یک سوزن به خودمان

جام جم سرا: ما وقت انتخاب عکس و انتشار مطلب هم آیا حقیقتا به کرامت انسان‌ها فکر می‌کنیم؟ احتمالا این طور نیست که اگر بود، دست کم عکس‌ها را کمی دستکاری می‌کردیم تا چهره مردم دیده نشود. خانمی که روی زمین افتاده یا مردی که دستش برای گرفتن سبد کالا دراز است، در ردیف‌‌ همان آدم‌هایی هستند که مدعی صیانت از کرامتشان هستیم.
آن‌ها حتما محتاج همین چهار قلم کالا بوده‌اند که در برف و سرما صف ایستاده‌اند و آن طور به آب و آتش زده‌اند. اما آیا راضی بوده‌اند که تصویرشان این طور گسترده منتشر شود و آیا ما برای انتشار عکسشان از آن‌ها اجازه گرفته‌ایم؟
دارم فکر می‌کنم به خانواده یکی از این آدم‌ها، اگر همسرش، فرزندش، دامادش، عروسش یا دوستان و بستگانش این عکس‌ها را در سایت‌ها یا روزنامه ما ببیند، چه حسی دارد؟
به خاطر می‌آورم وقتی مسئول نشریه‌ای هفتگی بودم، گزارشی منتشر کردیم از به اصطلاح «شپش بازار‌های تهران». آن‌ها که بساط می‌کنند و بی‌ارزش‌ترین وسیله‌ها را می‌فروشند؛ یک ساعت مچی بدون بند، ریش تراش ۳۰ ساله، دسته آتاری و اینجور خرت و پرت‌ها. عکاس مجله عکس‌های خوبی گرفته بود و البته مخفیانه.
گزارش خواندنی بود و با آن عکس‌ها بهتر هم شد. دو روز بعد پیرمرد تکیده‌ای به دفتر نشریه آمد. یکی از‌‌ همان فروشنده‌هایی بود که عکسش را چاپ کرده بودیم. روبه روی من نشست، مجله را روی میز گذاشت و زد زیر گریه. گفت: «به خدا قسم دو عروسم فکر می‌کنند من در یک شرکت کار می‌کنم. دیروز نوه‌ام مجله شما را دیده و به همه نشان داده. آبرو برایم نگذاشته‌اید.» بعد هم صورت خیس از اشکش را پاک کرد و گفت: «حلالتان نمی‌کنم»
ما بدون سوء نیتی عکسش را چاپ کرده بودیم و نمی‌دانم او حلالم کرده است یا نه، اما در همه این سال‌ها هر وقت قرار بوده عکسی را منتشر کنم، همه حواسم را جمع کرده‌ام. یاد گرفته‌ام در کنار سوژه حواسم به «ملت» هم باشد.
چند روز قبل و در ماجرای انتشار عکس‌های مردم از هجوم به سینما‌ها هم اتفاق مشابهی افتاد، جوری که انگار «گدا‌ها» به سینما رفته‌اند.
در صفحات حوادث هم بیشتر رسانه‌ها به بهانه «عکس آرشیوی» رفتار مشابهی دارند. اگر موقع انتشار عکس عمدا آن‌ها را دستکاری نکرده‌ایم که نکند اثر و ضربش کم شود که حسابمان با کرام الکاتبین است. اگر هم چنین نیتی نداشته‌ایم، باید حواسمان را بیشتر جمع کنیم.
سنگینی بغض این آدم‌ها، تقریبا غیرقابل تحمل است. خواستم این خاطره تلخ را بهانه‌ای کنم برای یادآوری «اخلاق در رسانه»، همین!|جام جم|روح الله رجایی|