تجارت بین‌المللی زباله

جهانی‌شدن به مفهوم افزایش تجارت بین کشورها و همچنین پیوستن کشورهای در حال توسعه به بازار جهانی است. این تجارت نه‌تنها در برگیرنده کالاهای معمولی است، بلکه شامل انواع متفاوتی از زباله‌ها از زباله‌های کاغذی بی‌ضرر تا زباله‌های سمی می‌شود.

کد خبر: ۶۳۱۹۷۸

بخش اعظم تجارت زباله دنیا بین کشورهای پیشرفته اتفاق می‌افتد، اما مقدار قابل توجهی از زباله‌های کشورهای پیشرفته به کشورهای جهان سوم نیز گسیل می‌شود. در این کشورها سه روش برای زباله‌ها به کار می‌رود: دفن، سوزاندن یا بازیافت.

به طور مثال آلمان سال 2000 یکی از عمده‌ترین واردکننده‌های زباله در جهان بود و بیش از یک میلیون تن زباله از 38 کشور مختلف که بیشتر از همسایگان بودند مانند هلند، لوکزامبورگ، بلژیک و ایتالیا به این کشور وارد می‌شد. صنعت آلمان به نظر می‌رسد در پرداخت زباله متخصص است، اما ‌اکنون از بزرگ‌ترین واردکنندگان زباله اروپایی، سوئد است. این کشور در بازیافت زباله بسیار موفق است و فقط 4 درصد از زباله‌های خانگی‌اش را دفن می‌کند. در واقع بخشی از زباله‌ها بازیافت شده و بخش دیگر به شکل سوخت در تبدیل زباله به انرژی استفاده می‌شود. با سوزاندن زباله در کوره ها، 20 درصد گرمای کشوررا تامین می‌کنند. توانایی سوئد در بازیافت زباله چنان زیاد است که خودشان زباله کم آورده و از خارج وارد می‌کنند. این کشور سالانه 800 هزار تن زباله از کشورهای اروپایی وارد کرده و در نیروگاه‌های خود به کار می‌گیرد. بیشتر زباله‌ها از نروژ وارد می‌شود و سپس به صورت الکتریسیته و گرما به آن کشور صادر می‌شود.

کشورهای جهان سوم و رسانه

رسانه‌های گروهی معمولا آن بخش ناراحت‌کننده از تجارت زباله را مطرح می‌کنند. حکایتی که نشان از انبار زباله‌های سمی کشورهای پیشرفته در کشورهای جهان سوم دارد. به طور مثال روزنامه گاردین سال 2005 اعلام کرد هزار تن از زباله‌های خانگی آلوده با نام زباله کاغذی به چین فرستاده شده بود و افرادی که با زباله‌ها سروکار داشتند، تحت شرایط خطرناکی کار می‌کردند.

آیا تجارت زباله سودی برای کشورهای جهان سوم دارد و بهتر نیست کشورها پیشرفته زباله‌هایشان را خودشان معدوم کنند؟

بزرگ‌ترین واردکننده زباله در میان کشورهای در حال توسعه چین است که طبق تحقیقات سال 2004 مشخص شد در آن سال بیش از چهارمیلیارد تن پلاستیک، 12 میلیارد تن زباله کاغذی و بیش از ده میلیارد تن ضایعات آهن و فولاد وارد کرده بود و این روند همچنان ادامه دارد. در این تجارت انواع متفاوتی از زباله جای دارند. در حقیقت در بسیاری از فرآیندهای تولید محصولات خانگی، محصولات فرعی ناخواسته‌ای که قابل تجارت هستند نیز به وجود می‌آیند مانند زباله‌های کاغذی، مواد ارگانیک و زباله‌های الکترونیکی.

به طور کلی زباله‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ خطرناک و بی‌ضرر. زباله‌هایی همچون کاغذ، بطری و ضایعات آهن بی‌خطر است، اما موادی که در برگیرنده مواد سمی‌اند معمولا در دسته خطرناک‌ها جای می‌گیرند. این نوع زباله باعث آلودگی محیط زیست و در نتیجه بیماری موجودات زنده می‌شوند و پیامدهای زیادی دارند. زباله‌های الکترونیکی خطرناک به چین، پاکستان و هند صادر می‌شود و صادرکننده این نوع زباله عمدتا آمریکای شمالی است. یک نمونه تجارت زباله خطرناک که اثرات منفی خطرناکی بر جا گذاشت در آفریقای جنوبی رخ داد. سال 1986 یک شرکت بریتانیایی در این کشور کارخانه بازیافت جیوه تاسیس و شروع به واردات زباله‌های جیوه کرد. دو سال بعد سازمان بهداشت جهانی مقدار بسیار زیادی جیوه، هزار بار بیشتر از استانداردهای جهانی، در رودخانه‌ای 50 کیلومتر دورتر از این کارخانه پیدا کرد، مدتی بعد دو کارگر براثر سم ناشی از جیوه کشته و تعداد بسیاری از کارگران برای تمام عمر معلول شدند.

بر این اساس قوانین مربوط به انهدام زباله‌های سمی در دهه 1980 سختگیرانه‌تر شد و همین مساله هزینه از بین بردن زباله‌های خطرناک را افزایش داد و باعث شد این نوع زباله‌ها بیش از پیش از کشورهای پیشرفته به کشورهای در حال توسعه فرستاده شود و مدتی بعد تجارت این نوع زباله‌ها به طور کلی ممنوع اعلام شد.

از طرفی چند کشور در حال توسعه و پیشرفته صنعت بازیافت مهم و کارآمدی دارند که به وسیله زباله‌های وارداتی از جمله زباله‌های خطرناک اداره می‌شود و ممکن است صنعت این کشورها با مشکل قانون منع صادرات زباله‌های خطرناک مواجه شوند. در این صورت کار این صنایع با کسادی مواجه خواهد شد و افرادی که در این صنایع مشغول کار هستند، بیکار می‌شوند.

زباله‌های الکترونیکی و پلاستیکی

این نوع زباله‌ها مورد علاقه چین است و این کشور عمده زباله‌ها را از ژاپن و آمریکا وارد می‌کند. همچنین بخش وسیعی از زباله‌های این دو کشور به دیگر کشورهای آسیایی در حال توسعه صادر می‌شود. اکثر آنها وارد کارگاه‌های بازیافت خانوادگی می‌شوند. زباله‌های الکترونیکی آمریکا به دلیل تولید بسیار بالای قطعات الکترونیکی و هزینه‌های گران بازیافت این قطعات بشدت افزایش یافته و این نوع تجارت برای این کشور بسیار مفید است. در عوض چین هم از این قطعات در بازیافت سود فراوانی می‌برد.

چین تنها کشوری نیست که زباله الکترونیکی وارد می‌کند، بلکه کشورهای فقیر آفریقایی نیز به این تجارت مشغول هستند، اما بیشتر زباله‌هایی که به آفریقا فرستاده می‌شود معمولا به درد نخور هستند و در نهایت باید دفن شوند و اکثر این کارها غیرقانونی انجام می‌شود.

نوع دیگری از زباله که تجارت می‌شود، زباله‌های پلاستیکی است که چین حجم وسیعی از این نوع زباله‌ها را و بیشتر هم از هنگ‌کنگ و ژاپن و آمریکا وارد می‌کند.

در چین از این زباله‌های پلاستیکی بازیافت شده الیاف پلی‌استری و دیگر پارچه‌ها و با کار کم‌هزینه تولید می‌شود. جالب اینجاست که زباله‌های پلاستیکی که به این صورت بازیافت می‌شوند، دوباره به ژاپن صادر می‌شوند و این حلقه تجارتی بین چین و ژاپن به این ترتیب برقرار است.

زباله کاغذی

نوع دیگری از زباله که در سراسر جهان تجارت می‌شود، زباله کاغذی است. کشورهای در حال توسعه عمدتا به واردات این زباله‌ها از کشورهای پیشرفته می‌پردازند. هند یکی از تولیدکنندگان عمده خمیر کاغذ و کاغذ در دنیاست. از آنجا که بیشتر کشورهای در حال توسعه مانند هند دارای جنگل‌های استوایی هستند به علت حجم پایین فیبر چوب در این نوع درخت‌ها نمی‌توانند خمیر کاغذ مرغوب تولید کنند و بازیافت زباله‌های کاغذی گزینه‌ای مناسب برای این کشورها محسوب می‌شود. البته مصرف کاغذهای تولید شده از بازیافت زباله‌های کاغذی در هند بسیار بیشتر از کاغذهای تولیدی خود کشور است، زیرا الیاف بلندتر موجود در کاغذهای بازیافت شده می‌توانند کاغذی با کیفیت بهتر تولید کنند.

زباله‌های کاغذی در زمره مواد خام دست دوم محسوب می‌شوند، زیرا این نوع مواد را می‌توان بازیافت کرد.

البته هند درباره زباله‌های قطعات الکترونیکی نیز دستی در کار دارد و به بازیافت این قطعات می‌پردازد.

مسئولان بهداشت و سلامت هند معتقدند بازیافت این مواد باعث بیماری‌های کبدی، کلیوی و اختلالات عصبی در کارگران این بخش می‌شود، زیرا آنها برای بازیافت فلزات با ارزشی مانند طلا باید از اسیدهای قوی استفاده کنند و معمولا در محیط‌های بسته با تهویه نامناسب مشغول به کار هستند.