تجربه تاریخی بوشهر؛ از رونق تا رکود اقتصادی

نام بوشهر همواره با دو ویژگی \"پیشگام\" و \"سرفراز\" سرشته شده است. چرا که از مراکز تاریخی و باستانی ایران در کرانه‌های شمالی خلیج فارس بوده که کتیبه‌های میخی و بقایای معابد دورۀ لیان، کتابخانه‌ها و مراکز علمی در روزگاران پیشین همگی اسناد این تاریخ پر نشیب و فراز است.

بوشهر در دورۀ متأخر نیز از اقالیم پیشگام در ایران است که وجود نخستین آثار حمل و نقل هوایی و ریلی، وجود اولین سینما‌ها، چاپخانه‌ها، چاپ و انتشار نشریات، باشگاه‌ها و ورزش‌های نوین و تأسیس اولین مدرسه و مرکز آموزشی نوین در جنوب ایران، یعنی مدرسه سعادت، از نشانه‌های بارز این بالندگی و شکوفائی این کهن دیار است.

حضور نمایندگی‌های متعدد سیاسی و اقتصادی کشور‌های قدرتمند از آلمان و انگلیس گرفته تا عثمانی، رفت و آمد کشتی‌های تجاری و مانند آن باعث شده بود که در دوران افشاریه، زندیه و قاجار تنها بندر پر رونق صادرات ایران در این استان یعنی بندر بوشهر باشد.

اینک نیز بوشهر به واسطۀ بهره‌مندی از موقعیت جغرافیائی ویژه و منابع و ظرفیت‌های ارزشمند خود می‌تواند عامل شکوفائی و رونق روز افزون سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی نه تنها در محدوده خویش که برای ایران بزرگ در عرصه داخلی و بین‌المللی باشد.

اما اینک چه موانعی در پیش روی باب الابواب خلیج فارس قرار دارد که علیرغم برخورداری در جایگاه سوم اقتصاد کشور، در مرتبه‌ای که شایسته آن باشد، قرار ندارد و از رونق و رواج گذشته فاصله گرفته است.

در وهلۀ اول باید به این مهم اشاره کرد که رشد بوشهر جدا از رشد و توسعه کشور نخواهد بود چرا که توسعه پایدار حاصل سیاست‌های بلند مدت و راهبرد‌هایی است که نظام حکمرانی کشور در این زمینه موفق نبوده است و علیرغم داشتن منابع متعدد، غنی و مختلف به دلیل عدم برخورداری از یک راهبرد جامع نگر و بلند مدت و وجود تحریم‌های ظالمانه، شاهد بیکاری، فقر، توزیع نابرابر درآمد و پدیدار شدن بحران‌های متعدد در حوزه‌های محیط زیست، انرژی، آب و سالمندی هستیم که همه این موارد موجب کاهش شدید سرمایه اجتماعی به عنوان یک واقعیت در کشور گردیده است.

در این مجال تنها به ذکر دلایلی پر اهمیت‌تر از رونق اقتصادی بوشهر در گذشته و بیان ادله‌های رکود اقتصادی کنونی به شکلی موجز می‌پردازم:

در ابتدا به مهمترین دلایل رونق اقتصادی بوشهر اشاراتی خواهم نمود که عبارت بودند از:

• توسعه خطوط کشتیرانی و زیرساخت‌های بنادر و دسترسی به کشتی‌های متنوع با آب خور بالا
• آزادی ارتباط با کشور‌های هدف از طریق تجار و بازرگانان
• بهبود وضعیت مسیر‌های دسترسی بوشهر به نواحی مرکزی فلات ایران از طریق توسعه راه‌ها و وسایل حمل و نقل
• توسعه نهاد‌های پولی و مالی و عرضه گسترده خدمات مالی از طریق صرافی‌ها و بانک‌ها
• حضور سرمایه‌گذاران خارجی (همانگونه که اشاره شد وجود نمایندگی‌های سیاسی از کشور‌های بزرگ اروپایی و استقرار کنسولگری‌ها و فعالیت اقتصادی ده‌ها تجارت خانه خارجی در این موضوع بسیار دخیل بوده است)

اما در خصوص دلایل رکود اقتصادی بوشهر علاوه بر موضوعات کلانی که در سطور بالا به آن اشاره شد می‌توان به موارد زیر نیز پرداخت:

• عدم توجه به استان بوشهر در مقایسه با دیگر استان‌های جنوبی در توسعه زیرساخت‌ها
• عدم دسترسی به خطوط ریلی
• نبود برنامه مشخص و معین برای لایروبی بنادر
• ناتوانی در جذب و نگه داشت نیروی‌های نخبه به دلیل عدم توسعه زیرساخت‌های رفاهی
• بر هم خوردن اکوسیستم خلیج فارس و ایجاد چالش برای صیادان
• فقدان نهاد‌های متنوع پولی و مالی در استان
• عدم دسترسی به منابع مالی لازم از طریق بانک‌ها به دلیل نبود تمرکز حساب‌های بانکی شرکت‌های بزرگ مستقر در استان
• عدم توسعه صنایع پایین دستی

در پایان‌امیدوارم تصمیم سازان کلان کشور با قرار دادن اقتصاد به عنوان اولویت اصلی با الزام به ترمیم شرایط اجتماعی و سیاسی در راستای منافع ملی کشور را به مسیر صحیح و جایگاه شایسته و فاخر خود رهنمون سازند.