یک بیماری عجیب و غریب به نام «دیس‌مورفوفوبیا»

دکتر فرانک احسانی، متخصص پوست و مو معتقد است که هر انسانی حق دارد بخواهد زیبا باشد و برای زیباتر شدن هم تلاش کند اما به شرطی که از خط و حد مجاز آن فراتر نرود! او توصیه‌های زیادی در این زمینه برای بانوان دارد و ما هم سعی کردیم سؤالات شما درباره پوست، مو و ناخن و مشکلات و زیبایی آن را از این متخصص بپرسیم.

* بیشتر خانم‌ها به دکتر پوست مراجعه می‌کنند یا آقایان؟
نمی‌توانیم بگوییم مراجعه خانم‌ها بیشتر است. در واقع نسبت مراجعه خانم‌ها و آقایان مساوی است اما چون خانم‌ها بیشتر به پزشکان زن مراجعه می‌کنند،بیشتر بیماران من هم خانم‌ها هستند.

البته می‌شود گفت خانم‌ها بیشتر دنبال زیبایی هستند اما نمی‌توانیم بگوییم بیماری‌های پوستی در خانم‌ها بیشتر است.

* خانم‌ها بیشتر برای چه مواردی به شما مراجعه می‌کنند؟
یکسری بیماری‌ها مانند ریزش مو، آکنه (جوش صورت) و اگزما در خانم‌ها شایع‌تر است ولی بسیاری هم برای زیبایی مراجعه می‌کنند. مانند برطرف کردن لک یا چروک پوست.

* این مراجعه‌ها به نسبت زمان‌های گذشته بیشتر شده است؟
همیشه انسان به دنبال زیبایی بوده است اما شاید چون هم‌اکنون راه‌های درمانی بیشتر شده، مراجعه هم بیشتر است. 10، 11 سالی است که با روش‌هایی مانند لیزر می‌شود ضایعات پوستی مانند چروک را برطرف کرد و به همین دلیل هم برای چنین مواردی مراجعه‌کننده بیشتری داریم.

* چند سالی است که استفاده از بوتاکس، تزریق و تاتو برای زیبایی بین خانم‌ها مرسوم شده است. شما استفاده از این راه‌ها را پیشنهاد می‌کنید؟
به‌طور کلی پزشکان نمی‌توانند چنین چیزهایی را پیشنهاد بدهند یا رد کنند. در واقع به نظر من همه انسان‌ها حق دارند به ظاهرشان برسند و بخواهند که زیباتر شوند. این اصلاً بد نیست اما افراط بد است. کسانی هستند که از ظاهر خود راضی نیستند و به بیماری «دیس‌مورفوفوبیا» مبتلا هستند. این افراد به صورت افراطی دنبال چنین راه‌هایی برای زیباتر شدن هستند و به اصطلاح مرتب به خودشان گیر می‌دهند که این رفتار طبیعی نیست. ولی به صورت عادی و طبیعی اگر کسی مشکلی در ظاهرش دارد و از راه‌ها و روش‌های سالم و با تجویز پزشک سعی کند این ایراد‌ها را برطرف کند،مشکلی به وجود نمی‌آیند.

* همیشه شایعه‌هایی پیرامون عمل‌های زیبایی وجود دارد. مثلاً می‌گویند بوتاکس ممکن است به مرور اعضای صورت را فلج کند یا حتی مدتی گفته می‌شد بوتاکس اعتیاد آور است. این شایعه‌ها واقعیت دارد؟
بوتاکس دارویی است که برای درمان کودکان مبتلا به فلج استفاده می‌شود. ریلکسیشن و آرامشی که در عضلات ایجاد می‌کند مفید است. فلج موقت عضلات در واقع مزیت این داروست و نه ایرادش. از طرفی اثر این دارو موقت و گذراست که این هم یکی دیگر از مزیت‌های این داروست.
چون اگر کسی این تزریق را انجام دهد و از آن راضی نباشد مدتی بعد اثر آن از بین می‌رود. اما اگر مقدار داروی تزریق شده یا محل تزریق آن مناسب نباشد ممکن است تغییر شکل ظاهری مانند فلج موقت یک عضو مانند پلک چشم را ایجاد کند. اما این اثر دائمی نیست و اگر همه چیز اصولی پیش برود این اتفاق هم نمی‌افتد.

* تاتو چطور؟
در تاتو خیلی مسائل باید رعایت شود. این کار باید در شرایط استریل انجام شود تا عفونت را انتقال ندهد. ممکن است در کسانی که تاتو انجام می‌دهند واکنش به جسم خارجی ایجاد شود که «سارکوئیدوز» نام دارد به خصوص در ناحیه ابرو این اتفاق زیاد می‌افتد. بسیاری از کسانی که بعد از تاتو به من مراجعه می‌کنند دچار چنین عارضه‌ای می‌شوند. البته چون افرادی با این عارضه زیاد به ما مراجعه می‌کنند نمی‌توانیم بگوییم تاتو حتماً منجر به چنین چیزی می‌شود اما احتمال آن زیاد است. هم‌اکنون هم خانم‌ها و حتی دختران جوان زیادی تاتو می‌کنند. بیماران زیادی دارم که چندین بار این کار را انجام داده‌اند و این واقعاً خوب نیست. توصیه من این است که در تمام این روش‌ها مانند بوتاکس، تزریق‌ها، تاتو و..، خانم‌ها اعتدال را رعایت کنند. همه اینها تا جایی خوب است که آسیبی به بدن نزند.

* پس برای درمان عوارض ناشی از این کارها به شما مراجعه می‌کنند.
بله البته بیشتر برای درمان عوارض مواردی مثل تزریق ژل یا چربی برای بزرگ کردن لب یا گونه. مثلاً ژل‌ها جا به جا شده و خوب تزریق نشده است.

* چه سنی را برای انجام این کارها توصیه می‌کنید؟
من یک طبقه بندی کلی به خانم‌ها توصیه می‌کنم: در سنین جوانی یعنی از 15 تا 35 سالگی بیشتر باید به نگهداری پوست توجه کنیم. البته اگر کسی مشکل یا بیماری مثل ریزش مو یا جوش صورت در جوانی دارد باید درمان شود. اما به‌طور کلی در این سنین پوست بیشتر نیاز به نگهداری دارد. از 35، 40 سالگی به بعد مشکلاتی مانند چروک‌های صورت یا لک‌های پوستی در اثر بارداری بروز می‌کند که باید به صورت منطقی و با تجویز پزشک درمان شود. در سنین بالاتر یعنی 60، 70 سالگی می‌شود از راه‌های جدید مانند لیزربرای درمان چین و چروک‌ها استفاده کرد.

* و اگر بخواهید برای مراقبت از پوست به خانم‌ها توصیه‌ای داشته باشید.
مراقبت از پوست بستگی به فصل و شرایط داخلی بدن دارد. پوست می‌تواند آینه بیماری‌های درونی بدن هم باشد و هر بیماری ممکن است روی پوست تأثیر بگذارد. عادت ماهیانه خانم‌ها، افزایش وزن و دارو هم روی پوست اثرگذار است. حتی داروهایی مانند مسکن‌ها یا ویتامین‌ها هم می‌توانند تأثیراتی روی پوست داشته باشند. افزایش وزن و کم خونی معمولاً باعث افزایش ریزش مو می‌شوند و کم‌خونی تأثیر منفی در بهبود جوش صورت دارد. به همین دلیل توصیه می‌کنم خانم‌ها به شرایط درون، تغذیه و استرس‌هایشان دقت کنند.

* برای بسیاری از اعضای بدن چکاپ سالانه تجویز می‌شود؛ مانند چشم، کبد، معده و کلیه. پوست هم‌چنین چکاپی لازم دارد؟
پوست و مو چون دیده می‌شوند و اجزای بیرونی بدن انسان هستند، هر تغییری که پیدا کنند فرد خودش متوجه می‌شود و مراجعه می‌کند برای درمان. البته خانم‌ها و آقایانی هستند که مراجعه می‌کنند و فقط می‌خواهند ببینند پوست و موی‌شان چه شرایطی دارد و باید برای مراقبت چه کارهایی انجام دهند. شاید بشود اسم این را چکاپ گذاشت که البته در کشورهای پیشرفته بسیار هم مرسوم است.

* در چند مصاحبه دیدم که شما روی رنگ مو و اثرات منفی آن تأکید زیادی کرده بودید. رنگ کردن مداوم مو چقدر روی مو اثر منفی می‌گذارد؟
وقتی مو را رنگ می‌کنیم، باید رنگ اولیه آن را از بین ببریم. این مواد شیمیایی باعث می‌شوند رنگدانه‌های مو به مرور از دست بروند و منجر به سفید شدن زودرس مو شود. از طرفی ساقه مو صدمه می‌بیند و خشک می‌شود و مو حالت سیمی و ضخیم پیدا می‌کند. خانم‌ها خودشان این تغییرات و اثرات را حس می‌کنند و درباره‌اش با من صحبت می‌کنند. هم‌اکنون متأسفانه خانم‌های بسیار جوان عادت کرده‌اند به رنگ کردن مو و زود هم رنگ آن را عوض می‌کنند که این کار به مو آسیب می‌زند.

توصیه من این است که اگر خانم‌های مسن می‌خواهند موهایشان را رنگ کنند از رنگ‌های تیره‌تر استفاده کنند که لازم نباشد مرتب ساقه مو را رنگ کنند. حتماً هم قبل و بعد از رنگ کردن،از کرم‌های مو با نظر پزشک استفاده کنند.

* نظرتان درباره کاشت ناخن چیست؟
متأسفانه کاشت ناخن عوارض بسیار زیادی دارد. می توانم بگویم تقریباً تمام کسانی که این کار را انجام می‌دهند، این عوارض را می‌بینند. تیره شدن ناخن و قارچ از مهمترین عوارض این کار است. ما وزن یک جسم خارجی را به ناخن تحمیل می‌کنیم و وقتی هم ناخن کاشته شده برداشته می‌شود، پیوند ناخن اصلی با بستر آن سست می‌شود و حتی ممکن است ناخن بیفتد. اگر وسایل کسی که کاشت ناخن انجام می‌دهد هم تمیز باشد باز شرایط داخلی بدن فرد ممکن است باعث ایجاد واکنش شود. خانم‌ها معمولاً با همان ناخن‌های کاشته شده کارهای روزمره مانند ورز دادن گوشت یا پاک کردن سبزی را هم انجام می‌دهند و این احتمال عفونت و قارچ را بیشتر هم می‌کند.

* در بین مراجعه‌کنندگان‌تان موارد عجیب هم دیده‌اید یا اتفاقات عجیب و غریبی در کارتان می‌افتد؟
بیماری‌های پوست و مو بیماری‌های عجیب و نادری هستند اما عجیب‌ترین موارد همان افراد «دیس‌مورفوفوبیا» هستند که گفتم. برداشت این افراد از خودشان صحیح نیست و تصورات نادرستی درباره خودشان دارند. مانند اینکه وزن متناسبی دارد اما اصرار دارد که باید لاغر شود یا چند خال روی صورتش دارد اما مراجعه می‌کند و می‌خواهد حتماً خال روی گردنش را برداریم و مرتب روی آن تاکید می‌کند. وقتی به او می‌گویم خال‌های صورتت چه؟ جواب می‌دهد که نه آنها مهم نیستند و دیده نمی‌شوند اما این مهم است. البته این افراد با درمان‌های روانپزشکی و تجویز دارو درمان می‌شوند.

* در واقع می‌توانیم بگوییم کسانی که مرتب به خودشان می‌رسند و اصرار دارند ایراد‌های ظاهرشان را برطرف کنند، ممکن است دچار چنین بیماری شوند؟
بله. البته توجه بیش از حد به ظاهر و سعی در تغییر آن یکی از علائم افسردگی است. باز هم تأکید می‌کنم که آدم‌ها حق دارند خودشان را زیباتر کنند و به خودشان توجه کنند اما این نباید از حد اعتدال بگذرد. در واقع این کار خط و مرزی دارد که نباید از آن عبور کرد.

* الان بحث سرطان در کشور داغ است و درباره آن زیاد صحبت می‌شود. سرطان پوست هم در ایران زیاد است؟
سرطان پوست معمولاً بر اثر تابش آفتاب، سیگار و آلودگی هوا ایجاد می‌شود و این نوع سرطان بین کشاورزان و افرادی که زیاد در معرض نور آفتاب قرار دارند، رواج دارد. البته خوشبختانه بیشتر انواع سرطان پوست درمان می‌شود تنها یک سرطان بدخیم پوست داریم که «ملانوما» نام دارد و حتی ممکن است باعث مرگ شود اما خوشبختانه آمار این سرطان در ایران بالا نیست.

مراقبت از پوست، مو و ناخن در فصل‌های سرد سال

فصل‌های پائیز و زمستان و در واقع خشکی هوا باعث شکنندگی پوست، مو و ناخن می‌شود. خارش پوست در کنار خشکی آن هم در این فصل شایع است و بهتر است در این فصل با تجویز پزشک بیشتر از مرطوب کننده‌ها استفاده کنید. موها نیز در این فصل بیشتر خشک می‌شوند البته احتمال خشکی مو همیشه و بخصوص بعد از رنگ کردن موها وجود دارد اما در پائیز و زمستان این احتمال بالاتر می‌رود. استفاده از کرم‌ها و ماسک‌های مو برای درمان این خشکی مناسب هستند. برای جلوگیری از خشکی و شکنندگی ناخن هم توصیه می‌کنم که خانم‌ها هنگام کار در خانه حتماً از دستکش نخی و پلاستیکی به صورت همزمان و با هم استفاده کنند. البته به‌طور کلی این کار را در تمام فصول سال توصیه می‌کنم. چون ناخن اگر مدام با آب تماس داشته باشد دو لایه می‌شود و می‌شکند. بهتر است با کرم‌های مرطوب کننده دست و ناخن‌ها را چرب نگه دارید به خصوص شب‌ها و موقع خواب که چند ساعت این کرم می‌تواند روی پوست و ناخن بماند و اثر کند. از لحاظ داخلی هم مراقب خودتان باشید، چون بیماری‌هایی مانند کم خونی و فقر آهن تأثیرات زیادی روی ناخن دارند.

شامپوی خودتان را پیدا کنید

نمی‌توانیم بگوییم که اگر مو مشکل داشته باشد تنها با شامپو می‌توانیم آن را درمان کنیم. اما می‌شود گفت که اگر موی شما سالم باشد با شامپوی نامناسب دچار مشکل می‌شود. شامپو باید متناسب با جنس مو باشد. کسانی که موهای چرب دارند نباید از شامپوهای ساده‌ای مانند شامپو بچه استفاده کنند چون موهایشان تمیز نمی‌شود و چربی‌اش از بین نمی‌رود. برعکس کسانی که موهایی خشک دارند نباید از شامپوهای قلیایی استفاده کنند چون موهایشان آسیب می‌بینند.
فرقی نمی‌کند شامپو خارجی باشد یا داخلی و تنها مهم است که با نظر پزشک شامپوی مناسب و متناسب با موی‌تان را انتخاب کنید. چون این روزها در بازار هم شامپوی ایرانی خوب داریم و هم شامپوی خارجی خوب. اگر شامپوی متناسب با موی‌تان را پیدا کرده اید و برایتان خوب بوده است، دیگر آن را عوض نکنید.
روی شامپوها معمولاً نوشته شده که حاوی ویتامین‌های خاصی هستند. این ویتامین‌ها تا حدودی جذب سطحی دارند اما خیلی محدود. در واقع اگر به دلیل کمبود ویتامین ریزش مو پیدا کرده اید بهتر است این ویتامین را به صورت خوراکی دریافت کنید.

تعداد دفعات شست و‌شوی مو در هفته

این مورد هم بستگی به جنس مو دارد. کسانی که موهای چرب دارند هر روز هم می‌توانند موهایشان را بشویند چون باکتری‌ها در موهای چرب بیشتر تجمع می‌کنند.
موهای خشک هم یک یا دوبار در هفته شسته شوند کافی است تا مقداری چربی روی ساقه مو و پوست سر قرار داشته باشد. کسانی هم که موهای معمولی دارند تا هفته‌ای 3 بار نیز می‌توانند موهایشان را بشویند. (متن: یگانه خدامی/عکس: امیر رجبی/ایران بانو)