صدای زنانه شعر معاصر

او ازهمان دوران کودکی،علاقه و استعدادی خاص درسرودن شعر نشان داد و اولین اشعار خود را درسنین ۸ تا ۱۲سالگی سرود. در جوانی، اشعار وی در مجله «بهار» منتشر شد و توانایی زبانی و هنری او مورد تحسین قرار گرفت. پروین اعتصامی از همان ابتدا، شیوه‌ای خاص در شعر خود داشت که شامل بهره‌گیری ازتمثیل، مناظره وزبان نمادین بود و بیشتر به مسائل اجتماعی، اخلاقی و انسانی و موضوعات تربیتی می‌پرداخت و این موضوعات را در زبانی ساده و روان بیان می‌کرد. او با بهره‌گیری از فنون هنری چون تمثیل و مناظره، فضایل اخلاقی نظیر تقوا، پاکی، و علم‌آموزی را برجسته کرده است. از نگاه پروین، تقوا و پاکی در رفتار، اساس شخصیت انسان است، و علم‌آموزی پلی است به سوی رشد معنوی و اجتماعی. پروین همچنین در نقد رفتارهای ناپسند اجتماعی مانند حرص، ریا و ظلم، با تیزبینی و صراحت عمل کرده است و با ارائه تصویری اخلاقی از این چالش‌ها، به مخاطبان خود پیام‌هایی ارزشمند و انسان‌دوستانه منتقل می‌کند. اشعار او انسان را به سوی مهربانی، انسان‌دوستی و همدلی هدایت می‌کندو توجه ویژه‌ای به دردها و رنج‌های طبقه محروم جامعه دارد. 
 
در نکوهش آزمندی
او با زبانی گیرا و در عین حال نافذ، فضایل اخلاقی را به گونه‌ای روایت می‌کند که جان آدمی را روشن می‌سازد و اندیشه را از زنگار روزمرگی می‌زداید. او در بیت «ای دل عبث مخور غم دنیا را/ فکرت مکن نیامده فردا را»، آدمی را به رهایی از زنجیر دغدغه‌های بی‌حاصل دعوت می‌کند و در جستجوی آرامشی است که از دل ایمان برمی‌خیزد. پروین اعتصامی همچنین در نقد حرص و آز، دشمن خاموش جان آدمی می‌سراید: بس که در مزرع جان دانه آز افکندیم/ عاقبت رست بباغ دل ما خاری چند. او همچنین انسان را به قناعت دعوت می‌کند تا از دام حرص رهیده و در آرامش و بی‌نیازی زندگانی کند: قناعت توانگر کند مرد را/ خبر کن حریص جهانگرد را/ سکونی به دست آور ای بی ثبات/ که بر سنگ گردان نروید نبات.
 او علم و هنر را همچون کیمیای روح انسان می‌داند و آنها را بال‌هایی برای اوج گرفتن به سوی سعادت و تعالی می‌داند: گویند عارفان، علم و هنر کیمیاست/ وان مس که گشت همسر این کیمیا طلاست. 
 
مسائل اجتماعی از دید پروین اعتصامی
پروین بانوی ژرف‌نگر و عدالت‌جوی ادب فارسی، با زبان تمثیل و هنر مناظره از حقایق تلخ اجتماعی پرده برداشته است. او از این ابزار نه تنها برای تحلیل مسائل روزگار خود، بلکه برای طرح مفاهیمی جهانی و جاودان استفاده کرده است. شعر او آیینه‌ای است که رنج‌های جامعه را بازتاب می‌دهد و از مسائل زنان تا نابرابری‌های اجتماعی و حقوق پایمال‌شده انسان سخن می‌گوید. ادبیات هر دوره، تصویری شفاف از فضای فکری، سیاسی و اجتماعی آن زمان است و اشعار پروین اعتصامی بازتابی از تفکرات ژرف و تأملات عمیق او درباره مسائل زمانه‌‌اش در عصر مشروطه است. این نهضت، با توجه به شرایط خاص اجتماعی و سیاسی زمان خود، تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری ادبیات این دوره گذاشت. این ادبیات، پژواک تمام تلاش‌های مردم ایران برای دستیابی به حکومت قانون و رهایی از یوغ نظام استبدادی است. پروین فرزند زمانه‌ای پرتلاطم و سرشار از تغییرات اجتماعی و فرهنگی است. روزگاری که تلاش‌های گسترده‌ای برای تحمیل معیارها و ارزش‌های غربی بر جامعه ایران صورت می‌گرفت و هویت ملی در معرض تهدید جدی قرار داشت و او، با ذهنی هوشیار و قلمی توانمند، بازتاب‌دهنده این شرایط بود.  شعرهای او، فریادی از اعتراض و واکنشی تند به وضع اجتماعی و فرهنگی زمانه‌اش است. پروین شاعری است آگاه به مقتضیات روزگار خود، که در اشعارش صدای دردمندانه مردم را طنین‌انداز می‌کند.او دعوت‌کننده‌ای است به بازگشت به ملیت،فرهنگ و ارزش‌های اصیل خویش و مبارزی است که بی‌پرده در برابر ارزش‌های تحمیلی بیگانه ایستادگی می‌کند. سروده‌هایش، نمود اندیشه‌ای روشن و مقاومتی فرهنگی است که در هر واژه‌اش، عشق به هویت ایرانی جاری است. او در باب نقد شرایط اجتماعی و ارزش آزادی می‌سراید: چه سود صحبت شاهان چو نیست آزادی /چرا دهیم گرانمایه وقت را ارزان/ به رنج گوشه نشینی و فقر تن دادن / به از پریدن بیگاه و داشتن غم جان. این تصویر پرمعنا، اشاره‌ای مستقیم به بی‌عدالتی و ظلم گسترده‌ای است که طبقه محروم جامعه تحت فشار آن قرار داشتند. درنظر پروین اعتصامی برقراری عدالت اجتماعی یکی از ارکان اساسی روابط و مناسبات میان افراد جامعه است که به موجب آن احساسِ آرامش،امنیت ودلگرمی برای ادامه تلاش درزندگی رافراهم می‌سازد. همچنین عدالت‌خواهی، از شاخص‌ترین ویژگی‌های اخلاقی او محسوب می‌شود که ریشه در نگاه دینی و عرفان اجتماعی وی دارد. او در اشعار خود، با زبانی هنرمندانه، به بیان و نقد نابرابری‌های اجتماعی می‌پردازد: عدل چه افتاد که منسوخ شد/ رحمت و انصاف چرا کیمیاست.

شعری ساده اما عمیق
مسائل زنان در اشعار پروین نیز جایگاهی ویژه دارد. او، که خود زنی درعصر محدودیت‌ها بود، با شجاعت از محرومیت‌های فرهنگی و اقتصادی زنان سخن می‌گوید. مطالعه‌ای دقیق در اشعار پروین اعتصامی نشان می‌دهد که او نسبت به آموزش زنان در عصر خود بی‌تفاوت نبوده وهمواره آنان را به کسب علم، دانش، و تلاش برای ارتقای توانایی‌های فردی و اجتماعی تشویق کرده است. پروین با تأکید بر اهمیت نقش مادری، معتقد بود که زنان برای تربیت نسلی آگاه وباشعور، باید از دانایی و آگاهی برخوردار باشند، چرا که این دانایی شرطی ضروری برای انجام صحیح و مؤثر این نقش مهم است: زنی که گوهر تعلیم و تربیت نخرید/ فروخت گوهر عمر عزیز را ارزان. پروین با صمیمیت و توجهی ژرف، به دغدغه‌های مردم می‌اندیشید و واقعیت‌های زندگی آنان را در اشعار خود به تصویر می‌کشید. توصیف شرایط و رنج‌های توده‌های مردم، یکی از درونمایه‌های برجسته و الهام‌بخش شعر اوست. او نه تنها با اشعار تعلیمی و اخلاقی خود، بلکه با نگاه ژرف و دغدغه‌های اجتماعی‌اش، در ادبیات فارسی جایگاهی ویژه دارد. او در دورانی پرآشوب، با زبانی ساده و روان، به نقد مسائل اجتماعی، فرهنگی وسیاسی زمان خود پرداخت. پروین، با بهره‌گیری از تمثیل و مناظره، فضایل اخلاقی را ستود و رذایل را نکوهش کرد. او با تأکید بر اهمیت علم و هنر، زنان را به کسب دانش و آگاهی تشویق کرد و با نگاهی انسان‌دوستانه، به دردها و رنج‌های طبقه محروم جامعه پرداخت. اشعار پروین، آیینه‌ای تمام‌نما از دغدغه‌های یک زن شاعر در عصر مشروطه است؛ زنی که با وجود محدودیت‌ها، صدایش را رسا و تاثیرگذار کرد. اعتصامی با دیدگاه ژرف و نگاه انسان‌شناسانه، مسائل جامعه‌ خود را از ابعاد گوناگون مورد تحلیل قرار داد و برای دستیابی به یک جامعه‌ ایده‌آل، گام‌های مؤثری برداشت.