روزه، نهتنها پرهیز از خوردن و نوشیدن، بلکه معنای عمیقتری دارد که شامل روزهداری اعضای مختلف بدن و پاکسازی روح است؛ یعنی روزهدار باید از نگاههای گناهآلود، زبان زشت، گوش دادن به حرفهای ناپسند و افعال نادرست پرهیز کند. در واقع، تمام اعضای بدن انسان در ماه رمضان باید روزهدار باشند. چشم باید از نگاههای حرام خودداری کند، گوش باید از شنیدن سخنان بیهوده و گناهآلود اجتناب ورزد، زبان باید از دروغ و غیبت دور بماند و قلب باید از کینه و حسد خالی شود. به این ترتیب، ماه رمضان به انسان یادآوری میکند که پرهیز از گناه و دوری از بدیها، تنها در پرهیز از خوردن و نوشیدن خلاصه نمیشود، بلکه باید در تمام رفتارها و افکار انسان گنجانده شود.درحقیقت، فلسفه روزه در ماه رمضان بیشتر از یک عمل جسمانی است. روزه، فرصتی است برای انسان که با خود و خدای خود خلوت کرده و از تمام بدیها، گناهها و اشتباهات گذشته، توبه کند. فرصتی که انسان میتواند از هوای نفس خود فاصله بگیرد و به درک بالاتری از عبودیت برسد.
در گذشته، در بسیاری از شهرهای ایران، پیش از آغاز سحر، مردم به مراسم «سحرخوانی» یا «سحوریخوانی» میپرداختند. این مراسم بهویژه در شبهای ماه رمضان، یکی از سنتهای زیبای ایرانیان بود که البته هنوز هم در معدود نقاطی از ایران رواج دارد. در این مراسم، یک ساعت به اذان صبح مانده مردم به بام خانه خود میرفتند و اذان میگفتند یا در بعضی از شهرها برخی از مردم، قبل از سحر با طبل و آواز در کوچه پسکوچههای شهر میگشتند تا دیگران را از خواب بیدار کنند. سحرخوانی، نوعی عبادت جمعی و سنتی بود که مردم را به یاد خداوند میانداخت و فضا را معنویتر میکرد. آن زمان صدای سحرخوانی مانند یک نغمه دلانگیز، دلهای مردم را برای روزه گرفتن و پرهیز از بدیها آماده میکرد.
ماه رمضان، همچنین فرصتی است برای توجه به نیازهای دیگران. در این ماه، مسلمانان تشویق میشوند که به فقرای جامعه کمک کنند و در راه خداوند صدقه بدهند. این عمل، نهتنها موجب پاکیزگی مالی و روحی انسانها میشود، بلکه به انسانها یادآوری میکند که در زندگی روزمره، نباید تنها به خود فکر کنند و باید در کنار دنیای مادی به دنیای معنوی و نیازهای دیگران نیز توجه داشته باشند.
افطاری دادن و مهمان کردن اقوام ودوستان درماه مبارک رمضان ازدیگر سنتهای پسندیده دراین ماه است.افطاریهای صمیمانه فرصتی فراهم میکند تا خانواده دور هم جمع شوند و بتوانند ازلحظات معنوی وصمیمی بایکدیگر لذت ببرند.وقتی همه دور هم جمع میشوند، نهتنها غذا بلکه لحظات خوش و خاطرهانگیزی رقم میزنند. این جمعها یادآور این هستند که زندگی از محبت و همدلی ساخته شده است. علاوه بر این، افطاری دادن دررمضان بهعنوان نمادی از بخشش بوده که در قرآن کریم به آن اشاره شده است. این سنت والای انسانی، روحیه همبستگی رادرمیان مردم تقویت میکند و جامعهای متحد و صمیمی رقم میزند.
درنهایت،ماه رمضان فرصتی است برای بازگشت به خداوند،برای تطهیر روح وجسم وبرای شروعی تازه درزندگی.روزه نهتنها یک عمل عبادی، بلکه یک مسیر معنوی است که انسان را ازهر آنچه اوراازخداوند دورمیکند،میزدایدوبه او نزدیکتر میسازد. در این ماه، انسانها فرصتی برای پرهیز از گناه و بدیها دارند و میتوانند با تقویت ایمان به رشد و تعالی روحی خود بپردازند.