واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی؛ سازنده یا مخرب؟

در این میان به نکته قابل توجهی برمی‌خوریم که در گفته‌های مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی و سیدمحمد بهشتی، مشاور عالی رئیس سازمان میراث فرهنگی که در مراسم افتتاح این خانه نیز حضور داشتند، کاملا مشهود بود و آن واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی است.

رئیس سازمان میراث فرهنگی در این مراسم می‌گوید: «در همان روزهای اول ورودم به سازمان میراث فرهنگی، بی‌آن‌که از وضع احیای خانه‌های تاریخی توسط بخش خصوصی اطلاع داشته باشم، رویکرد واگذاری بناها به بخش خصوصی را جزو سیاست‌هایم اعلام کردم تا این بناها را غیر از بناهای نفیس، کلاسیک و بزرگی که در فهرست میراث یونسکو ثبت شده‌ یا در نوبت ثبت‌ است، برای احیا به بخش خصوصی واگذار کنیم.»

به باور او، احیا و حفاظت از بناهای بزرگ و نفیس به عهده سازمان میراث فرهنگی است و در بقیه موارد، به دلیل نبود اعتبارات، هیچ راهی جز واگذاری بناها برای احیا و بهره‌برداری به بخش خصوصی وجود ندارد.

بسیاری از کارشناسان میراث فرهنگی نسبت به این موضوع اعتراض کردند و با نسبت دادن دیدگاهی اقتصادی به مسئولان جدید سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، از قصد آنها برای فروش بناهای تاریخی گفتند.

اما سلطانی‌فر می‌گوید: «هرقدر آنها این موضوع را بزرگ‌تر کردند، من نسبت به انجام دادن این کار مصمم‌تر شدم؛ چون معتقدم به جای شعار دادن در مباحث فرهنگی، باید عمل کرد. شعار دادن با این‌که با شجاعت سیاست‌ها را اجرا کنیم، دو موضوع متفاوت است. مردم رای دادند چون می‌خواستند دولت سازندگی و تحول‌گرا داشته باشند. ما مصمم هستیم این رویکرد را در حفظ میراث فرهنگی به اجرا درآوریم و بگوییم حامیان اماکن تاریخی کسانی نیستند که فقط شعار می‌دهند.»

از سوی دیگر سید محمد بهشتی، که زمانی احیای خانه عامری‌ها را آرزویی دور می‌دانست، امیدوار است این خانه الگویی باشد که در خانه‌های دیگر نیز تکرار شود: «ما شاهد یک حرکت در بخش خصوصی برای احیای آثار تاریخی بیشتری با هدایت سازمان میراث فرهنگی باشیم.» باید اعتراف کرد که بخش خصوصی در برخی موارد در تبدیل بنا‌های تاریخی به مجموعه‌های اقامتی تاریخی موفق عمل کرده است. با همه اینها، آیا نگرانی‌های کارشناسان میراث فرهنگی بی‌پایه و اساس است؟ آیا بخش خصوصی ما توانایی و امکانات مناسب را برای احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی دارد؟ آیا زیرساخت‌های مناسب برای این واگذاری‌ها فراهم شده است؟ آیا اهداف مورد نظر در واگذاری‌های گذشته که به کمک صندوق حفظ و احیای بناهای تاریخی صورت گرفته، محقق شده و سازمان میراث فرهنگی برای بنا‌ها و آثاری که چنین قابلیتی ندارند، چاره‌ای اندیشیده است؟ امیدواریم مسئولان جدید سازمان میراث فرهنگی با دقت و کارشناسی بیشتری نتایج واگذاری‌های پیشین را بررسی کنند و در صورت عملکرد موفق، مبنا را بر سرعت بخشیدن به سیاست واگذاری بگذارند.

کمیل انتظاری - گروه فرهنگ و هنر