خود مراقبتی، زندگی بهتر مشکلات کمتر

رعایت اصول خودمراقبتی و در نظر گرفتن این نکات با کاهش هزینه‌های مربوط به مراقبت‌های بهداشتی و درمانی می‌تواند به دولت‌ها نیز کمک کند و بر همین اساس هم متخصصان تاکید می‌کنند و می‌گویند پایبند نبودن به توصیه‌های پزشکی و نادیده گرفتن اصول مراقبت‌های بهداشتی و درمانی می‌تواند عاملی باشد که خودمراقبتی را با مشکل روبه‌رو کند.

خودمراقبتی گام اول برای دستیابی به یک جامعه سالم است و به همین دلیل هر فعالیت و اقدامی که برای حفظ سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها یا درمان آنها انجام می‌شود، علاوه بر این‌که به نفع فرد است می‌تواند برای خانواده، دوستان او و شهر و کشورش هم سودمند باشد.

پیروی از یک سبک مناسب برای زندگی سالم، پیشگیری از بروز بیماری‌ها و حوادث، مراقبت حین بروز بیماری و استفاده صحیح از داروها ازجمله مواردی است که در بحث خود مراقبتی جای می‌گیرد و می‌تواند به ارتقای بهداشت جامعه کمک کند.

براساس یکی از تعریف‌هایی که در این زمینه وجود دارد، مراقبت از خود طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود که وضعیت بهداشت (شخصی و عمومی)، تغذیه (نوع و کیفیت غذایی که مصرف می‌کنید)، سبک زندگی (ورزش و فعالیت بدنی، تفریح و سرگرمی)، عوامل محیطی (شرایط زندگی، عادات اجتماعی و...)، عوامل اجتماعی و اقتصادی و خود درمانی را در برمی‌گیرد.

خودمراقبتی انواع و اقسام مختلفی دارد، در یک تقسیم‌بندی، خودمراقبتی را به چهار دسته تقسیم می‌کنند که عبارت است از خود مراقبتی برای حفظ سلامت، خود مراقبتی در ناخوشی‌های جزئی، خود مراقبتی در بیماری‌های مزمن و خود مراقبتی در بیماری‌های حاد. از آنجا که بخش عمده سال‌های از دست رفته عمر در کشور ما به دلیل مرگ زودرس و معلولیت ناشی از حوادث، بیماری‌های روانی و اختلالات رفتاری و همچنین بیماری‌های قلبی است، در این زمینه ارتقای سطح آگاهی مردم و تغییر رفتار سلامت می‌تواند نقشی اساسی در پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی ایفا کند. همچنین باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که امروزه به دلیل پیشرفت‌هایی که در حوزه بهداشت فردی و عمومی پدید آمده، بیماری‌های واگیردار نقش اندکی در بروز ناخوشی انسان دارند، ولی به دلیل زندگی ماشینی و کم‌تحرکی انسان در قرن بیست ویکم، بیماری‌های غیرواگیر مانند سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی ـ عروقی و دیابت زندگی ما را تهدید می‌کند.

باتوجه به این‌که بیماری‌های مزمن به‌عنوان چالش اصلی نظام‌های سلامت در قرن بیست و یکم مطرح شده است‌ نیز در نظر گرفتن خود مراقبتی در این نوع بیماری‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین با در پیش گرفتن و رعایت اصول خود مراقبتی می‌توان از بروز بیماری‌ها پیشگیری یا به بهترین شکل با آنها مقابله کرد.

وقتی می‌گویند باید یاد بگیریم مراقب سلامت خودمان باشیم، خیلی‌ها به فکر دوره سالمندی می‌افتند و به اشتباه تصور می‌کنند مراقبت از خود فقط مخصوص سالمندان یا میانسالان است، اما متخصصان می‌گویند افراد در هر سن و سال و شرایطی که باشند باید از خودشان مراقبت کنند؛ بویژه در دوره معاصر که نوع بیماری‌ها هم تغییر یافته است. به همین دلیل هم حتی از دوره کودکی باید این مراقبت‌ها آموزش داده شود و در این دوره در مدارس هم اصول خود مراقبتی به کودکان آموزش داده می‌شود.

البته افراد خاصی هم هستند که به طور خاص به خود مراقبتی نیاز دارند و باید اصول خود مراقبتی را بیاموزند و بهتر و بیشتر به آن عمل کنند. به‌عنوان مثال کسانی که دچار بیماری‌های مزمن هستند یا سالمندان و افرادی که بیش از سایرین در معرض خطرند باید به این موضوع توجهی خاص داشته باشند و طبیعی است در این دوره‌ها اهمیت و ارزش خود مراقبتی بیشتر به چشم بیاید. خانم‌ها نیز باید اصول خود مراقبتی را در نظر داشته و بیشتر به حفظ سلامت خود توجه کنند؛ اصولی که در دوره‌های مختلف زندگی مانند نوجوانی و بلوغ و در مورد مسائل متفاوتی چون ازدواج، مراقبت‌های دوران بارداری و مراقبت‌های مخصوص دوران یائسگی باید رعایت شود. علاوه بر این، انجام تست‌های غربالگری در مورد سرطان‌ها نیز می‌تواند به حفظ سلامت افراد کمک زیادی کند.

دکتر رضا کریمی ‌/‌ متخصص بیماری‌های داخلی