ایدز واکسن‌دار می‌شود

این محققان موفق شدند با رهگیری نخستین روز‌های هجوم ویروس HIV به سیستم ایمنی فردی بیمار و با ابداع شیوه‌ای نوین برای رصد واکنش‌های بدن به این ویروس مهلک، راهی تازه برای توسعه و تولید واکسنی مقاوم ایجاد کنند؛ واکسنی که می‌تواند توانایی بدن را برای خنثی‌سازی ویروس‌ها بالا ببرد. به این ترتیب با مشخص‌شدن روند رو ‌به ‌رشد مولکول‌های سیستم ایمنی بدن که «پادتن‌های خنثی‌کننده» نام دارد، محققان می​توانند مقدمات تولید این واکسن را آماده کرده و به تولید پادتن‌های مشابهی اقدام کنند که آدمی را در برابر ابتلا به HIV مقاوم خواهد کرد.

بارتون اف.‌هاینز، مدیر موسسه‌‌ واکسن‌سازی بیماری‌های انسانی دانشگاه دوک با همکاری دکتر جان ماسکولا، هدایت مرکز تحقیقات واکسن NIH را به عهده دارند که گروه آنها برای نخستین بار موفق به ابداع این شیوه‌ نو برای رصد مراحل تکوین پادتن و ویروس‌های HIV در بدن بیماران شده است. هاینز و همکارانش دریافته‌اند پس از تغییر تعداد ویروس در بدن بیمار، آنها می‌توانند روند رشد پادتن‌های خنثی‌کننده را مشاهده کنند؛ موضوعی که پیشتر امکان آن میسر نبود.

این یافته‌ محققان در تازه‌ترین شماره نشریه نیچر(Nature) منتشر شده است. هاینز در گفت‌وگو با این مجله علمی اذعان می‌کند: «پیامی که می‌توان از این تحقیقات به دست آورد این است که (برای تاثیرگذاری دارو بر این ویروس مهلک نیازی نیست) پادتن‌های خنثی‌کننده آنقدرها که ما فکر می‌کردیم پیچیده باشد.»

گفتنی است، اغلب واکسن‌ها با تحریک پادتن‌های سیستم دفاعی بدن در مقابل بیماری قد علم می‌کنند، اما ویروس‌های HIV نشان داده که به سختی می‌توان آنها را با واکسن‌های معمول مهار کرد. زمانی که پادتن‌های ویروس HIV تولید می‌شود، تنها مدت محدودی کارایی دارد و پس از گذشت این زمان ویروس به سرعت تغییر شکل می‌دهد تا خود را از گزند این پادتن‌ها حفظ کند. این موضوع در نهایت به جنگی تمام‌عیار بین ویروس‌ها و پادتن‌ها منتهی می‌شود که متأسفانه ویروس‌ها برنده‌‌ نهایی آن هستند.

در این تحقیق جدید که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین صورت گرفته است، محققان موفق شدند مراحل اولیه‌‌ ابتلای فرد را تشخیص داده و پاسخ‌های سیستم ایمنی و روند پیشرفت ویروس را رهگیری و دنبال کنند‌ که در نهایت با پرکردن جاهای خالی موجود در دانش بشری می‌توان راهی عملی برای تولید واکسن موثر این ویروس را یافت؛ بیماری مهلکی که تاکنون بیش از 30 میلیون نفر را در اقصی نقاط جهان به کام مرگ کشانده است.

اما استفاده از سلول‌های انسانی معمول برای تولید پادتن‌هایی از این دست، بیش از آنچه محققان تصور می‌کردند دشوار و پیچیده است؛ چراکه این روش دارای مشکلات خاص خود است‌ و در حقیقت نمی‌توان در حال حاضر با ویروسی که مدت‌هاست به بدن بیمار وارد شده جنگید،‌ اما پادتنی که هاینز و همکارانش به دست آورده‌اند‌(CH103) با وجود این‌که به نسبت سایر پادتن‌های خنثی‌کننده پیشین تعداد کمتری از ویروس‌های HIV را می‌شناسد، اما ساده‌تر از نمونه‌های پیشین‌(VRC01) بوده و احتمالا بتوان از آن برای تولید واکسنی موثر برای این بیماری کشنده بهره برد.

جالب این که ایده‌‌ اولیه‌‌ این تحقیقات از یک بیمار آفریقایی‌تبار بود که آلوده به ویروس HIV شده و در مراحل آغازین شناسایی شد و پیش از تغییر شکل ویروس در برابر پادتن‌ها، محققان توانستند آنها را شناسایی و ثبت کنند. به‌طور اتفاقی این بیمار حتی دارای ویژگی‌هایی بود که تنها در 20 درصد افراد مبتلا به HIV مشاهده می‌شود؛ به این ترتیب سیستم ایمنی بدن او به طور گسترده‌ای پادتن‌های خنثی‌کننده تولید می‌کنند. این پادتن‌های طبیعی به مراکز تجمع و آسیب‌پذیری ویروس حمله‌ور می‌شوند. سپس محققان توانستند با رهگیری دقیق روند رو‌به‌رشد پادتن‌ها به نقشه‌‌ راهی برای توسعه‌‌ واکنش بالقوه به آن نایل آیند.

هاینز و گروهش، پادتن CH103 خود را 136 هفته پس از آلوده‌شدن بیمار آفریقایی به ویروسHIV در بدن وی یافتند.

این محققان سپس به نمونه‌های آرشیوی خون بیمار رجوع کرده و به‌دنبال پادتن‌های مشابهی گشتند تا نمونه‌هایی از ویروس را که در زمان آلوده‌‌شدن فرد به بدن وی وارد شده بیابند. به این صورت آنها توانستند ویروس و پادتن را رهگیری کرده و روند رو‌ به‌ رشد‌ (تکوین) آنها را در این مدت تشخیص دهند و در نهایت اشکال پیشین پادتن مربوط را شناسایی کنند.

گام بعدی آنها استفاده از این اطلاعات برای تولید واکسن اولیه‌‌ جدید و انجام آزمایش‌های مقدماتی است. این روش هنوز راه درازی در پیش دارد، چراکه باید مشکلات و عواقب و عوارض جانبی آن به درستی مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد. امید قلبی ما سلامتی و بهروزی شماست!

حسین ملک محمدی