تلخی​های یک بیماری شیرین!

شکی وجود ندارد که بسیاری از انواع شیرینی، خوب و خوشمزه است، اما نوعی از شیرینی وجود دارد که نه تنها از شیرین و دلپذیربودن فقط نام آن را یدک می‌کشد، بلکه از نظر ماهیتی نیز بسیار تلخ، آزاردهنده و حتی ناتوان‌کننده است.

منظورمان بیماری قند یا دیابت است که روی قسمت‌های مختلف بدن، آنچنان تاثیر مخربی بر جای می‌گذارد که می‌تواند حتی سیستم قلب و عروق، کلیه و کبد، اعصاب و رگ‌های خونی و چشم را با مخاطرات جدی مواجه کند.

اما لازم نیست که خود را بسیار نگران کنید، برای این‌که کابوس دیابت به سراغتان نیاید راه‌حلی وجود دارد، این‌که الگوی زندگی خود را اصلاح کنید و هر چند وقت یکبار قند خون خود را بررسی کنید؛ چرا که داشتن تغذیه سالم و تحرک کافی و نیز کنترل میزان قند خون برای پیشگیری از ابتلا به دیابت یا حداقل نیز جلوگیری از بروز عوارض ناشی از آن بسیار موثر است. پس آنچه مهم است جدی گرفتن این بیماری است و این که تا می‌توانید خود را از خطر ابتلا به آن مصون بدارید.

داستان دیابت

اگر می‌خواهید دیابت را بهتر بشناسید، بدانید که دیابت به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که نقطه مشترک آنها افزایش قند و عوارض ناشی از آن است.

به گفته دکتر سیدحسین صمدانی‌فرد، فوق‌تخصص غدد داخلی و متابولیسم، دیابت چهار گروه اصلی دارد که گروه اول یا نوع 1 دیابت به‌دلیل عملکرد ناصحیح سیستم ایمنی بدن و به دنبال آن تخریب سلول‌های مولد انسولین ایجاد می‌شود، اما نوع 2 دیابت به دلیل نقائص ژنتیکی از یک سو و ازسوی دیگر الگوی زندگی ناسالم مثل رژیم بد غذایی، بی‌تحرکی، استرس و دیگر عوامل بیرونی ظاهر می‌شود که بیشتر افراد دیابتی جامعه در این گروه قرار دارند.

این متخصص در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: دیابت حاملگی هم که مختص زمان بارداری است و می‌تواند شروعی برای ابتلا به دیابت نوع 1 و 2 نیز باشد، گروه سوم دیابت را شامل می‌شود. در برخی موارد، عواملی که به تخریب لوزالمعده منجر می‌شود مانند تصادفی که به برداشتن لوزالمعده منجر شود یا برخی بیماری‌های هورمونی که به دیابت منجر می‌شود که البته این نوع دیابت چندان شایع نیست.

نشانه‌های قند بالای خون را بشناسید

معمولا قند بالا در خون منجر به عوارض کوتاه مدتی چون پر ادراری، پرنوشی، کمبود آب بدن و گاهی حالت اسیدوز و کما می‌شود. عوارض دراز مدت قند خون بالا نیز که معمولا پس از گذشت ده سال از شروع دیابت و نگرفتن درمان کافی بروز می‌کند شامل اختلالات چشمی، کلیوی، اعصاب محیطی یا عوارض عروق بزرگ بدن مانند سکته قلبی و مغزی می‌شود. حدود دوسوم افراد مبتلا به دیابت، در اثر بیماری‌های قلبی، جان خود را از دست می‌دهند. حتی بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر فردی دیابت داشته باشد، احتمال سکته قلبی در وی دو تا چهار برابر خواهد شد.

قند نوع 1 میل دارید یا نوع 2؟

شاید پرسش شما نیز این باشد که چه کسانی در معرض دیابت یک و چه کسانی در معرض دیابت نوع 2 هستند؟

دکتر صمدانی فرد در پاسخ می‌گوید: گرچه عوامل ژنتیک مثل سابقه دیابت در والدین را که مسبب دیابت نوع 2 است، نمی‌توان کنترل کرد، ولی عوامل محیطی موثر در بروز این بیماری مانند رعایت رژیم غذایی و داشتن تحرک کافی را تا حدود زیادی می‌توان تحت کنترل درآورد. نباید فراموش کرد در فردی که هر دو والدین ‌او مبتلا به دیابت هستند معمولا نمی‌توان از ابتلا به دیابت نوع 1 جلوگیری کرد، می‌توان به تاخیر انداخت و شدت بیماری را کمتر کرد.

بیماری‌هایی که شما را مستعد دیابت می‌کند

بیماری‌هایی که می‌تواند شما را به دیابت مبتلا کند، زیاد نیست. به‌طور مشخص در برخی شرایط، در بیماران بستری در بیمارستان قند خون بالا می‌رود که معمولا موقت است. مصرف داروهای کورتونی نیز موجب افزایش فند خون می‌شود که البته این دلیل نیز نباید به مصرف نکردن این داروها منجر شود، زیرا گاهی تنها درمان برخی بیماری‌ها همین داروهاست.

درمان دیابت؛ قطعی یا کنترلی؟

جالب است بدانید که بنابر تاکید متخصصان غدد،؛ دیابت وقتی ایجاد شد دیگر درمان قطعی یا موقت در مورد آن ممکن نیست بلکه مانند بسیاری بیماری‌ها می‌توان آن را کنترل کرد و این که با مصرف چند روزه یک دارو بتوان به درمان نهایی این بیماری رسید، بدون آن که نیاز به درمان دیگری وجود داشته باشد، غیرممکن است.

دکتر صمدانی‌فرد در این باره توضیح می‌دهد: در فرد دیابتی، کنترل همیشگی قند خون با دارو یا انسولین و کنترل میزان فشار خون، چربی خون، اختلالات تیروئید همراه، کنترل چشم‌ها و کلیه‌ها موجب داشتن طول عمر عادی و جلوگیری از بروز عوارض دیابت می‌شود.

چنین اقداماتی کار سختی نیست و فقط به همت و تلاش بیمار و گاهی پزشک نیاز دارد.

دیابت شما کنترل سختگیرانه می‌خواهد

در برخی موارد باید قند خون کاملا کنترل شود مانند خانم‌های باردار که کنترل چند نوبت قند خون و تزریق چند نوبت انسولین لازم دارند. البته در برخی موارد، مثلا در افراد مسنی که با بیماری‌های زمینه‌ای صعب‌العلاج دست و پنجه نرم می‌کنند، کنترل کمتری برای میزان قند خون لازم است.

دیابت، از نوع پنهان

اصطلاح دیابت پنهان گر چه در سطح جامعه و بین مردم رواج دارد، ولی در پزشکی تعریف خاصی از آن وجود ندارد.

با وجود این، دکتر صمدانی فرد در این باره می‌گوید: اصطلاح دیابت پنهان به مواردی اطلاق می‌شود که دیابت خیلی دیرتر از زمان شروع بیماری تشخیص داده می‌شود.

مثلا درباره فردی که حدود چهار سال است که قند خون بالا دارد، اما به علت خونریزی چشمی یا گزگز پاها به پزشک مراجعه می‌کند، یعنی آنقدر صبر می‌کند تا عوارض ناشی از دیابت داروی ایجاد شود.

همچنین ممکن است فردی قند خونش فقط کمی بالا باشد، ولی متوسط قند خونش طی سه ماه گذشته مؤید تشخیص دیابت باشد که در چنین شرایطی نیز اصطلاح قند خون پنهان مصداق پیدا می‌کند. به هر حال مراجعه منظم، غربالگری صحیح و تشخیص زودهنگام دیابت، بهترین راه برای جلوگیری و کنترل این بیماری است.

عوامل خطر قابل کنترل

متخصصان غدد تاکید می‌کنند که عوامل خطر دیابت به دو دسته قابل کنترل و غیرقابل کنترل تقسیم می‌شود که از میان آنها چاقی بویژه چاقی شکم، داشتن زندگی بدون تحرک بدنی و ماشینی، سیگار نکشیدن، مصرف زیاد گوشت قرمز، گوشت‌های فرآوری‌شده، لبنیات پر چرب و شیرینی‌جات، بالا بودن کلسترول و چربی خون از عواملی است که می‌توان آن را تحت کنترل در آورد.

اما عوامل خطری چون نژاد و قومیت، سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت و سن بالا را نمی‌توان کنترل کرد.

با این حال ثابت شده است که داشتن یک رژیم غذایی مناسب با کاهش مقدار کربوهیدرات، چربی‌ها و کالری مصرفی و انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی باعث می‌شود که بدن از هورمون انسولین استفاده کند و میزان قند خون را پایین بیاورد. همچنین فعالیت بدنی به کاهش چربی‌های بدن منجر می‌شود، فشار خون را کم می‌کند و از بیماری قلبی مصون می‌دارد.

البته به یاد داشته باشید که استرس نیز به افزایش فشار خون و افزایش قند خون‌تان منجر می‌شود.

پس می‌توان نتیجه گرفت که دیابت، بیماری خطرناکی نیست اگر هر فرد از عوامل موثر در پیشگیری و کنترل آن مطلع باشد و نسبت به رعایت‌ آنها از همت و تلاش خود دریغ نورزد.

پونه شیرازی / گروه جامعه