همراهی دوباره ایران و لجاجت غرب

شماری از نمایندگان غایب و اعضای گروه 1+5 اعلام کرده‌اند که این بازدید نمی‌تواند جایگزین بازرسی بازرسان آژانس اتمی از تاسیسات ایران باشد، این در حالی است که ایران اعلام کرد هیچ‌گاه نخواسته این دعوت و بازدید را جایگزین همکاری با بازرسان و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کند.

رویکرد بازدید از تاسیسات هسته‌ای ایران موضوع تازه‌ای نیست و ایران مدتهاست که سیاست تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را دنبال می‌کند و انعطاف تهران در جهت از بین بردن شک‌ها و ابهامات، نشان از حسن نیت و اطمینان کامل به فعالیت‌های هسته‌ای دارد. چنین روشی تاکید می‌کند که چیزی برای پنهان کردن وجود ندارد.

تاسیسات اراک البته مدت‌ها تحت نظارت بازرسان آژانس بوده است، اما بعد از این‌که اجرای پروتکل الحاقی در ایران متوقف شد، اراک تا حد زیادی به لحاظ قانونی و پادمانی دور از بازدیدهای مکرر بازرسان قرار گرفت که این موضوع مورد تاکید مداوم غربی‌ها بود، حال ایران ضمن اجرای قوانین بین‌المللی که به آن پایبند است برای اثبات حسن‌‌نظر خود و این‌که بار دیگر نشان دهد فعالیت خارج از عرف متداول فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ندارد، دروازه‌های تاسیسات اراک و همچنین سایت غنی‌سازی نطنز را روی مهمانان بین‌المللی خویش گشود.

نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این بازدید را متضمن امنیت تاسیسات هسته‌ای ایران خواند و در این باره گفت: این بازدیدها نشان دهنده همکاری جمهوری اسلامی ایران و برخورد مسوولانه ما و همچنین مقاومت و عدم سازش در مورد حقوق حقه خودمان است.

علی‌اصغر سلطانیه با بیان این‌که نمایندگان کشورهای خارجی در بازدید از تاسیسات هسته‌ای بارها ایران را ستودند، گفت: اولین عکس‌العمل مهمانان خارجی از تاسیسات هسته‌ای ایران این بود که «برخلاف آنچه که شنیده بودیم این تاسیسات زیرزمینی و مخفی نیست.»

این گروه از نمایندگان در بازدید از نطنز نیز از بخش مربوط به تولید اورانیوم با غنای 20 درصد بازدید کردند که مشاهده دوربین‌های آژانس در اقصی نقاط این تاسیسات و همچنین پلمب‌های آژانس، گویای نظارت و کنترل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر این تاسیسات هسته‌ای بود.

نقطه قابل توجه در بازدید نمایندگان از تاسیسات اراک و نطنز رد ادعاهای متعددی بود که کشورهای غربی در خصوص این تاسیسات در قطعنامه‌های شورای امنیت مطرح کرده بودند و این بازدید نشان داد که قطعنامه‌ها مبنای حقوقی ندارد.

در این قطعنامه‌ها تعلیق فعالیت‌های غنی‌سازی خواسته شده، در حالی که این تاسیسات زیر نظر آژانس و بازرسان آن و فعالیت 24 ساعته دوربین‌های آژانس انجام می شود یا تعطیلی رآکتور اراک مطرح شده، در حالی که این رآکتور در جهت یک پروژه انسانی برای تامین رادیودارو زیر نظر آژانس فعالیت می‌کند.

ایران به‌منظور سیاست شفاف‌سازی پیرامون فعالیت‌های هسته‌ای خود نه یک‌بار، بلکه بارها چه در تعامل با آژانس و چه با نمایندگان کشورهای دیگر آژانس گام‌هایی فعال برداشته است.

علی‌اصغر سلطانیه، نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با اشاره به جلسات شورای حکام در این باره می‌گوید: پیش از این جلسات نیز هرگاه دستاوردی در زمینه انرژی هسته‌ای داشته‌ایم بلافاصله نمایندگان مختلف را دعوت کرده و با جزئیات اطلاعات در اختیارشان قرار داده‌ایم.

ایران همچنین در سال‌های 2004 و 2007 از سفرای عدم تعهد، کشورهای 77 و نماینده اتحادیه عرب برای بازدید از تأسیسات هسته‌‌ای دعوت به عمل آورده است.

نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این باره نیز می‌گوید: پس از بازدید سال 2007 گزارش کتبی بازدید از سوی نمایندگان در جلسه عدم تعهد ارائه شد و خبر این بازدید در کتاب 50 سال فعالیت آژانس ثبت شده است.

در 21 فوریه سال 2003 نیز محمد البرادعی، مدیروقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران سفر کرد تا در باره صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای کشورمان نظر دهد.

در این میان اگرچه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آخرین گزارش خود در باره ایران، تهران را متهم کرده است که به برخی از بازرسان اجازه ورود به تاسیسات هسته‌ای خود را نداده است، اما علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی گفته است که تاکنون فعالیت‌های هسته‌ای ایران بیش از 5 هزار روز تحت نظارت دقیق بازرسان آژانس قرار داشته که این امر در تاریخ آژانس بی‌سابقه بوده است.

براساس اسناد موجود، بازرسان آژانس 4000 نفر ساعت صرف مطالعه و بازدید از تاسیسات هسته‌ای ایران کردند و ایران به فهرستی از 157 بازرس آژانس اجازه ورود داده است که همه آنها در نظارت بر عملکرد ایران از صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای آن خبر داده‌اند.

گزارش‌ها حاکی از آن است در زمانی که البرادعی ریاست آژانس را بر عهده داشت به طور متوسط هر 15 روز، یک گروه از بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از تأسیسات هسته‌ای ایران بازدید می‌کردند.

این همراهی‌ها با بازرسان در حالی صورت می‌گیرد که بازرسان آژانس درآخرین بازرسی‌های خود برخلاف مقررات آژانس، اطلاعات دریافتی از بازرسی‌های آژانس‌را که باید در آژانس اطلاعات محرمانه محسوب شود منتشر کردند.

بازدید بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سایت فوردو نیز که پس از جنجال کشورهای غربی راجع به آن صورت گرفت از جمله قدم‌های ایران در راستای سیاست اعتمادسازی بود. به طوری که بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد با صدور بیانیه‌ای در این باره گفت: این اقدام گام مهمی در جهت اعتمادسازی بر سر برنامه هسته‌ای ایران بوده است.

همچنین در زمانی که ایران برای آغاز فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم تا سقف 20 درصد برای سوخت رآکتور تهران مصمم شد، طی نامه‌ای رسمی به آژانس، خواستار حضور بازرسان در این فر‌آیند شد.

این اقدامات ایران درحالی رخ می‌دهد که کشوری چون کره شمالی بارها همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را متوقف کرده و از بازرسان هسته‌ای سازمان ملل خواسته تا هرچه سریع‌تر خاک این کشور را ترک کنند.

نصب دوربین‌ها و پلمب‌های آژانس در تاسیسات هسته‌ای ایران از دیگر نکاتی است که ازهمراهی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حکایت می‌کند. دوربین‌های آژانس به صورت زنده (on line) تمامی آن مواردی که در این تاسیسات اتفاق می‌افتند را ثبت می‌کنند.

سلطانیه در این خصوص با اشاره به همزمانی بازرسی بازرسان آژانس با بازدید سفرای کشورهای خارجی از تأسیسات نطنز گفت: بازدیدکنندگان دوربین‌ها و پلمب‌‌های آژانس را مشاهده کردند که این یک موضوع اتفاقی و جالب‌‌ توجه بود.

همه مواد هسته‌ای در تاسیسات نطنز و همچنین همه زنجیره‌های سانتریفیوژ نصب شده دراین سایت، تحت نظارت دوربین‌ها و بازرسان و کنترل آژانس قرار دارد و آژانس از طریق تصاویر ماهواره‌ای بر وضعیت رآکتور آب‌سنگین اراک رسیدگی می‌کند.

همچنین در زمان ورود سوخت هسته‌ای از روسیه، برای استفاده در نیروگاه هسته‌ای بوشهر، این مجموعه تحت مهرو موم آژانس قرار داشت.