روزهای حساس در شرق آسیا

برخی کشورها حفظ وضعی که در آن قرار دارند را مطلوب دانسته و با هر عاملی که‌این فرآیند را خدشه دار کند، مقابله خواهند کرد.

برخی دیگر از کشورها نیز ساختار موجود را مغایر با منافع خود دانسته و هرگونه دگرگونی در آن را هدف راهبردی خویش قرار می‌دهند. بر‌این اساس است که مشاهده می‌شود کشورها با اهداف و انگیزه‌های متفاوت در صحنه منطقه‌ای و جهانی ایفای نقش می‌کنند.

البته در مقاطعی نیز منافع کشورها در یک ردیف قرار می‌گیرد، به گونه‌ای که در کنار رقابت و حفظ استقلال خویش، اتحاد جهت رسیدن به اهداف خود در قالب حفظ وضع موجود یا دگرگونی در شرایط موجود را اجرا می‌کنند.

شرق آسیا از جمله مناطقی است که می‌توان ساختار موجود را در آن مشاهده کرد؛ ساختاری که عملاً دو طیف در آن قابل مشاهده است.

طیفی از کشورهای شرقی را طرف‌هایی تشکیل می‌دهد که وضع موجود را مغایر با اهداف خود دانسته و به دنبال تغییر در ‌این روند هستند. کشورهایی که عموماً یک وجه مشترک دارند و آن همگرایی و اتحاد آنها با غرب است.

ژاپن نخستین کشور شرقی است که به دنبال تغییر وضع موجود است. افزایش خریدهای تسلیحاتی از آمریکا، تشدید تلاش‌ها برای سلطه بر جزایر مورد مناقشه با چین و روسیه نشانه‌های‌این رویکرد است. شینزوآبه، نخست‌وزیر جدید‌این کشور از زمان به قدرت رسیدن، در کنار‌این مولفه‌ها همگرایی با برخی کشورهای منطقه را در پیش گرفته است که توسعه روابط با فیلیپین، کره جنوبی و کشورهای عضو آسه آن نمودی از‌این رفتار است.

وی از همان ابتدا تأکید کرده بود که حاضر به کوتاه آمدن در برابر سایر کشورهای منطقه نیست و احیای ژاپن قدرتمند را در دستور کار دارد. نکته مهم آن که ژاپن و متحدانش از متحدان اصلی آمریکا می‌باشند و به نوعی نقش جاده صاف کن غرب برای حضور در منطقه را‌ایفا می‌کنند. ادعای مطرح شده از سوی‌این کشورها مقابله با انحصار سلطه چین بر دریای چین و نیز توان نظامی‌کره شمالی است.

آمریکا که بر اساس راهبرد 2025 خود شرق آسیا را هدف قرار داده است از حامیان تغییر وضع موجود است، لذا به حمایت همه جانبه از کره جنوبی و ژاپن می‌پردازد.

در کنار کشورهای ذکر شده، برخی کشورهای منطقه نیز خواستار حفظ وضع گذشته بوده و تغییرات مطرح در منطقه را برابر با دگرگونی در توازن قدرت می‌دانند؛ تغییری که در نهایت تأمین کننده منافع غرب خواهد بود و جز تنش و بحران در منطقه دستاوردی به همراه نخواهد داشت.

چین در ‌این راستا هرگونه واگذاری مالکیت جزایر مورد مناقشه با ژاپن به‌این کشور را رد می‌کند. پکن همچنین هرگونه دگرگونی در ساختار دریای چین را برابر با تشدید تنش در منطقه می‌داند. پکن برای رسیدن به‌این مقاصد بیشتر راه حل دیپلماتیک را در پیش گرفته است، چنان‌که در هفته‌های اخیر رایزنی با همسایگان را تشدید کرده و حتی بر توسعه روابط با ژاپن و کره شمالی تأکید داشته است.

بازیگر مهم دیگر در شرق آسیا کره شمالی است. ‌این کشورها برای حفظ وضع موجود در منطقه ابزار نظامی‌را در اولویت دارند. پیونگ‌یانگ می‌داند که اقدام سیاسی دستاوردی برای او به همراه نخواهد داشت، چرا که هر گام عقب نشینی برابر با پیشروی بیشتر دشمنان منطقه‌ای و آمریکا است.

بر‌این اساس کره شمالی اقدام نظامی‌و هسته‌ای را در اولویت کاری دارد تا با فضای بحرانی دشمنان را به امتیازدهی وادار سازد. کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی همچون پدرش کیم جونگ‌ایل به جای تسلیم شدن از ابزار تهدید برای حفظ وضع موجود که همانا جلوگیری از تعرض به خاک‌این کشور است، بهره‌برداری می‌کند.

ارسال موشک ماهواره بر به فضا، انجام آزمایش‌های موشکی و در نهایت انجام سومین آزمایش هسته‌ای از نمودهای رفتاری کره شمالی است. کره‌ای‌ها همزمان با آزمایش هسته‌ای خود تأکید کردند: «این آزمایش واکنشی به تهدیدات آمریکا است.»

این رفتار کره‌ای‌ها نشان می‌دهد که آنها برای حفظ وضع موجود حتی حاضر به استفاده از سلاح هسته‌ای نیز هستند. کره‌ای‌ها با‌این رویکردها امیدوارند تا وضع گذشته را در منطقه حفظ و از افزایش حضور نظامی‌آمریکا در منطقه و تقویت تسلیحاتی کره جنوبی و ژاپن جلوگیری کنند.

به هر تقدیر روند تحولات شرق آسیا نشان می‌دهد که کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای زنجیره‌ای از رفتارها را برای‌ایجاد بسترهای مناسب برای تحقق اهداف خود در پیش گرفته‌اند؛ امری که کشورها را به دو دسته مخالفان و موافقان وضع موجود تقسیم کرده است.

آینده نشان خواهد داد که پیروز‌این عرصه چه کسانی خواهند بود؛ آمریکا و متحدانش نظیر کره جنوبی و ژاپن که به دنبال تغییر وضع موجود هستند یا چین و کره شمالی که به دنبال حفظ وضع موجود می‌باشند. تحولاتی که تاثیر آنها بر صحنه بین‌الملل نیز انکارناپذیر خواهد بود.

قاسم غفوری ‌/‌ جام‌جم