رویکرد افزایش جمعیت در‌ مشاوره‌های ازدواج

رئیس اداره جمعیت و باروری سالم وزارت بهداشت در گفت‌و‌گو با ایسنا عنوان کرده است که براساس سیاست‌های جدید جمعیتی کشور، باید همه عوامل کاهنده نرخ باروری شناسایی و در جهت رفع آنها اقدام شود؛ همچنین توجه به بیمه ناباروری، ترویج زایمان‌های طبیعی، کاستن از نرخ سزارین و توجیه خانواده‌ها برای گریز از تک‌فرزندی و دوفرزندی و تاخیر نینداختن در باروری‌ها از جمله اقدام‌های دیگر وزارت بهداشت اعلام شده است.

مطابق اظهارنظرهای مسئولان وزارت بهداشت، فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن ارتقای نرخ باروری و مبانی فرزند‌آوری سالم و مشاوره‌ای حین و پس از ازدواج زوج‌های جوان، امری مهم تلقی شده است که به همین منظور این وزارتخانه در نظر دارد که در بسته‌های آموزشی مشاوره‌ای و خدماتی ازدواج، بازنگری کند و از کمک سایر کارشناسان حوزه ازدواج و خانواده نیز کمک بگیرد.

هم‌اکنون در دفترهای مشاوره ازدواج، مرسوم نیست که درباره فرزندآوری بیشتر صحبت شود و عمده خدماتی که در این دفترها ارائه می‌شود، بحث آشنایی بیشتر زوج‌های جوان، همسان‌گزینی و رفع اختلاف‌های زناشویی است و در واقع، کمتر زوجی پیدا می‌شود که برای افزایش تعداد فرزندان خود بخواهد از خدمات مشاوره‌ای بهره ببرد.

البته خدمات مشاوره‌های ازدواج در کشور نیز طی سال‌های سال به شکلی درآمده است که اغلب مشاوران هم برای فرزندآوری بیشتر زوج‌ها، تمایلی به ارائه مشاوره ندارند و بسیاری از آنان مطابق همان سیاست سال‌های قبل، کنترل و تنظیم خانواده را به زوج‌های جوان آموزش می‌دهند.

حال در چنین شرایطی وزارت بهداشت می‌خواهد که با بازنگری در خدمات مشاوره‌های ازدواج، زوج‌های جوان را به سمت فرزندآوری و افزایش جمعیت خانواده تشویق کند تا به این ترتیب، مشاوره‌ها هم در خدمت افزایش سیاست‌های افزایش جمعیت قرار بگیرد.

نقش مشاوران در افزایش جمعیت خانواده‌ها

اردیبهشت سال گذشته بود که وزارت بهداشت هشدار داد تک‌فرزندی رواج زیادی در کشور پیدا کرده است و این در حالی استکه تحقیقات نشان می‌دهد تک‌فرزندی مسائل روحی، روانی و اجتماعی را تشدید می‌کند.

دکتر خدابخش احمدی، مشاور خانواده و ازدواج در گفت‌و‌گو با جام‌جم معتقد است که ریشه این موضوع به ترس و استرس خانواده‌ها برمی‌گردد که مشاوران می‌توانند برای رفع این مشکل به زوج‌های جوان، بسیار کمک کنند.

احمدی توضیح می‌دهد که چون به دنیا آمدن فرزند اول خانواده، با فشارهای مالی و روحی زیادی برای زوج‌های جوان همراه است، زوج‌ها گمان می‌کنند که به دنیا آمدن فرزندان بعدی نیز همین مشکلات را به دنبال خواهد داشت، در حالی که این تفکر درست نیست و مشاوران باید تفاوت بین به دنیا آمدن فرزند اول و فرزندان بعدی را به خانواده‌ها آموزش بدهند. این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله بر این باور است که اگر مثلا به دنیا آمدن فرزند اول، 60 واحد استرس را به خانواده‌ها وارد می‌کند، فرزند دوم بین 20 تا 30 واحد استرس را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند و حتی فرزندان بعدی بین 5 تا ده واحد استرس به زوج‌های جوان می‌دهند و به همین دلیل است که نقش مشاوره‌های ازدواج برای آموزش همین مسائل، رفع دغدغه زوج‌ها و افزایش جمعیت خانواده‌های ایرانی بسیار حائز اهمیت است.

البته با توجه به این‌که ارتباط عاطفی بین زوج‌ها، وضع مالی و سطح دانش عمومی آنان در فرزندآوری بیشتر، نقش پررنگی دارد، مشاوران ازدواج با توجه به وضع خاص هرزوج، درباره تعداد فرزندآوری بیشتر مشاوره می‌دهند و در حقیقت، احتمال دارد که نسخه‌ای آموزشی و مشاوره‌ای برای یک زوج جوان، کاملا متفاوت با زوج دیگر باشد.

بازنگری بدون توجه به زیرساخت‌ها شکست می‌خورد

زوجی را در نظر بگیرید که سرپرست خانواده نتوانسته است شغلی برای امرار معاش پیدا کند و اوضاع مالی مناسبی هم ندارند، بدیهی است که تشویق به فرزندآوری بیشتر برای این خانواده، نسخه‌ای ناصواب است که جواب هم نمی‌دهد.

دکتر محسن ایمانی، مشاور ازدواج و خانواده به جام‌جم می‌گوید: هر خانواده پتانسیل خاصی برای فرزندآوری دارد که اگر به این پتانسیل‌ها توجه نشود و زیرساخت‌های رفاهی و اجتماعی جامعه نیز برای فرزندآوری بیشتر خانواده‌ها مهیا نباشد، بازنگری در خدمات مشاوره‌ای نمی‌تواند تاثیر چندانی در افزایش جمعیت داشته باشد.

این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تاکید می‌کند که با توجه به وضع فعلی کشور و پیرتر شدن جامعه، لزوم فرزندآوری بیشتر و سوق دادن خدمات مشاوره به‌سمت و سوی افزایش جمعیت، سیاست مناسبی است، اما آفتی که بر سر راه این بازنگری وجود دارد این است که اگر فرصت‌های اجتماعی برای رشد و ارتقا در جامعه محدود باشد، فرزندآوری بیشتر نه‌تنها مفید نیست، بلکه رفته رفته به یک بحران تبدیل می‌شود.

ایمانی اشاره می‌کند که بازنگری در خدمات مشاوره‌های ازدواج برای افزایش باروری زوج‌ها، بیشتر برای زوج‌های جوان جواب می‌دهد و نباید زوج‌های میانسال را به فرزندآوری بیشتر تشویق کرد، زیرا بارداری در سنین بالا می‌تواند مشکلات و بیماری‌های مختلفی را برای فرزند متولد شده به همراه داشته باشد.

در حالی که وزارت بهداشت در نظر دارد که خدمات مشاوره‌های ازدواج را به سمت و سوی سیاست‌های افزایش جمعیت سوق دهد، اما به گفته بسیاری از کارشناسان اجتماعی، این دستورالعمل‌ها تنها در شرایطی جواب می‌دهد که دولت از زوج‌های جوان حمایت مالی کند و در مسیر دشوار و پرهزینه فرزندآوری بیشتر، آنها را بدون حامی و پشتیبان رها نکند.