زلزله خاموش

هفته گذشته قلیج انوری ، خنیاگر برجسته ترکمن درگذشت و دیروز شنیدیم که «براگجر تهماسبی» استاد آواز هوره و مور از منطقه زاگرس که در جشنواره آوازهای جهان در مسکو افتخار آفریده بود در میانسالی از جهان رخت بربست.

در مقایسه با موسیقیدانان شهری (که به سبب رسانه‌ها و دسترسی آسان‌تر، نمود و بروز بیشتری دارند) فقدان خنیاگران نواحی مانند بخشی‌های خراسان و عاشیق‌های آذربایجان و لولیان و نوازندگان مناطق غرب کشور غیرقابل جبران است و با مرگ هریک از این ستون‌های فرهنگی، بستری برای بازسازی و احیا وجود ندارد؛ از سوی دیگر حمایت نکردن نهادها و ارگان‌های مسئول از این اهالی مظلوم که اکثرا با فقر و بیماری دست به گریبان هستند و نداشتن بیمه و رفاه نسبی و افق بهتری برای زندگی معمولی و عادی خود و خانواده، انگیزه‌ای برای نسل‌های بعدی و حتی فرزندان آنها باقی نگذاشته است تا راه آنها را دنبال کنند.

این معضل چون زلزله‌ای خاموش تار و پود فرهنگ ملی در حوزه موسیقی فولک و بومی ایرانی را با خطر نابودی مواجه کرده است.

هر چند که عده‌ای از پژوهشگران این سراشیبی اضمحلال را سرنوشت محتوم همه فرهنگ‌های سنتی می‌پندارند و موضعی انفعالی در قبال آن از خود نشان می‌دهند اما تجربه دهه 60 یعنی همان هنگامی که حاج قربان با دوتار خود در جشنواره آوینیون فرانسه غوغایی به پا کرد یا شاه میرزا مرادی نوازنده سرنا و معروف به مروارید اقیانوس که او نیز در صدر اخبار فرهنگی جهان قرار گرفت، دیدیم که نسل‌های بعدی فوج‌فوج به عرصه موسیقی نواحی گرویدند و فرزندان با افتخار به راه پدر گام نهادند و تا مدت‌ها شور و اشتیاقی وافر در روستاها و مناطق دورافتاده در این عرصه به چشم می‌خورد.

در ایام اخیر اقدامات به ظاهر ارزشمندی در جهت حمایت و توجه به این بخش مهم از موسیقی کشور دیده می‌شود که بیم آن می‌رود در حد تبلیغات رسانه‌ای مانده و گام‌های اساسی برداشته نشود، اما در این میان یکی از اقدامات خوبی که جدیدا به مرحله اجرا رسیده تشکیل موسسه پیشکسوتان است اما این موسسه در آیین‌نامه خود شرط رسیدگی به هنرمندان نواحی و دورافتاده را داشتن مدرک درجه یک هنری قرار داده است یعنی همان شرطی که بیشترین محل مراجعه‌اش همان هنرمندان شهری هستند و هنوز راهکار عملی برای بهره‌برداری این حاملان اصلی فرهنگ ملی کشور از این بودجه و امکانات عمومی ارائه نشده است.

حمیدرضا عاطفی - روزنامه‌نگار و منتقد