بخت آزمایی برای سفر به مریخ

جسارت، کنجکاوی و قدرت تصمیم‌گیری‌مان در شرایط سخت، همیشه عامل پیشرفت و برتری ما در طبیعت بوده است. فقط چند دهه پس از تحقق رویای پرواز و به دنبال آن اختراع موشک، فتح ماه گام بعدی بشر برای تحقق رویای دور و درازش بود. سرانجام رویای سفر به ماه تحقق یافت و تبدیل به تجربه‌ای شیرین شد که از آن پس فصلی جدید در فناوری بشر و معادلات جهانی رقم خورد. پس از فتح ماه، بلافاصله همه چشم به سیاره سرخ دوختند. سیاره‌ای که بیش از هرجای دیگر در منظومه شمسی به زمین شبیه بود، اما مریخ نسبت به ماه واقعا دور است؛ درست است که 45 سال پیش اولین انسان بر سطح ماه قدم گذاشت، اما اکنون ناسا و دیگر سازمان‌های فضایی معتبر جهان، فتح مریخ را تا 20 سال آینده چندان محتمل نمی‌دانند.

مارس وان و برهم زدن معادلات سفر به مریخ

در چنین شرایطی یک شرکت هلندی تاسیس شده در سال 1389 به نام «مارس وان» در اواخر سال 1391 اعلام کرد که قصد دارد چهار فضانورد داوطلب را تا سال 1402 بر سطح مریخ فرود آورد. مدیران این پروژه معتقدند آنچه سفر به مریخ را ناممکن جلوه می‌دهد، بحث بازگشت از مریخ است. در حالی که با فناوری فعلی انسان می‌تواند به مریخ سفر بی‌بازگشت داشته باشد. آنها تیم بزرگی از متخصصان و مشاوران در علوم مختلف از اقصی نقاط جهان را به دور خود جمع کرده‌اند.

مارس وان نقشه راه مشخصی را در وبگاه خود منتشر کرده است. به این ترتیب که سال‌های 92 و 93 داوطلبان با مراجعه به وبگاه مارس وان ثبت نام می‌کنند. این مرحله تا الان انجام شده و طی آن 202 هزار نفر از 107 کشور جهان ثبت نام کردند. بجز شرط سلامت کامل برای داوطلبان و سن حداقل 18 سال، علاقه‌مند بودن و داشتن انگیزه بالا برای سفر به مریخ اصلی‌ترین شرط ثبت نام بود. 45 درصد شرکت‌کنندگان در این مرحله خانم بودند و مسن‌ترین داوطلب هشتاد و یک ساله بود. با این حال بیشتر ثبت‌نام‌کنندگان که 39 درصد از کل را تشکیل می‌دادند، در بازه سنی 26 تا 35 سال قرار داشتند.

در مرحله بعدی 1058 نفر انتخاب شدند که 9 نفر از آنها ایرانی بودند. در گزینشی که بتازگی انجام شده، از پذیرفته‌شدگان خواسته شد مدارک سلامت پزشکی خود را ارائه کنند. در این مرحله 750 نفر از 1058 نفر پذیرفته شدند که نام هفت ایرانی نیز در بین آنها به چشم می‌خورد: رامین سعید آذر (31 ساله، دانشجوی دکتری سنجش از دور)، صادق مدرسی (بیست‌و‌نه ساله، کارشناس ارشد زیست‌شناسی)، الهه نوری (بیست ساله، دانشجوی کارشناسی معماری)، سحر وقوعی (سی‌و‌شش ساله، دانشجوی دکتری علوم رایانه)، علی رسول‌زاده (بیست‌و‌سه ساله، دانشجوی کارشناسی ارشد هوافضا)، زهره فتوره بنایی (سی‌و‌دو ساله، کارشناس صنایع غذایی)، روح‌الله قندهاری (سی‌و‌سه ساله و ساکن اوکلند در نیوزیلند)‌.

7 ایرانی در انتظار چه مراحل دیگری هستند؟

طبق برنامه مارس وان از حالا به بعد باید کم‌کم داوطلبان وارد دوره‌های آموزشی شوند که تا سال 1403 ادامه خواهد یافت. سال 1397 قرار است مریخ‌نشین و ماهواره پروژه مارس وان راهی سیاره سرخ شوند. این مریخ‌نشین قرار است مهم‌ترین ابزارها و زیرساخت‌های لازم برای مهاجرت اولین گروه چهار نفره انسان‌ها به مریخ را در سطح سیاره سرخ کار بگذارد و آزمایش کند. در این بین ماهواره مارس وان نیز ارتباط این مریخ‌نشین با ایستگاه زمینی را امکان‌پذیر می‌کند. برنامه‌ریزی به گونه‌ای است که قرار است تا سال 1401 شش محفظه اتاقک مانند بر سطح سیاره سرخ نصب شود. این شش محفظه عبارت خواهند بود از دو اتاقک برای زندگی، دو اتاقک برای نصب ابزارهای پشتیبانی اتاقک‌های زندگی و دو اتاقک نیز به عنوان واحد تدارکات. طبق برنامه اگر اتفاق ناخوشایند و غیرقابل پیش‌بینی رخ ندهد، قرار است تا سال 1404 اولین گروه مرکب از چهار فضانورد شجاع و از جان گذشته بر سطح سیاره سرخ گام بردارند تا نسل آدمیان مسیر جدیدی برای تکامل خود در مریخ پیدا کند. آنها قرار است برای همیشه یک مریخی شوند و به کمک ربات‌هایی که قبل از رسیدن آنها به مریخ فرستاده شده‌اند، نخستین پایگاه مسکونی مریخ را توسعه دهند تا شرایط برای مهاجران بیشتری در مریخ فراهم شود. بعید به نظر می‌رسد با وضع فناوری فضایی امروز، بختی برای بازگشت آنها به زمین بتوانیم قائل شویم.

هزینه‌های مارس وان چگونه تامین می‌شود؟

اگر می‌پرسید هزینه سرسام‌آور چنین پروژه‌ای چطور قرار است تأمین شود، باید بدانید مدیران مارس وان به روش کاملا متفاوت و هوشمندانه‌ای قرار است هزینه رویایی‌ترین ماجراجویی بشر را تامین کنند. آنها می‌خواهند همه مراحل انتخاب فضانوردان در زمین، آموزش آنها و ماجرای سفر و زندگی آنها در مریخ (در صورت فرود موفقیت‌آمیز آنها روی مریخ) را به صورت شبانه‌روزی فیلمبرداری کرده و به صورت یک برنامه تلویزیونی چند ساله به شبکه‌های تلویزیونی بفروشند! در این بین شاید خیلی از بخش‌ها به‌طور مستقیم برای بینندگان تلویزیونی نمایش داده شود. تمام بودجه‌ای که از این راه عاید سازمان غیرانتفاعی مارس وان می‌شود صرف توسعه پروژه مهاجرت انسان به مریخ خواهد شد. درست که این طرح بسیار شبیه به داستان فیلم‌های هالیوودی است، ولی واقعیت این است که تا اینجای کار طبق برنامه پیش‌رفته است. البته دو سال ماموریت فرود انسان بر سطح مریخ را از سال 1402 که پیش‌تر اعلام کرده بودند به سال 1404 به تاخیر انداخته‌اند. باس لنسدورپ، مدیر مارس وان در مصاحبه‌های متعدد وقتی خبرنگاران ایده درآمدزا بودن این پروژه را با او به چالش می‌کشند، همواره تاکید کرده که برای دنبال‌کردن لحظه به لحظه چگونگی پیشرفت زندگی آدم‌ها در مریخ قطعا همیشه مشتری وجود خواهد داشت. بویژه که آنها زندگی پویایی دارند و قرار است هر دو سال یک بار یک گروه چهار نفره دیگر به جمع آنها افزوده شود. بنابراین این برنامه تلویزیونی برای مردم و شبکه‌های تلویزیونی هرگز تکراری نخواهد شد.

تشکیل هیات‌های داوری مارس وان برای گزینش داوطلبان

با انتخاب 705 نفر از 202 هزار داوطلب سفر به مریخ بزودی باید منتظر تشکیل هیات‌های داوری مارس وان در هر کشور باشیم. آنها قرار است با تک‌تک داوطلبان گزینش شده مصاحبه کنند. پس از این مصاحبه است که تعدادی از داوطلبان وارد مرحله بعدی گزینش خواهند شد. اینجاست که کار به گزینش در سطح کشورها می‌رسد و داوطلبان باید در مسابقه‌هایی که از طریق شبکه‌های تلویزیونی پخش می‌شود شرکت کنند و با کسب رأی بینندگان آن برنامه در نهایت یک داوطلب از هر کشور به مرحله بعد راه پیدا کند. البته مارس وان این پیش‌بینی را کرده که ممکن است لزوما بهترین‌ها با رأی مردم انتخاب نشوند؛ از این رو هیات نخبگان مارس وان مجاز است نفرات بیشتری از هر کشور در صورت مستعدبودن آنها به آن یک نفر منتخب در برنامه‌های تلویزیونی اضافه کند.

در آخرین مرحله قرار است همه منتخبان مارس وان در جایی که شباهت اقلیمی بیشتری به مریخ دارد آزمون‌ها و تمرین‌های دشواری را پشت سر بگذارند تا در نهایت شش گروه چهار نفره از بین آنها انتخاب شوند. این مراحل را نیز شبکه‌های تلویزیونی به مردم نشان خواهند داد و همه عواید تجاری آن برای تأمین هزینه‌های این پروژه مصرف خواهد شد. 24 نفری که از این آزمون‌ها سربلند خارج می‌شوند، فضانوردان رسمی پروژه مارس وان خواهند بود. بعد از این مرحله نوبت آموزش فضانوردان برای تحمل شرایط دشوار فضانوردی می‌رسد. قاعدتا در بین آن شش گروه چهار نفره، گروهی که بالاترین آمادگی را دارد، اولین گروه انسان‌هایی خواهد بود که سال 1404 قرار است پایشان به مریخ برسد.

دشواری‌های خرید بلیت برای سفر به مریخ

مریخ نورد کنجکاوی که شانزدهم مرداد 91 بر سطح مریخ فرود آمد، پیشرفته‌ترین دست ساخته حال حاضر بشر بوده که مشغول گشت‌زنی و انجام آزمایش بر سطح مریخ است. این مریخ نورد پنجم آذر 90 به فضا پرتاب شده بود و پس از این که بیش از هشت ماه در راه مریخ بود سرانجام توانست به سلامت بر سطح مریخ فرود آید. مهاجران سیاره سرخ در شرایطی باید این مسیر طولانی را تاب بیاورند که قاعدتا محیط فضاپیمایشان به بزرگی اتاق کنترل فضاپیماها در فیلم‌های علمی ـ تخیلی نیست. زیرا هر چه فضاپیما بزرگ‌تر باشد، هزینه‌های مترتب بر آن و فناوری‌ای که باید سفر صد میلیون کیلومتری فضاپیما در محیط میان ستاره‌ای را امکان‌پذیر کند به همان ترتیب بیشتر و پیچیده‌تر خواهد شد. از طرفی تحمل شرایط دشوار زندگی با سه نفر دیگر در محیط کوچک و به دور از زمین، مهارتی است که حتما هر‌یک از فضانوردان در طول آزمایش‌هایشان باید بخوبی فرابگیرند و به آن خو کنند. آنها باید مهارت‌های متعددی را کسب کنند، در طی سفر و اقامت در مریخ، هرچیزی که خراب شود باید خودشان بتوانند تعمیر یا تعویض کنند. هیچ تعمیرگاه و تعمیرکاری در کار نیست. فقط هرازگاهی محموله‌های آب و غذا و اکسیژن و تجهیزات مورد نیاز به دستشان خواهد رسید.

خواه سال 1404 یا سال 2404؛ بالاخره باید روزی مهیای کوچ از زمین شویم. این سرنوشت محتوم ماست و بی‌شک روزی اتفاق خواهد افتاد. درست شبیه به تجربه‌ای که ده‌ها هزار سال پیش انسان‌های نخستین در ساختن قایقی اولیه برای پیمودن عرض دریاها داشتند و سرزمین‌های بکر جدید را کشف و مسکونی‌اش کردند. عطش برای فتح سرزمین‌های جدید جزئی از ذات انسانی ماست و ضامن بقای ما در هستی بیکران./ ضمیمه سیب

کاظم کوکرم