مرگ ‌یک ‌درصد ‌بیماران به خاطر خطای پزشکی

در خصوص آمار خام خطاهای پزشکی تنها می‌توان به آمار پزشکی قانونی اشاره کرد که خرداد امسال از سوی مدیرکل کمیسیون‌های پزشکی قانونی کشور اعلام شد و حکایت از افزایش 12 درصدی خطاهای سال 89 نسبت به گذشته داشت.

پرونده‌های شکایت قصور پزشکی با 12 درصد رشد در سال 1389 نسبت به سال 1388، 13 هزار و 614 پرونده به 15 هزار و 241 پرونده رسید.: در سال 1388، در یک‌هزار و 54 مورد، کادر پزشکی مقصر شناخته شدند (درصد مقصرین 7/47) و یک‌هزار و 153 مورد رای برائت برای کادر پزشکی صادر شد. در سال 1389 هم در یک‌هزار و 358 مورد از پرونده‌های قصور پزشکی، (درصد مقصرین 5/46) کادر پزشکی مقصر شناخته شده و یک‌هزار و 567 مورد نیز تبرئه شده‌اند.

براساس اعلام سازمان پزشکی قانونی، بیشترین تعداد شکایات پرونده‌های قصور پزشکی در سال 1388 مربوط به رشته دندانپزشکی بوده است. بعد از دندانپزشکی، زنان و زایمان و رشته ارتوپدی به همراه هم در دومین رتبه و جراحی عمومی، سومین رشته‌ای است که بیشترین شکایات را داشته است. اما در سال 1389، رشته زنان و زایمان اولین و پس از آن ارتوپدی دومین و جراحی عمومی سومین رتبه بیشترین آمار شکایات را دارند.

رئیس بیمارستان امیراعلم مشکلات سازمانی را علت اصلی بروز خطاهای پزشکی در کشور می‌داند و به ایسنا می‌گوید: کمبود نیروی انسانی، نبود منابع مالی و تدوین قوانین دست و پاگیر ساختاری و سازمانی مهم‌ترین مشکلات جامعه پزشکی در خصوص خطاها محسوب می‌شود.

دکتر جلال رضایی با اشاره به ناقص بودن تجهیزات و یافته‌های علمی و حس انسانی که زمینه بروز خطاهای پزشکی را به طور طبیعی فراهم می‌کند، ادامه می‌دهد: مسوولان وزارت بهداشت تلاش کردند با تصویب برنامه‌هایی از جمله ایجاد پزشک خانواده، سطح‌بندی خدمات درمانی، استخدام اعضای هیات علمی در یکی از بخش‌های دولتی یا خصوصی و کاهش تعرفه‌های درمانی به منظور حفظ پزشکان مجرب در مراکز دولتی، بسیاری از مشکلات سیستماتیک ساختاری بیمارستان‌ها که خطای پزشکان را به حداقل می‌رساند، حل کنند، اما متاسفانه با کمبود بودجه و تسهیلات مالی، این برنامه‌ها تاکنون اجرایی نشده است.

با این وجود، سلطانی، مدیرکل کمیسیون‌های پزشکی قانونی کشور مهم‌ترین علت شکایت بیماران براساس تحقیقاتی که تحت عنوان «علل شکایت بیماران» انجام شده را عوامل رفتاری می‌داند و می‌گوید: یک اصل در همه جای دنیا وجود دارد که اگر بیمار در نتیجه اقدامات پزشکی آسیب ببیند شکایت نمی‌کند اما وقتی بیمار آزرده و ناراحت می‌شود شکایت می‌کند، این اصل در کشور ما هم صدق می‌کند. به گفته او ممکن است یک بیمار به مجموعه درمانی مراجعه کند و آن نتیجه دلخواه که مورد نظر بیمار از درمان و اقدامات درمانی است حاصل نشود ولی رفتار خوبی که در آن مجموعه درمانی با بیمار صورت می‌گیرد باعث شود که عدم بهبودی به حساب درمان ناموفق و قصور پزشکی گذاشته نشود؛ ولی عکس قضیه هم وجود دارد، نتیجه موفق درمانی حاصل شود ولی رفتار مناسبی نباشد.

چندی پیش محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار، از افزایش بخشی از آمار مرگ و میر پنهان و غیرمحسوس در بیمارستان‌ها به عنوان یکی از پیامدهای کمبود پرستار خبر داد.به گفته او کمبود نیروی پرستاری باعث پایین آمدن دقت تمرکز پرستاران شده و در نتیجه خطای آنان بالا می‌رود. افزایش تمام‌وقت یک پرستار در بخش آی‌سی‌یو باعث کاهش 19 درصدی مرگ و میر می‌شود و همین افزایش در بخش جراحی منجر به کاهش 16 درصدی و در بخش داخلی باعث می‌شود مرگ و میر پنهان بیماران 6 درصد کاهش یابد.

دبیرکل خانه پرستار افزود: کمبود نیروی پرستاری باعث افزایش حجم کاری و اضافه کاری اجباری پرستاران شده که در نتیجه شاهد خستگی مزمن پرستاران بخصوص در بخش‌های ویژه هستیم.

رئیس بیمارستان امیراعلم نیز در این خصوص می‌گوید: حجم کار زیاد ناشی از کمبود پرستار در بیمارستان‌ها از دیگر دلایل مهم بروز خطاهای پزشکی در بیمارستان‌ها است.به گفته او بر خلاف ادعای مسوولان در استخدام 32 هزار پرستار در این مراکز، به ازای هر 30 هزار بیمار بستری شده یک پرستار مشغول به خدمت وجود دارد و این افراد استخدام شده فقط تغییر وضعیت استخدامی پیدا کرده‌اند نه این‌که نیروی جدیدی جذب شده باشد.

این جراح عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، خطاهای پزشکی ناشی از عوامل فردی پزشک را بسیار ناچیز توصیف و اظهار می‌کند: نباید با اطلاع‌رسانی‌های نسنجیده از خطاهای ریز و فردی پزشکان در جامعه، افکار عمومی را نگران و مردم را نسبت به پزشکان بی‌اعتماد کرد.

رضایی در ادامه به مقایسه برخورد با خطای پزشکان بین جوامع پیشرفته و ایران می‌گوید: در جوامع پیشرفته اگر خطای پزشکی صورت بگیرد تمامی علل و عوامل به صورت ریشه‌ای آسیب‌شناسی می‌شود تا به هدف اصلی خود که اصلاح سیستم است دست یابند اما در ایران به جای ریشه‌یابی علل و عوامل و تلاش در برطرف کردن آن، پزشک یا پرستار بصورت فردی مجازات می‌شود.

او در خصوص راه‌اندازی کمیته‌های مرگ و میر و عارضه در دانشگاه ادامه می‌دهد: بیماران در مواقع برخورد با خطاهای پزشکی می‌توانند علاوه بر مراجعه به واحدهای مدیریت و امور رسیدگی به شکایات بیماران، نظرات و انتقادات خود را از طریق این سیستم به اطلاع مسوولان برسانند.

مستوره برادران نصیری
گروه جامعه