بیابان زایی فاجعه بزرگ تخریب محیط زیست گلستان

با وجود تمام پیشرفت های چشمگیر علمی و تکنولوژی هنوز هم انسان نگران خشم طبیعت، بلایا و حوادث است.

فجایع و حوادث هنوز هم انسان را غافلگیر می کنند و بشر با وجود تمام تلاش های خود نتوانسته است کنترل سرنوشت خود را در دست گرفته و بر رویدادهای غیر مترقبه غلبه کند.

موقعیت استان گلستان از نظر تغییرات بارش و دما و پدیده های ناشی از آن ها نگران کننده بوده و جزو یکی از استان های بلاخیز کشور است.

بررسی های نقشه خطر بیابان زایی در سطح استان نشان می دهد که قسمت های جنوبی گلستان در پهنه خطر کم بیابان زایی قرار دارند و هرچه به نواحی شمالی گلستان نزدیک می شویم بر خطر بیابان زایی اضافه می شود به طوری که طبق تحقیقاتی که در سال های گذشته انجام شده است نواحی شمالی گلستان کاملا در معرض خطر بیابان زایی قرار دارند.

نتایج حاصل از خطر بیابان زایی در سطح استان حاکی از آن است که مساحت زیادی از استان در معرض بیابان زایی قرار دارد و نسبت به این موضوع باید اقدامات اساسی و جدی انجام شود.

جدول زیر نشان می دهد چه سطحی از استان با چه درصدی در معرض خطر بیابان زایی قرار دارد: :

عرصه های منابع طبیعی در شرایط حساسی قرار دارند

یک کارشناس جنگلداری گفت: وجود بیابان های طبیعی در استان ما به دلیل جغرافیایی و اقلیمی امری عادی و پذیرفتنی است و حضور استان ما در روبه روی صحرای ترکمنستان ما را با این واقعیت که بیشتر وسعت گلستان را مناطق بیابانی پوشاند رو به رو کرده است.

مریم رضایی افزود: به دلیل شرایط اقلیمی و مدیریت های اعمال شده تا کنون، عرصه منابع طبیعی کشور در شرایط حساس و بسیار شکننده ای قرار گرفته است.

وی گفت: هر گاه کشوری از منابع طبیعی خود به روش های نامعقول و بدون برنامه ریزی بهره برداری کند با نابودی سیستم های تولیدی و معیشتی رو به رو شده که پی آمدهای ناگواری را برای جامعه امروزه به دنبال داشته است.

این کارشناس جنگلداری در خصوص آمارهای ارایه شده از بعضی منابع استانی افزود: وضعیت در گلستان بر وفق مراد نیست و بنا به اعلام شرکت آب منطقه ای گلستان، میزان بارندگی در یک دوره ده ماهه در استان نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از 15 درصد کاهش داشته است.

رضایی گفت: این گزارش ها تنها مختص به مرکز استان نیست، بلکه تمام شهرستان های گلستان گرفتار معضل دگرگونی آب و هوایی و در سال های آینده تهدید بیابان زایی شده اند.

وی افزود: بدون تردید امروزه بیابان زایی به عنوان بخشی از فاجعه تخریب محیط زیست ریشه در بسیاری از مسایل دارد. استفاده بیش از حد منابع جنگلی، دخالت های انسانی، بارش کم، چرای بی رویه، بوته کنی، بهره برداری نامناسب از اراضی کشاورزی و مرتعی و خیلی عوامل دیگر دست به دست هم داده اند که هر روز بیشتر از قبل شاهد وجود بیابان در اطراف خود باشیم.

این کارشناس جنگلداری گفت: با توجه به این که استان گلستان در شرق دریای خزر قرار گرفته است و این نواحی ساحلی نسبت به غرب از میزان بارندگی کمتری برخوردارند، باید نسبت به بعضی عوامل انسانی و مدیریت های غیر اصولی که در ایجاد بیابان زایی تاثیر دارند واکنش جدی نشان دهیم.

مسئولین بحران های خشکسالی را باور ندارند

عضو هیات علمی گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در هم اندیشی روز جهانی بیابان زایی که به همت این اداره کل در سالن پنبه در گرگان برگزار شد، گفت: مسئولین تراز اول کشوری و استان ها به بحث خشکی و خشکسالی و منابع آبی توجه جدی نکرده و این بحران ها را باور ندارند.

عباس قزلسفلو افزود: به مدیریت منابع آب توجه جدی نشده است در حالی که کمتر از یک دهم درصد آب شیرین و قابل بهره برداری در ایران داریم.

وی گفت: با توجه به این که یک درصد جمعیت دنیا را داریم و حدود یک چهارم منابع آب های تجدید شونده دنیا در کشور ما قرار دارد سرانه آب های تجدید شونده برای هر نفر در ایران حدود 1300متر مکعب است که نشان دهنده وارد شدن ما در تنش آبی است.

قزلسفلو با بیان این که در 15 سال آینده دچار بحران آب می شویم، افزود: سرانه آب در دنیا کاهش پیدا کرده است و بیش از 48 کشور دنیا وارد این تنش آبی شده اند.

عضو هیات علمی گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی مشهد توضیح داد: در حال حاضر نسبت استفاده به موجودی منابع آب در ایران از 85 درصد هم عبور کرده است در حالی که در استانداردها این مقدار نباید از 25 درصد بیشتر شود.

وی گفت: تغییر اکوسیستم و گرم تر شدن زمین، افزایش آلودگی منابع آبی، افزایش جمعیت، قیمت ارزان آب، توزیع نامناسب مکانی و زمانی، رشد شهر نشینی و توسعه الگوهای شهر نشینی، فقر منابع مالی و واردی از این دست در افزایش بیابان زایی و خشکسالی نقش داشته است.

قزلسفلو افزود: هزاره جدید هزاره بحران آب و انرژی است و به اعتقاد من بحران آب مهم تر است چرا که با داشتن آب می توان انرژی هم تولید کرد.

یکی از جنبه های مهم اقلیم تغییرات آب و هوایی است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان در جلسه هم اندیشی روز جهانی بیابان زایی که به همت این اداره کل در سالن پنبه در گرگان برگزار شد، گفت: امروزه یکی از جنبه های مهم اقلیم تغییرات آب و هوایی است.

ابوطالب قزلسفلو افزود: اقلیم یک منطقه را معمولا براساس دو پارامتر دما و بارندگی می سنجند که سایر عوامل و عناصر هواشناسی مثل رطوبت، باد، دما و ... در این دو پارامتر است.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان گفت: در دو میلیون سال گذشته متوسط دمای زمین چندین درجه سانتی گراد بالا و پایین رفته است و اقلیم زمین در مقیاس های زمانی کوچکتر نیز تغییر می کند.

وی افزود: تغییر اقلیم در گذشته ناشی از عوامل طبیعی بوده اما در سال های اخیر علاوه بر عوامل طبیعی عامل انسانی نیز در آن موثر بوده است.

قرلسفلو با بیان این که تغییر اقلیم باعث از بین رفتن گیاهان در اثر استرس آب می شود، گفت: اثر تغییر اقلیم در بحث کشاورزی باعث گرم شدن زمین، خشکسالی طولانی می شود.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان در خصوص دیگر آسیب های تغییر اقلیم، افزود: سیلاب، پایین رفتن سطح آب های زیر زمینی، پیشروی آب شور دریا و شور شدن آبهای شیرین و کاهش سرانه آب از دیگر این اثرات است.

قرلسفلو گفت: از مساحت استان حدود 22 درصد جنگل، حدود 42 در مراتع و حدود 5 درصد مناطق بیابانی است که با انجام کارهایی مثل افرایش پوشش گیاهی و جنگلکاری سعی در کم کردن این مساحت داریم.

وی در خصوص ترسیب کربن به عنوان یکی از کارهای بیابان زدایی گفت: دراین طرح، توسعه بر سرمایه‌ های اجتماعی در کنار سرمایه ‌های فیزیکی و مالی متکی است. توسعه روستایی می تواند مقدمه توسعه کشاورزی و هم چنین مقدمه توسعه متعادل و همه ‌جانبه در کشور باشد.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان افزود: مدیرکل دفتر بیابان و مدیر ملی این پروژه و مدیرکل طرح و برنامه سازمان جنگلها و مراتع کشور بازدیدی از حوزه های آبخیز استان داشته تا شرایط محیطی و اجتماعی مناسب برای اجرای این طرح را در استان بررسی کنند.

وی گفت: این طرح با همکاری مشترک سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری کشور و برنامه عمران ملل متحد است و از تجربیات جهانی و کشور استفاده خواهد شد.

قزلسفلو در خصوص مشارکت مردمی افزود: مشارکت مردم در این طرح باید از حرف به صورت عمل دربیاید و این موارد در این پروژه اهمیت خاصی دارد.

همانطور که اشاره شد فاجعه بیابانزایی در ابتدا نیازمند باور مسئولان است و پس از آن هم بیشتر از همایش و نشست به همت مردمی احتیاج دارد. در شرایطی که دخالت های انسان هر روز عرصه جنگلی را کاهش می دهد، اراده مردمی می تواند نه تنها جلوی تخریب محیط زیست را بگیرد بلکه با مدیریت و برنامه ریزی صحیح در کنار آموزش مانع از رشد بیابان ها و توسعه پهنای جنگلی کشور و استان شود.(مهر)