بحران آب به پای دنا هم رسید

70 درصد سطح زمین را آب پوشانده اما از این میزان تنها 12.5درصد آب شیرین بوده و تنها سه دهم درصد این آب شیرین در دسترس انسان است.

با این حال کارشناسان معتقدند که استفاده بی رویه از منابع آبی، الگوی نامناسب مصرف و تغییرات آب وهوایی در آینده زمین را با چالش کم آبی مواجه خواهد کرد به طوری که آب اصلی ترین موضوع کشمکش کشورهای جهان خواهد بود.

کشور ایران نیز که بر روی کمربند خشک و نیمه خشک زمین قرار گرفته از بحران بی آبی مصون نیست.

ایران حدود یک درصد جمعیت جهان را در خود جای داده و 1.1 درصد از مساحت خشکی‌ها متعلق به این کشور است و این در حالی است که منابع آب تجدیدشونده آن تنها 0.36 درصد منابع تجدیدشونده جهان است.

اما وضعیت کهگیلویه و بویراحمد به نسبت کشور بسیار مطلوب است و این استان با مساحتی یک درصدی، به واسطه قرار گرفتن در میان کوهستانهای زاگرس جنوبی حدود هشت درصد آب کشور را در اختیار دارد.

بارش متوسط سالیانه 536 میلیمتر باران در کهگیلویه و بویراحمد (با دو ناحیه سردسیری و گرمسیری) به همراه آب برف های قله های دنا، تامر، نور، خامی، خائیز، ساورز و حجال موجب ایجاد بیش از هزار چشمه فصلی و دائمی در کوهپایه های زاگرس مرکزی و جنوبی شده است.

در این میان 18 چشمه دائمی و پرآب با تخلیه سالانه 495 میلیون متر مکعب آب می جوشند و صدها نهر و رودخانه می زایند و این رودخانه ها در مسیر پر پیچ و خم خود به هم می پیوندند و چهار رود پر آب بشار، مارون، زهره و خیر آباد را بوجود می آورند.

رودهایی که مادران کارون، مارون، جراحی و هندیجان هستند و دشت های تشنه خوزستان را آب می دهند و در آغوش نیلگون خلیج فارس می آرامند.

با این حال مردم استان به خصوص نیمه گرمسیری استان باید تابستان های داغ و سوزان را در کم آبی بگذرانند و تشنه لب بمانند و زمین های کشاورزی آنها هم از بی آبی خشک شود و یا آنقدر از آبهای زیر زمینی برداشت کنند تا دیگر چیزی در زمین باقی نماند.

کاهش 20 درصدی بارش ها در استان

امسال اما شاهد کاهش بارش ها در این استان بودیم و به گفته مدیرکل هواشناسی کهگیلویه و بویراحمد متوسط میزان بارندگی در سالجاری نسبت به سال گذشته 20درصد کاهش داشته است.

اسماعیل حسینی افزود: از ابتدای سال جاری تاکنون به طور میانگین 514 میلیمتر باران در این استان باریده که 111 میلیمتر کمتر ازسال گذشته است.در سال گذشته 625 میلیمتر باران به طور میانگین در استان باریده بود.

وی گفت: بیشترین کاهش بارندگی ها در شهرهای یاسوج به میزان 60میلیمتر، سی سخت 150 میلیمتر، گچساران 161 میلیمتر و لیکک 193 میلیمتر بوده است.

مدیرکل هواشناسی کهگیلویه و بویراحمد همچنین از کاهش 9درصدی بارشها نسبت به میانگین بلند مدت خبر می دهد و افزود: میانگین بلند مدت بارش در یاسوج 830 میلیمتر، گچساران 441 میلیمتر، دهدشت 496 میلیمتر، سی سخت 681.5 میلیمتر و لیکک 359 میلیمتر است.

شش شهر کهگیلویه و بویراحمد در آستانه بحران آبی

اما به رغم کاهش بارشها، مصرف آب همچنان در این استان بالاست تا جایی که مدیرعامل آب و فاضلاب شهری شش شهر کهگیلویه و بویراحمد را در آستانه بحران آبی اعلام می کند.

سید علی لدنی نژاد مدیرعامل آب و فاضلاب شهری کهگیلویه و بویراحمد گفت: شهرهای یاسوج، مادوان، دهدشت، سوق، چیتاب و پاتاوه با تنش آبی مواجه هستند که در صورت عدم صرفه جویی به وضعیت بحران نزدیک می شود.

وی افزود: وضعیت تنش به وضعیتی گفته می شود که میزان تولید و مصرف آب برابر باشد و اگر میزان مصرف بیشتر از تولید شود، دچار بحران آبی خواهیم شد.

لدنی نژاد گفت: آب مورد نیاز شهر یاسوج و برخی شهرهای دیگر از منابع زیر زمینی تامین می شود و این در حالی است که سطح آبهای زیر زمینی در حال کاهش است.

مدیرعامل آب و فاضلاب شهری کهگیلویه و بویراحمد افزود: در شهرهای مادوان، چیتاب و پاتاوه به اندازه کافی مخازن ذخیره آب وجود ندارد و مخازن موجود مربوط به 25 سال پیش هستند و زمانی که این مناطق روستا بودند، ساخته شده است.

هدرروی آب در استان مثل آب خوردن

لدنی نژاد همچنین سرانه مصرف آب در این استان را بسیار بالاتر از میانگین جهانی و کشوری عنوان کرد و گفت: سرانه مصرف آب در یک شبانه روز در دنیا100 تا 110 لیتر، در کشور 160 تا 180 و در کهگیلویه و بویراحمد بالاتر از 220 لیتر در شبانه روز است.

وی افزود: در این استان مثل آب خوردن آب هدر می رود و کسی هم توجهی به این موضوع نمی کند.

مدیرعامل آب و فاضلاب شهری کهگیلویه و بویراحمد انشعابات غیر مجاز را یکی دیگر از علل هدرروی آب در استان دانست و افزود: تنها به اندازه 40 درصد مشترکین این شرکت، انشعابات غیر مجاز و شیر پشت کنتور در استان وجود دارد.

لدنی نژاد گفت: هر انشعاب غیر مجاز پنج برابر انشعابات مجاز مصرف دارد زیرا در مصارفی همچون شستن ماشین، حیاط، قالی، آبیاری باغچه و... استفاده می شود.

آبیاری باغ با لوله سه اینچی آب شرب

مدیرعامل آب و فاضلاب شهری کهگیلویه و بویراحمد به مشکل کمبود آب یکی از شهرهای جدید استان و وفور انشعابات غیر مجاز در آن اشاره کرد و گفت: چندی پیش در این شهر متوجه شدیم از هشت اینچ آب شرب این شهر، فردی لوله ای سه اینچی کشیده بود و با آن باغش را آبیاری می کرد.

وی افزود: در سال های اخیر به دلیل کمبود اعتبار، در حوزه زیرساخت های آبرسانی از جمله حفر و تجهیز چاه ها، احداث خطوط انتقال، مخازن، تصفیه خانه ها، اصلاح شبکه های آب شهری و استانداردسازی شبکه ها متناسب با افزایش جمعیت شهرها پروژه های لازم اجرا نشدند و اکنون با کمبودهای زیادی دست به گریبان هستیم.

تامین 90درصد آب شرب یاسوج از منابع زیرزمینی

لدنی نژاد در پاسخ به این سوال که در کنار شهر یاسوج دو رودخانه پر آب است و چرا این شهر با کمبود آب مواجه می شود، افزود: به دلیل نبود تصفیه خانه حتی یک لیوان نمی توانیم از این منابع برداشت کنیم.هم اکنون 90درصد آب شرب یاسوج از منابع زیر زمینی و چاهها تامین می شود.

اما در حالی این استان با کمبود آب مواجه است که سد تنگ سرخ که قرار است آب شرب شهر یاسوج و روستاهای اطراف را تامین کند همچنان به دلیل کمبود اعتبار پیشرفتی لاک پشتی دارد و با این وضعیت تا یک دهه دیگر نیز به بهره برداری نخواهد رسید.

این سد به دلیل نداشتن مطالعات اجتماعی نتوانسته سرنوشت مردم منطقه را پس از احداث مشخص کند و به نظر می رسد سرنوشت خودش نیز به این زودی ها مشخص نمی شود.

سدهایی که به کام دیگر استانها است

عدم تخصیص سهمیه کافی آب استان از دیگر سدهای درون استان و ناکافی بودن مزایای این سدها برای کهگیلویه و بویراحمد، همه را از آنها ناامید و بارها صدای مسئولین این استان را بلند کرده است. سدهایی در پایین دست استان که اگر چه به نام کهگیلویه و بویراحمد اند اما به کام دیگر استانها هستند.

سد کوثر یکی از این سدهاست که شهرهای کیلومترها دور تر از خود را آب می دهد اما هنوز آب آن به دهدشت، لیکک و سوق نرسیده و طرح آب رسانی به این شهرها از طریق این سد هنوز بر روی کاغذ مانده است.

جعفر گوهرگانی مدیرکل جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد با انتقاد از احداث برخی سدهای بی سود در استان ، گفت: بیش از ۹۰ درصد از سدهای خاکی که در استان در حال اجراست سودی برای استان ندارند.برخی از این سدها غیراصولی و غیرکارشناسی طراحی شده‌اند و مطالعات دقیقی نداشته اند.

وی افزود: برخی مشاوران این سدها بدون اینکه در منطقه حاضر شوند اقدام به طراحی طرح کرده‌ و نظارت خوبی در این خصوص صورت نگرفته است.

سد چم شیر و خرسان سه نقشی در توسعه کشاورزی استان ندارند

گوهرگانی همچنین به احداث سد چم شیر و خرسان سه در استان اشاره کرد و افزود: این دو سد هم نمی‌توانند نقشی در توسعه کشاورزی استان داشته باشند و فقط مخزن سد آنها در کهگیلویه و بویراحمد است.

اما در حالی که آبهای سطحی استان بدون استفاده از استان خارج می شوند و سدهای ساخته شده در پایین دست استان همه به کهگیلویه و بویراحمد پشت کرده اند، هجوم به سمت آبهای زیر زمینی موجب افت سطح این آبها شده است.

علی لطفی مدیرعامل آب منطقه ای استان کهگیلویه و بویراحمد، میزان منابع آب زیرزمینی کهگیلویه و بویراحمد را 300 میلیون مترمکعب اعلام می کند و افزود: از این میزان 286 میلیون مترمکعب مصرف شده است.

وی گفت: هم اکنون بیش از 700 لیتر در ثانیه آب از چاه های موجود در دشت های امام زاده جعفر گچساران برداشت می شود در حالی که امکان آبرسانی به این دشت از سد کوثر با حجم ذخیره 500 میلیون متر مکعب وجود دارد.

مدیرعامل آب منطقه ای استان کهگیلویه و بویراحمد راندمان پایین استفاده از منابع آب خصوصا آب‌های زیرزمینی، استیصال 89 درصد منابع آب زیرزمینی و عدم اجرای شبکه‌های فرعی همزمان با طرح‌های تامین، انتقال و شبکه‌های اصلی و عدم زیر پوشش قرار نگرفتن زمین‌های کشاورزی از سد کوثر را از مهمترین چالش‌ها و مشکلات استان در حوزه آب و خاک عنوان می کند.

وی افزود: دو هزار و 300 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد.

از هشت میلیارد و 500 میلون مترمکعب آب‌های شیرین سطحی در استان، سالانه شش میلیارد متر مکعب بدون استفاده از خارج می‌شود و این در حالی است که کهگیلویه و بویراحمدی ها در تابستانهای داغ و سوزان از کم آبی رنج می برند.

اگرچه عدم رعایت الگوی مصرف توسط شهروندان نیز در این بی آبی بی تاثیر نبوده اما به نظر می رسد مسئولین باید برای استفاده از آبهای جاری استان چاره ای بیندیشند.(مهر)