5 هفته سرنوشت‌ساز هسته‌ای

این همان نکته‌ای است که حسن روحانی در نشست خبری روز شنبه خود بر آن تاکید کرد و هرچند توافق هسته‌ای را به نفع جهان، منطقه و ایران دانست، اما هشدار داد که «حتی اگر مذاکرات تا پایان تیر به توافق نهایی منجر نشود، هیچ‌وقت شرایط به حالت قبل باز نخواهد گشت، چرا که نظام تحریم شکسته شده و ما اکنون با بسیاری از کشورها مذاکرات مفصل اقتصادی داریم؛ بنابراین اگر آمریکا و تمام کشورهای اروپایی و دیگران جمع شوند نمی‌توانند شرایط را به گذشته برگردانند.» او با ارائه تحلیلی از روند مذاکرات افزود: «اگر مذاکرات شکست بخورد افکارعمومی قضاوت خواهد کرد که تندروهای آمریکا باعث شکست این گفت‌وگوها شدند و آنها دیگر قادر نخواهند بود اتهاماتی را که در گذشته به ایران می‌زدند تکرار کنند.»

روحانی: ایران، جدی است

روحانی با تاکید بر این‌که دولت در مذاکرات جدی است و تمام جهان این را فهمیده‌اند اظهار کرد: ما برای هر شرایطی برنامه‌ریزی کرده‌ایم و من با تمام کارشناسان و مسئولان اقتصادی صحبت کرده‌ام و قرارمان این است که وعده‌هایمان را در شرایط تحریم هم محقق کنیم و شاهد رونق اقتصادی و کاهش تورم باشیم. رئیس‌جمهور گفت: ما معتقدیم حصول توافق تا پایان تیرماه امکان​پذیر است اگر چه هنوز برخی اختلاف‌ها پابرجاست؛ البته همه طرف‌ها در دو موضوع اتفاق نظر دارند یکی این‌که ایران، غنی‌سازی را ادامه خواهد داد و دیگری این‌که اگر توافقی انجام شود حتما تحریم‌ها باید به طور کلی برداشته شود. روحانی از پنج هفته آینده (تا آخر تیرماه) به‌عنوان بهترین فرصت برای رسیدن به توافق یاد کرد و گفت: «ایران مصمم به تعامل سازنده با جهان است و این موضوع برای ما مهم‌تر از بحث مذاکرات هسته‌‌ای است.»

امیدواری ظریف به یک راه‌حل

همچنین وزیر امور خارجه کشورمان در یادداشتی در روزنامه واشنگتن پست با بیان این‌که مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی به مرحله حساسی رسیده گفته است: در حد معقولی اطمینان دارم که تا یک ماه آینده قادر خواهیم بود به راه‌حل جامعی در این رابطه برسیم؛ راه‌حلی که تضمین کند برنامه هسته‌ای ایران همواره صلح‌آمیز باقی خواهد ماند.

محمدجواد ظریف تاکید کرده است: تمام آنچه برای این منظور نیاز است، توجه هوشیارانه و جدی به واقعیت‌های موجود و همین‌طور تبعات انتخاب جایگزین‌های چنین راه‌حلی است.

در گذشته، گرفتاری در دام برخی توهمات باعث از بین رفتن فرصت‌های به‌وجود آمده شده‌اند و نباید اجازه داد که بار دیگر چشم‌انداز واقعی امکان حصول به یک توافق تاریخی نابود شود. ظریف با اشاره به مذاکرات ده سال گذشته ایران و غرب که به‌دلیل کارشکنی‌های آمریکا به نتیجه نرسید افزود: غرب با اشتباه گرفتن تعامل سازنده ما به‌عنوان نشانه ضعف و با انتخاب گزینه اعمال فشار و تحریم به منظور امتیازگیری، عملا باعث تغییر موضع ایران شد. در یادداشت وزیرخارجه کشورمان آمده است: امروز و در حالی که به سال ٢٠١٥ نزدیک می‌شویم، نتیجه زیاده‌خواهی‌های گذشته و گرفتاری در توهم تأثیر تحریم‌ها کاملا مشخص است.

در ده سال گذشته، تعداد سانتریفیوژهای ایران از ٢٠٠ عدد به 20 هزار عدد رسیده است، ظرفیت غنی‌سازی ایران از 3.5 درصد به ٢٠ درصد ارتقا یافته است و رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک کمتر از یکسال دیگر افتتاح خواهد شد. وی تاکید کرده است: هیچ‌کس نمی‌تواند عقربه‌های ساعت را به عقب برگرداند. قربانی‌هایی داده شده است. میزان توانایی‌های ما به شکل وسیعی افزایش یافته‌است. دانش و تخصص‌های جدیدی کسب شده است. هیچ‌کدام از اینها را نمی‌توان با آرزو و یا حتی از طریق مذاکره نادیده گرفت.

در بخش دیگری از یادداشت وزیرخارجه کشورمان آمده است: درحالی که به زمان تبدیل تفاهم موقت هسته‌ای به یک راه‌حل جامع نزدیک می‌شویم، من از همتایان خود می‌خواهم که اراده ما برای رفع نگرانی‌ها را با درک عزم راسخ مردم ایران برای گرفتن احترام به حقوق و عزتشان پاسخ دهند. قبل از هر چیز، از آنها می‌خواهم که اجازه ندهند برخی توهمات، حرکت چشمگیری را که برای پایان دادن به یک بحران غیرضروری و گشودن افق‌های جدید آغاز شده است، از مسیر خود خارج کند.

نمی‌توان به 2005 برگشت

ظریف همچنین در گفت‌وگویی با یک روزنامه‌نگار غربی از پیشنهاد تازه ایران به 1+5 برای تضمین صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان خبرداده است. موضوعی که شاید بتواند تسهیل‌کننده روند مذاکرات باشد. هرچند این پیشنهاد شبیه به پیشنهادات سال 2005 سعدآباد خوانده شده اما به‌نظر می‌رسد هم‌راستا با تاکیدات اخیر ظریف است که نوشته: «امروز حسن روحانی و من مجددا مسئولیت مذاکره را به عهده گرفته‌ایم و اعتقاد ما به تعامل سازنده تغییری نکرده است. ما حاضریم تضمین‌هایی را درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه اتمی ایران ارائه کنیم... با این حال ما از دستاوردهای تکنولوژیک دانشمندانمان چشم‌پوشی نکرده یا آن را به موضوعی بی معنی و نمایشی تبدیل نخواهیم کرد.»

با این حال او در نشست برگدورف خطاب به شش قدرت جهانی اعلام کرد که «اکنون دیگر نمی‌توان با پیشنهادهای سال ۲۰۰۵ به میز مذاکرات بیایید... دیگر نمی‌توان از غنی‌سازی نمادین صحبت کرد.» بنابراین هرچند تهران با سازوکاری شبیه به آنچه در سال 2005 با طرف اروپایی به بحث گذاشته شده، به میدان مذاکرات بازگشته، اما انتظار پاسخی مشابه با آنچه 9 سال قبل غربی‌ها ارائه کردند، ندارد. وی از اروپایی‌ها گلایه کرده «زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید همه گزینه‌ها روی میز است، هیچ کشور اروپایی این اظهارات را محکوم نمی‌کند.»

همچنین عباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان نسبت به فرجام گفت‌وگوها ابراز امیدواری کرده و تاکید کرده است: «ما همچنان حصول به توافق نهایی تا قبل از بیستم جولای را ممکن می‌دانیم و اراده سیاسی لازم را برای رسیدن به آن داریم اما اگر چنین امری در زمان مقرر اتفاق نیفتد به ناچار باید به فکر تمدیدی شش ماهه بود.»

به این ترتیب به‌نظر می‌رسد با توجه به تلاش‌های دیپلماتیک صورت گرفته از سوی تهران برای رایزنی‌های دو و چندجانبه با طرف‌های مذاکره‌کننده همزمان با مذاکرات وین5، می‌توان امیدوار بود که در پنج‌هفته حساس پیش‌رو، گام‌های بلندی به‌سوی حل و فصل نهایی پرونده هسته‌ای کشورمان برداشته شود؛ گام‌هایی که با توجه به تاکیدات روحانی و ظریف، روبه‌سوی آینده دارند و نه بازگشت به گذشته.