از راز جنگل تا کوارتو و کیکسو

بازی‌هایی که زمانی بیشتر شکل گروهی داشتند، اما امروز می‌توانیم اغلب آنها را تنهایی در گوشی موبایل یا رایانه شخصی‌مان داشته باشیم و بدون حضور به شخص دیگری انجامش دهیم. می‌توان گفت بازی هم مانند هر پدیده دیگری طی سال‌های گذشته تغییرات سریعی را تجربه کرده و شکل‌های گوناگونی به خود گرفته است، آنقدر که اگر بخواهیم آماری از بازی‌هایی که امروزه در جهان وجود دارد، داشته باشیم بمراتب دشوارتر از انجام این کار در یک دهه گذشته است.

نگاهی به بازی‌هایی که طی سال‌های گذشته تاکنون اغلب آنها را دیده یا انجامش داده‌ایم و سرنوشت این بازی‌ها در زمان حاضر خالی از لطف نیست. بازی‌هایی که یا تبدیل به خاطره شده‌اند یا در جریان تحولات سریع بازی‌ها یک پسوند آنلاین به خود الصاق کرده و زنده مانده‌اند. البته نمونه‌های جذاب جدیدی هم برای شما انتخاب کرده‌ایم که شاید نام آنها هم برای شما غریبه باشد.

راز جنگل

یکی از معروف‌ترین بازی‌هایی که بیشتر ما بدون شک با آن خاطرات زیادی داریم «راز جنگل» بود. راز جنگل بازی با یک نقشه و ۱۳ کاج بود که در زیر آنها تصویر یک گنج درج شده بود. باید براساس کارت‌هایی که داشتیم جای گنج‌ها را پیدا می‌کردیم و هر کدام را در جایگاهش قرار می‌دادیم. باید تصویر گنج‌های زیر کاج‌ها را طوری می‌دیدیم که دیگر بازیکن‌ها متوجه نمی‌شدند تا زمانی که کارتی برای بازی انتخاب می‌شد به میان بیاید و ما سریع با کمک حافظه‌مان محل اختفای گنج را اعلام کنیم. این بازی را می‌شد با حضور دو تا شش بازیکن انجام داد، اما حالا می‌توانید خیلی راحت آن را روی گوشی موبایلتان نصب کرده و به تنهایی بازی کنید.　

اتللو برای ریاضی دوستان

«اتللو» (Othello) نام رسمی یک بازی است که با نام ریورسی (Reversi) نیز شناخته می‌شود. این بازی دونفره در یک صفحه شطرنجی 8 × 8 مانند صفحه شطرنج انجام می‌شود. هدف بازی اتللو در اختیار گرفتن تعداد بیشتری از خانه‌ها نسبت به حریف است. این بازی از جمله بازی‌های فکری تقریبا سخت این روزها محسوب می‌شود و بازی آن به دقت و هوش و محاسبه نیاز دارد.

البته این بازی هم علاوه بر این‌که در شهر کتاب‌ها موجود است، امکان نصب روی گوشی موبایل و بازی آنلاین را هم دارد.

بازی‌هایی با میلیون‌ها بازیگر‌ در جهان

«فکر بکر» و «شطرنج» سال‌های متمادی بازی فکری مورد توجه مخاطبان زیادی در جهان بودند. فکر بکر یک بازی رمزگشایی برای دو بازیکن است. این بازی به صورت امروزی به همراه چند میخ سال ۱۹۷۰ توسط مردخای میرویدز، رئیس دفتر پست و متخصص‌یهودی، اختراع شد. اما این بازی شبیه یک مداد و کاغذ بازی ابتدایی به نام گاو نر و ماده بود که به بیش از یک قرن پیش بازمی‌گشت. بعدها مسیر تکاملی را طی کرد و به شکل امروزی‌‌اش درآمد.

شطرنج یک بازی دو نفره است که روی صفحه ۸×۸ و با استفاده از مهره‌ها (شاه، وزیر، رخ، فیل، اسب و سرباز) انجام می‌گیرد. هر یک از مهره‌های شطرنج به شکل مخصوصی حرکت می‌کنند و قادر به زدن مهره‌های حریف نیز هستند. هدف این بازی شه‌مات کردن (شاه‌مات کردن یا مات کردنِ) حریف است؛ یعنی ایجاد وضعیتی که شاه حریف هیچ راهی برای فرار نداشته ‌باشد. همچنین بازی در صورت تسلیم اختیاری یکی از بازیکنان نیز به پایان می‌رسد؛ این اتفاق معمولا وقتی می‌افتد که شکست اجتناب‌ناپذیر به‌ نظر برسد. قدمت این بازی به سده ششم میلادی در شرق هندوستان بازمی‌گردد. نوع اولیه شطرنج با نام سانسکریتِ چاتورانگا در امپراتوری گوپتا ابداع و در زمان حکومت خسرو انوشیروان ساسانی به ایران معرفی شد. شطرنج در ایران، با کمی تغییر در قوانین بازی، نام چَترَنگ به خود گرفت و با فتح قلمروی امپراتوری ساسانیان، توسط عرب‌ها در سراسر جهان اسلام رایج شد و شطرنج نام گرفت. ایرانیان و اعراب از قرن نهم میلادی، اروپا و روسیه را با شطرنج آشنا کردند؛ به همین دلیل در اغلب زبان‌های اروپایی نام این بازی برگرفته از واژه شطرنج یا شاه (مهره اصلی بازی) و نام بیشتر مهره‌ها هم برگرفته از نام‌های فارسی و عربی آنهاست. در اروپا، رفته‌رفته شطرنج دستخوش تغییراتی شد و با تغییر شکل حرکت برخی مهره‌ها پویایی و سرعت بازی افزایش یافت. اواخر قرن نوزدهم، رقابت قهرمانی شطرنج جهان بنیادگذاری ‌شد. نخستین قهرمان رسمی شطرنج جهان ویلهلم اشتاینیتس، شطرنج‌باز یهودی اهل بوهم بود که سال ۱۸۸۶ با غلبه بر یوهانس سوکرتورت ِانگلیسی این عنوان را به دست ‌آورد. ماگنوس کارلسن نروژی، قهرمان فعلی شطرنج جهان است که با غلبه بر ویسوآناتان آناند سال ۲۰۱۳ صاحب این عنوان شد. سال ۱۹۲۴ سازمان بین‌المللی شطرنج جهان (فیده) بنیادگذاری شد و بتدریج مسابقات و عناوین تازه‌ای به وجود آمد.

شطرنج رابطه نزدیکی با ریاضیات و رایانه دارد. سال ۱۹۹۷، دیپ بلو، غول فکری ساخت شرکت آی‌بی‌ام، توانست برای نخستین بار گری کاسپارف، قهرمان وقت شطرنج جهان را شکست دهد. در کنار شطرنج کلاسیک، انواع دیگری از این بازی، مانند شطرنج سیامی و شطرنج ۹۶۰ هم علاقه‌مندان زیادی دارند. این دو بازی سال‌هاست به رایانه‌ها و سپس گوشی‌های موبایل راه پیدا کرده‌اند.

ما هم آنلاین شده‌ایم

منچ، مار پله، دوز بازی و نقطه بازی هم از جمله بازی‌های پرطرفداری هستند که سال‌ها مورد توجه ما بوده‌اند. مارپله جذابیت زیادی برای مخاطبان داشت که چند سال پیش در برخی مجموعه‌های فرهنگی تهران از جمله فرهنگسراها به شکل بزرگ روی زمین ترسیم شد و بسیاری به بازی در آن صفحه بزرگ پرداختند. این بازی حالا عنوان آنلاین را هم در کنار خود یدک می‌کشد و سایت‌های زیادی آن را به شکل آنلاین روی صفحه خود قرار داده‌اند. بازی منچ به سال‌های دور بازمی‌گردد. محل پیدایش این بازی در آلمان بوده ‌است. این بازی توسط یوزف فریدریش اشمیت (۱۹۰۸/۱۹۰۷) ارائه شده ‌است. بازگردان نام آلمانی این بازی به فارسی، چیزی شبیه «عصبانی نشو مرد» یا «عصبانی نشو رفیق» است.‌ نقطه بازی یا نقطه خط و دوز هم سال‌هاست به شکل آنلاین ارائه شده‌اند. شاید تصور این‌که تا همین 20 سال پیش دوز روی زمین‌های خاکی کشیده می‌شد یا بعدها روی یک صفحه کاغذی با نخود و لوبیا و بعدتر با مهره‌های رنگی انجام می‌شد، جالب باشد.

کریدور

«کریدور» بازی‌ای است که مقررات و هدف ساده‌ای دارد، اما نباید گول سادگی‌اش را خورد! هدف بازیکنان این است که مهره‌ خود را به طرف دیگر صفحه بازی برسانند. این بازی استراتژیک ساده و در عین حال پیچیده شما را وامی‌دارد تا بارها بازی کنید و هر بار استراتژی جدیدی را به بوته آزمایش بگذارید.

همان‌طور که اشاره شد شاید این بازی ساده بنماید، مشکل اینجاست که حریف شما دیواره‌های چوبی را بر سر راه شما قرار می‌دهد تا حرکت شما را کند کند، اما نگران نباشید باید اندیشید زیرا همیشه یک راه خروج وجود دارد. اما چه کسی مسیر کوتاه‌تر را پیدا می‌کند! آن کس که در انتها برنده بازی خواهد شد.

جالب است بدانید این بازی مثل شطرنج کلی شروع بازی مختلف دارد و کلی کتاب درباره استراتژی‌هایی که این بازی دارد، نوشته شده است.

کوارتو

«کوارتو» بازی دو نفره‌ای است که از یک صفحه چهار خانه در 4 و 16 مهره تشکیل شده است. هر چند ابعاد این بازی به لحاظ ظاهری کوچک است، اما دخالت دادن سایر ویژگی‌ها در قوانین آن، این بازی را پیچیده کرده است؛ بنابراین دقت بالایی نیاز دارد. هدف از این بازی، ایجاد یک ردیف چهارتایی از مهره‌هایی است که حداقل در یک ویژگی مشترک باشند. یعنی همگی یا سفید باشند یا سیاه، کوتاه باشند یا بلند، مربع باشند یا دایره و توپر باشند یا تو خالی. این ردیف می‌تواند عمودی، افقی یا مورب باشد. در شروع بازی مهره‌ها را در کنار صفحه می‌چینیم. کسی که اول بازی را شروع می‌کند باید یک مهره را انتخاب کرده و آن را به حریفش بدهد. گیرنده مهره می‌تواند در هر جایی از صفحه آن مهره را قرار دهد و سپس وی از بین مهره‌های باقی‌مانده، یکی را انتخاب کرده و به حریفش می‌دهد که او نیز مهره را در یکی از خانه‌های خالی صفحه قرار می‌دهد و بازی ادامه پیدا می‌کند. برنده بازی اولین کسی است که بگوید کوارتو! بازیکن وقتی این کلمه را می‌گوید که با قرار دادن مهره‌اش در صفحه یک ردیف چهار مهره‌ای را کامل کند.

سین جیم یک بازی تازه

بازی «سین جیم» یک بازی فکری است که بازی‌کنندگان آن براساس معلومات عمومی خود می‌توانند در این بازی پیروز شوند. شیوه این بازی به نحوی است که شش بازیکن (گروه) همزمان می‌توانند آن را بازی کنند. بازیکنان براساس تاس‌هایی که می‌ریزند در این بازی به سمت خانه‌های رنگی پیش می‌روند که هر رنگ مظهر یک گروه از سوالات هنری، علمی و... است و با پاسخ صحیح دادن به سؤالات امتیاز دریافت می‌کنند. این در حالی است که رقبا نیز می‌توانند با شناسایی نقطه ضعف حریف خود در پرسش سؤالات به نحوی عمل کنند که در امتیازگیری حریف خلل ایجاد کنند.

ویژگی اصلی این بازی با توجه به بالا بردن معلومات عمومی و حس تحقیق برای بازیکنان، توجه به فرهنگ ایرانی است. نحوه انتخاب سؤالات این بازی توجه خاصی به فرهنگ ایرانی ـ اسلامی دارد و سعی شده در پس یک بازی فکری، معلومات تاریخی از فرهنگ و هنر ایرانی نیز به بازیکنان انتقال داده شود. ضمن آن‌که در طراحی بازی نیز توجه به المان‌های ایرانی حس زیبا‌شناسانه بازی را تقویت کرده است. کیفیت متریال این بازی نیز از جهت ماندگاری اثر درست پردازش شده و در کیفیت قابل قبولی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. این بازی توسط صنم حقیقی طراحی شده و چندی پیش رونمایی شد. سین جیم از جمله بازی‌هایی است که قصد دارد بازی‌های جمعی را دوباره به خانواده‌ها بازگرداند تا شاید ما گاهی به بازی در دنیای واقعی برگردیم و دقایقی را بدون گوشی‌های موبایلمان بازی کنیم.

پیلوس

30 گوی و یک صفحه و تلاش برای رسیدن به راس یک هرم، این همه چیزی است که شما باید در این بازی جذاب داشته باشید، اما همین کار ساده‌ای نیست وقتی یک حریف باهوش مقابل شما نشسته باشد.

بازی پیلوس از جمله بازی‌های پرطرفدار این روزهای جهان است، بازی فکری که هرکسی گوی آخر هرم را تکمیل کند برنده می‌شود، به هر یک از دو بازیکن 15 گوی داده می‌شود. آنها برای ساختن یک هرم به نوبت گوی‌های خود را به کار می‌برند. برخی قوانین به شما اجازه می‌دهد گوی‌هایتان را تحت شرایطی خاص ذخیره کنید. برنده بازیکنی است که بیشترین گوی را ذخیره کرده و به این ترتیب آخرین کسی است که هرم را کامل می‌کند.

برج هیجان (جنگا)

تعدادی آجر یا بلوک چوبی کافی است تا شما وارد یک بازی هیجان‌انگیز شوید که به کمی مهارت دست و البته فکر و دقت نیاز دارد.

روی تمام آجرها شماره‌هایی نوشته شده و هر بازیکن باید در هر بار نوبتش یکی از اینها را از جای خود خارج کند و در بالای برج قرار دهد؛ طوری که ساختمان برج نریزد. آجرها که به مرور از پایه برج برداشته می‌شود زیربنا را سست و نامتعادل می‌کند و این عدم تعادل به مرور بیشتر می‌شود. برای این‌که چه کسی در هر نوبت چه آجری را بردارد می‌توانید در ابتدای بازی قاعده بگذارید و تاس بیندازید. اعدادی که در انداختن چهار تاس به دست می‌آید را طبق قانونی که خودتان گذاشته‌اید جمع، تفریق، ضرب یا تقسیم کنید تا به یک عدد برسید. در روش ساده‌تر تاس انداخته نمی‌شود و هر کس به طور اختیاری از هر کجا که دلش خواست آجر بیرون می‌کشد. بازی راحتی که به مرور که تعداد آجرهای خالی شده پایین زیاد می‌شود و برج به لرزه درآید، هیجان می‌گیرد.

پنتاگو

این بازی اختراع توماس فلدون سوئدی است و برای چند سال متوالی برنده بهترین بازی سال شده است. با وجود شباهتش به اتللو، به مراتب از آن پیچیده‌تر است. به این دلیل که صفحه در این بازی به چهار قسمت تقسیم شده که هر صفحه مربع کوچک، می‌تواند به هر طرف (روی صفحه) بچرخد. هر بار که بازیکنی مهره‌اش را روی صفحه قرار داد باید بنا به استراتژی که در بازی دارد، یک بار یکی از این چهار مربع را بچرخاند. در نتیجه لازم است بازیکن احتمالا بیشتری را برای پیدا کردن جای دست مهره در نظر بگیرد چون حریف می‌تواند با یک بار چرخش غیرمنتظره یکی از مربع‌ها، تمام نقشه‌های شما را نقش بر آب کند. در نهایت اولین بازیکنی که توانست پنج مهره از مهره‌هایش را پشت سر هم ردیف کند، برنده است.

ریسک و تجارت در روپولی

«روپولی» یکی از مهیج‌ترین بازی‌های فکری تجاری در جهان است که سال‌ها قبل در آمریکا طراحی شده و مورد توجه بسیاری از افراد در کل جهان است. اگر می‌خواهید با قوانین تجارت، نحوه جمع‌آوری پول و عوامل ثروتمند شدن آشنا شوید این بازی می‌تواند شروع بسیار خوبی برای آشنایی با این مسائل باشد. شما در این بازی نحوه وام گرفتن، نحوه خرید و فروش املاک و مستغلات را می‌آموزید و یادگیری این مفاهیم می‌تواند برای شما تا آخر عمر سودمند و مفید باشد. همچنین می‌‌آموزید در زمان تغییرات قیمت سهام شرکت‌های خود چگونه ریسک کنید و حاصل ریسک خود را به‌دست آورید.

بازی را از خانه Start شروع کنید و به دور صفحه بازی حرکت کنید، املاکی را که فکر می‌کنید سوددهی خوبی دارند، بخرید و از کسانی که وارد املاک شما می‌شوند جریمه دریافت کنید و فراموش نکنید با هر بار گذر از خانه شروع باید مالیات پرداخت کنید. موفقیت شما بستگی به ریسک‌هایتان در خرید، هوش و بررسی‌های شما دارد حتی اگر شانسی با شما همراه شما نباشد می‌توانید با اقدام مناسب عملکرد موفقی داشته باشید و زمانی که ثروتمندترین نفر باشید، شما برنده بازی زیبای روپولی هستید.

این بازی هنوز هم محبوب است، محدودیت سنی ندارد و معادلات تجارت را هم در یک صفحه کوچک به بازیکنان می‌آموزد.

باریکانو

بنا بر افسانه‌ها، اگر می‌خواهید به زیباترین چشم‌انداز جهان بنگرید، باید بر فراز یکی از برج‌های پیروزی در باریکانو بروید، جایی که قدم به قدم برجی سینه آسمان را می‌شکافد و پلکان‌هایی پیچ در پیچ از مکعب‌های چوبی، شما را به سکوهایی دایره‌وار و مسحورکننده می‌رسانند.

حالا این افسانه پیش‌روی شماست، یک بازی فکری بی‌نهایت سرگرم‌کننده، در این بازی شگفت‌انگیز، شما برای تسلط بر «باریکانو» و رسیدن به بالای برج‌های پیروزی باید خلاقیت خود را در سه بُعد بچینید و بر حریف خود غلبه کنید! شما باید با مکعب‌های چوبی خود گوشه بسازید و در گوشه‌ها بنای خود را مرتفع کنید و شاید هم برجی را بنا کنید که از آن حریف شود، گاهی هم با یک حرکت خلاقانه حریفتان چند برج می‌سازد و شما با حرکتی خلاقانه‌تر تمام آنها را از چنگش در می‌آورید. روی جلد این بازی نوشته شده است، یادتان باشد: خلاقیت آموختنی است.

کیکسو

پنج مکعب روی صفحه بازی قرار دارد که وجه بالایی مکعب‌ها آنها را از یکدیگر متمایز می‌کند. این مکعب‌ها می‌تواند خالی، دارای علامت دایره یا ضربدر باشد، در آغاز بازی مکعب‌های با وجه خالی روی صفحه چیده می‌شوند، هر یک از دو بازیکن یا دو تیم علامت دایره و ضربدر را انتخاب کرده و سپس تصمیم می‌گیرند کدام یک بازی را آغاز کند.

به نوبت هر بازیکن باید مکعبی را انتخاب کرده و آن را بر اساس قوانین حرکت می‌دهد، بازیکن یک مکعب خالی یا مکعبی با علامت انتخابی خود را از خانه‌های حاشیه صفحه انتخاب کرده وآن را برمی‌دارد،‌ در مرحله اول، بازیکنان باید مکعب‌های خالی را انتخاب کنند. در مراحل بعد بازیکنان می‌توانند به جای مکعب‌های خالی مکعب‌های دارای علامت خود را انتخاب کنند، هیچ یک از بازیکنان حق برداشتن مکعبی با علامت انتخابی بازیکن مقابل را ندارد.

برنده بازی کسی است که ردیف کاملی از پنج مکعب با علامت انتخابی خود به صورت افقی، عمودی یا مورب بسازد.

زینب مرتضایی فرد /‌‌‌ گروه فرهنگ و هنر