همسایه شرقی اقبال برادری

پیوندی که زمان را درنوردیده است
ایران و پاکستان، دو همسایه‌ای که تاریخ، فرهنگ و زبان‌شان درهم‌تنیده است، سال‌هاست در سایه اشتراکات تمدنی، دوستی بی‌نظیری را تجربه می‌کنند. نام‌هایی، چون محمدعلی جناح و اقبال لاهوری، در قلب ایرانیان جای دارد و ایرانی‌ها نیز در حافظه جمعی پاکستانی‌ها چهره‌هایی ماندگارند. خیابان‌های ایران مزین به نام مشاهیر پاکستانی و اماکن پاکستان آراسته به نام بزرگان ایرانی، گواهی بر این نزدیکی است.

زبان فارسی که قرن‌ها زبان رسمی شبه‌قاره بود، همچنان در شعر، ادب و فرهنگ پاکستان زنده است. از اشعار اقبال لاهوری که روح پارسی در آن موج می‌زند تا حضور پررنگ گردشگران پاکستانی در ایران، همه‌چیز حکایت از عمق این دوستی دارد، تا جایی‌که دکتر پزشکیان روز گذشته با اشاره به جایگاه والای علامه اقبال لاهوری، شاعر برجسته پاکستانی و متفکر جهان اسلام، تصریح کرد: «مضامین عمیق و بیدارگر اشعار ایشان که همگی بر دعوت مسلمانان به اتحاد، برادری و استقلال از بیگانگان استوار است، همواره برای اینجانب الهام‌بخش بوده و نشان از پیوند‌های عمیق فرهنگی میان دو ملت دارد.»
سفر تاریخی آیت‌الله خامنه‌ای، رئیس‌جمهوری وقت ایران، به پاکستان در دی‌ماه ۱۳۶۴ و استقبال میلیونی مردم آن کشور نیز لحظه‌ای درخشان در این روابط بود؛ چنان‌که پروفسور محمد اکرم، شاعر پارسی‌گوی پاکستانی، گفته است: «محبت و عطوفت در واژه‌به‌واژه کلام و لحظه‌به‌لحظه نگاهش موج می‌زد. وقتی از اقبال لاهوری گفت، دانستم که روح و دورنمای سیاسی و فرهنگی پاکستان را عمیقا می‌شناسد.»

همسایگی و برادری
پاکستان، نخستین کشوری بود که جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت شناخت و در بزنگاه‌های تاریخی، ازجمله جنگ تحمیلی، یار و یاور ایران بود؛ از میزبانی دفتر حافظ منافع ایران در آمریکا گرفته تا همکاری در موضوعات حساس منطقه‌ای همچون یمن و تحولات افغانستان، روابط دو کشور همواره متمایز و مبتنی بر درک متقابل بوده است.

در سوی دیگر، ایران نیز نخستین کشوری بود که استقلال پاکستان را در سال ۱۹۴۷ به رسمیت شناخت. این پیشینه روابط، بر پایه اشتراکات دینی، تمدنی و سیاسی، بستری منحصر‌به‌فرد برای همکاری‌های راهبردی فراهم کرده است.

از ستایش روابط تا افق‌های اقتصادی مشترک
نخست‌وزیر پاکستان پیش از عزیمت به تهران در گفت‌وگویی به تشریح روابط دو کشور پرداخت و گفت: «من به دعوت دکتر پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران دوباره به ایران سفر می‌کنم. از زمان تصدی این سمت، چند بار با رئیس‌جمهوری ایران ملاقات کرده‌ام و ما مکالمات تلفنی متعددی با یکدیگر داشته‌ایم.» او هدف اصلی سفر خود را قدردانی از جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از مواضع صلح‌جویانه پاکستان در منطقه اعلام کرد و افزود: «می‌خواهم از مقام‌های ایران برای حمایت از صلح و پیشنهاد میانجیگری که ما پذیرفتیم، اما هند آن را رد کرد، تشکر کنم.»

شهباز شریف با تأکید بر مواضع مشترک ایران و پاکستان در قبال فلسطین تصریح کرد: «پاکستان در جنگ نسل‌کشی و فاجعه‌بار رژیم اشغالگر اسرائیل علیه غزه، در کنار جمهوری اسلامی ایران ایستاده است.»

نخست وزیر پاکستان با اشاره به آخرین دیدار خود با شهید آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، گفت: «یکی از بهترین خاطرات من ملاقات با رئیس‌جمهوری فقید ایران بود.
 مرحوم رئیسی فردی بسیار الهام‌بخش، متفکر و دوراندیش بود.» وی به اوجگیری تعاملات دو کشور در دولت سیزدهم نیز اشاره کرد و با تاکید بر روابط خوب خود با شهید رئیسی خاطرنشان کرد: «من تعامل بسیار خوبی با او داشتم. هر دو تصمیم گرفتیم روابط ایران و پاکستان را به بالاترین سطح ارتقا و پایه‌های آن را به طیف وسیعی از زمینه‌ها گسترش دهیم. بسیار خوشحالیم که این راهبرد با موفقیت انجام و امروز روابط ما بسیار مستحکم و قوی‌تر شده است.» او همچنین بر پیوند اقتصادی دو کشور تأکید کرد و گفت: «ما بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک داریم. ارتباط اقتصادی قوی میان استان‌های مرزی می‌تواند برای کل منطقه مفید باشد.»

شهباز شریف با اشاره به هدف‌گذاری برای ارتقای حجم تجارت مشترک به ۱۰ میلیارد دلار، امضای تفاهم‌نامه‌های جدید، مبارزه مشترک با تروریسم و تلاش برای انعقاد پیمان تجارت آزاد را از مهم‌ترین محور‌های همکاری دانست.

دیپلماسی در خدمت امنیت و ثبات منطقه‌ای
در نشست مطبوعاتی مشترک با حضور دکتر مسعود پزشکیان و شهباز شریف، رئیس‌جمهور ایران با استقبال از این سفر، پاکستان را «کشوری مهم و همسایه‌ای راهبردی» دانست و تصریح کرد: «دو طرف بر توسعه همکاری‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و بین‌المللی و همچنین اجرای اسناد و توافق‌های پیشین، تأکید داشتند.» رئیس‌جمهور همچنین گفت: «در بسیاری از مسائل منطقه‌ای، جهان اسلام و عرصه بین‌الملل، دیدگاه‌های مشترکی داریم. مرز‌های مشترک باید از هرگونه ناامنی و حضور گروه‌های تروریستی پاک باشد.»

دکتر پزشکیان با اشاره به حمایت تهران از «ثبات، رفاه و آرامش مردم پاکستان»، گسترش گفتگو‌های منطقه‌ای را ضرورتی برای صلح و امنیت پایدار دانست.
او افزود: «در این دیدار، مسأله فلسطین در رأس گفتگو‌ها قرار داشت. ما ادامه جنایات رژیم‌صهیونیستی در غزه و سکوت کشور‌های غربی را محکوم می‌کنیم.»

همکاری راهبردی برای فردایی بهتر
سفر شهباز شریف به تهران، نه فقط نشانه‌ای از دیپلماسی فعال در سطح عالی، بلکه گامی در جهت تحکیم روابطی است که ریشه در تاریخ، تمدن و منافع راهبردی دو ملت دارد. ایران و پاکستان، با اتکا به اشتراکات فرهنگی، تجربیات تاریخی و اهداف سیاسی مشترک، می‌توانند الگویی موفق از همکاری منطقه‌ای ارائه دهند. این سفر نویدبخش افق‌هایی روشن‌تر در مناسبات دوجانبه و گامی عملی برای تحقق آرمان‌هایی است که دو ملت را به هم پیوند می‌دهد؛ صلح، پیشرفت و همزیستی پایدار.