حرکت می‌کند!

دکتر راد فلاور، پروفسور داروشناسی زیست‌ شیمی در موسسه تحقیقاتی ویلیام هاروی، معتقد است ‌ «یکی از پیشرفت‌های کلیدی علوم اعصاب، توانایی تصویربرداری عصبی زنده است که می‌تواند نشان دهد ‌ چه مناطقی در مغز، در زمان انجام یک فعالیت خاص، روشن می‌شوند!»

یکی از کاربردهای این قضیه، این است که توانایی افراد تازه استخدام شده برای یک نقش خاص معلوم می‌شود. مثلا این‌که آن فرد از نظر خلق و خو برای فرمانده شدن بهتر است یا این ‌که یک خلبان یا یک غواص باشد! همچنین می‌توان ویژگی‌های آنان را در خلال تمرین‌های شبیه‌سازی سنجیده و به وجود خصلت‌هایی مانند انجام رفتار خطرناک، توانایی طرح ریزی یا مهارت‌های تحلیل سه‌بعدی پی برد. مغز ما می‌تواند برخی پردازش‌ها را به صورت ناهشیار و سریع انجام دهد ولی این اطلاعات اغلب به سطح هشیاری ما نمی‌رسد. با قرار دادن یک دستگاه کلاه مانند روی سر که فعالیت‌های مغزی را ثبت می‌کند، می‌توان سرعت و دقت هدف‌یابی را در میدان رزم افزایش داد و اطلاعات پردازشی ناهشیار را به سطح هشیار آورد. همچنین این فرآیند موجب کاهش مشکلات مربوط به خستگی می‌شود؛ بویژه در افرادی که کارشان مستلزم پایشی دائم وبخصوص‌در نور کم است.

سلاح‌های کنترل‌شونده از سوی ذهن

دانشمندان با فناوری‌هایی مانند ایمپلنت برین گیت یا دروازه مغزی، نشان داده‌اند که می‌توان یک ماشین را به تنهایی با نیروی ذهن کنترل کرد. امروزه انواع ساده‌تری از این نوع کلاه‌ها وجود دارد که در کنترل بازی‌های رایانه‌ای به کار می‌رود. از جمله کاربردهای قبلی این نوع کلاه در ارتش می‌توان به اسلحه‌های کنترل‌شونده توسط ذهن مانند ایرکرافت‌های هدایت‌شونده از راه دور اشاره کرد که عملیات و واکنش سریع‌تری دارند.

کاربرد دارو برای تقویت سربازان و ناتوانی دشمن

داروهای خاصی وجود دارد که می‌تواند موجب تقویت عملکرد پرسنل در کارهای نظامی خاص شود. مثلا داروی ریتالین که در بیش‌فعالی نیز کاربرد دارد، می‌تواند موجب افزایش تمرکز نیروهای نظامی شود. مثلا پس از خستگی ناشی از یک پرواز بلند مدت یا زمانی که اطلاعات زیادی در محیطی شلوغ وجود دارد، افزایش تمرکز بسیار مفید واقع می‌شود.

یکی از روش‌های دیگری که موجب عملکرد بهتر مغز می‌شود، استفاده از روشی به نام tdcs است. در این روش از الکترودهایی که همراه با یک باتری 9 ولتی بوده و به سر متصل می‌شوند، استفاده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که این رویکرد به یادگیری سریع‌تر و تشکیل حافظه بهتر منجر می‌شود. یکی از حیطه‌های بحث‌انگیز در این ارتباط، پیدایش سلاح‌های شیمیایی عصب ـ روان‌شناسی است. این سلاح‌ها می‌تواند بر همه افراد، از کودک تا افراد مسن، تاثیر بگذارد. ازجمله این مواد می‌توان به اکسی توکسین اشاره کرد که هورمونی است که باعث ایجاد نزدیکی عاطفی و اعتماد می‌شود. صحبت‌های زیادی در این باره وجود دارد که می‌توان از این ماده در بازجویی استفاده کرد تا شخص بازداشت شده، به بازپرس اعتماد کرده و اسرارش را فاش کند!

سخن پایانی

امروزه کشورهای زیادی به اهمیت کاربرد علوم‌شناختی و مغز پی برده‌اند و بودجه‌های هنگفتی را در این راه صرف می‌کنند. ازجمله موسسه‌های مشهور در این زمینه DARPA در کشور آمریکا است که با تحقیقات به روز و بودجه‌های هنگفت، سعی در نظامی کردن دانش علوم شناختی دارد.

براستی امروزه میدان نبرد چه تغییری کرده است! به نظر می‌رسد که امروزه برتری داشتن در زمینه علم شیمی و فیزیک کارساز نیست، بلکه امروزه علوم شناختی و مغز هستند که تعیین‌کننده سرنوشت یک جنگ هستند! عواملی که نه‌تنها در میدان جنگ، بلکه در جنگ نرم نیز تعیین‌کننده است!

محسن دادجو / جام جم