پژاره پژواک جنایات تروریست‌ها

قسمت اول این مستند با عنوان «کردستان تا ژنوستان»،به موضوع کودک‌سربازی وتجربیات دردناک کودکان دراین زمینه می‌پردازد. قسمت دوم، باعنوان«دژی‌کانو»(برعلیه زندگی)، بردختران جوانی تمرکزدارد که به گروهک‌های تروریستی پیوسته‌اند و چگونگی فریب‌خوردن آنها را بررسی می‌کند.درقسمت سوم،با عنوان «ماندو»(خسته)،داستان خانواده‌هایی روایت می‌شود که برای بازپس‌گیری فرزندان‌شان به اربیل عراق سفر کرده‌اند. دراین مستندکه باهدف آگاه‌سازی مردم نسبت به فعالیت‌هاوجنایات گروهک‌های تروریستی، به‌ویژه دررابطه باکردها تهیه و تولید شده، یزدان پرونده تلاش کرده باتوجه به تجربه‌های شخصی وارتباطاتش باخانواده‌های آسیب‌دیده واقعیت‌های تلخ این موضوع را به تصویر بکشد. به همین بهانه جام‌جم با این مستندساز گپ‌وگفتی داشته که در ادامه آورده شده است. 
     
پرداختن به ریشه فعالیت تروریست‌ها
یزدان پرونده در شروع گفت‌وگو با جام‌جم گفت: من کرد کردستان هستم و به دلیل نزدیکی جغرافیایی همیشه فعالیت گروهک‌های تروریستی را زیرنظر داشتم و با جنایت‌ها و اخبار مرتبط با آنها آشنا هستم.مدت‌ها برایم سؤال بود که این گروهک‌ها چرا وجود دارند، چه هستند و چه خطراتی برای مردم، به‌ویژه کردها، ایجادمی‌کنند؛البته مستند پژاره به چرایی وجود این گروهک‌ها نمی‌پردازد. در ابتدا قصد داشتم بررسی کنم که این گروه‌ها از کجا آمده‌اند و چرا وجود دارند اما با آغاز پژوهش، متوجه شدم که این گروهک‌ها چه آسیب‌هایی به جامعه کردها و دیگر مناطق غرب ایران می‌زنند. پس از وقایع سال۱۴۰۱، فعالیت‌های این گروهک‌ها در فضای مجازی و رسانه‌ها افزایش یافت. با شعارهایی مانند «زن، زندگی، آزادی»، متوجه شدم که پژوهشم را بهتر است معطوف کنم به فعالیت‌هایی که به‌شدت بر روی زنان و دختران تأثیر منفی می‌گذارد و موجب ایجاد ناامنی در منطقه می‌شود. ضمن تحقیقاتم، متوجه فضای تاریک وخطرناکی  شدم؛این گروهک‌هانه‌تنهابه مردم آسیب می‌زنند،بلکه باناامن کردن منطقه،باعث فراری شدن سرمایه‌گذاران از مناطق مرزی غرب کشور نیز می‌شوند. در این مرحله پژوهش، با تعدادی از افرادی که خود یا بچه‌های‌شان درگیر این گروهک‌ها بوده و موفق به فرار شده بودند، ارتباط برقرار کردم. یکی ازموسسات که به این افراد کمک می‌کند، «دیده‌بان حقوق‌بشر کردستان ایران» است. این موسسه به دختران و پسرانی که از این گروهک‌ها فرار کرده‌اند، خدماتی ارائه می‌دهد و پرونده‌های آنها را پیگیری می‌کند. باتوجه به اطلاعاتی که این موسسه در اختیار داشت، توانستم با خانواده‌ها و جوانانی که از این گروهک‌ها فرار کرده بودند، ارتباط بگیرم. جالب است که بگویم اول، قسمت دوم این مستند سه قسمتی ساخته شد. در قسمت دوم مستند، با تعداد زیادی از دخترانی که از دست گروهک‌ها فرار کرده بودند، مصاحبه کردم وسعی کردم به زندگی آنهابپردازم. البته کارآسانی نبود اما با کمک موسسه‌ای که پیش از این نام بردم و البته این‌که خودم هم کرد همین منطقه هستم، آنها را متوجه این واقعیت کردیم که انتقال تجربه تلخ‌شان چقدر برای روشنفکری دیگر افراد موثر است و توانستیم آنها را به گفت‌وگو ترغیب کنیم. نمی‌خواستیم دیگران هم از سرنوشت مشابهی رنج ببرند. این شد که توانستیم به خانه این دختران وارد شویم و در خانه‌شان با آنها گفت‌وگو کرده، قسمت دوم را به تصویر در آوریم.
     
روایت شکنجه کودکان 
وی با اشاره به قسمت‌های دیگر این مستند توضیح داد: باتوجه به این‌که قسمت اول این مجموعه روی آنتن رفته، امیدوارم مخاطبان از کردستان تا ژنوستان را دیده باشند. موضوع قسمت اول کودک‌سربازی است. اگر قسمت اول را دیده باشید، تعداد زیادی از اعضای این گروهک‌ها زیر ۱۸ سال هستند و این موضوع جای تأمل دارد. در این قسمت ما با پسربچه‌ای که ۱۱ ساله بود، مصاحبه کردیم و او تجربیات دردناکی از شکنجه‌ها و فضاهایی که در آنها بوده، تعریف کرد. این پسربچه وقتی کلاشینکف را در دست می‌گرفت،‌ قد اسلحه از قد خودش بلندتر بود و دیدن این صحنه هولناک بود. برای پیگیری این مسأله به سازمان ملل در ژنو مراجعه کردم و تلاش کردم تا با آنها گفت‌وگو داشته باشم اما موفق نشدم. نتیجه این سفر، قسمت اول پژاره یعنی کردستان تا ژنوستان را رقم زد. همان‌طور که گفتم، قسمت دوم آن دژی‌کانو است که به دختران می‌پردازد. در این قسمت به چگونگی پیوستن دخترکان به گروهک‌ها و راه‌های فریب، برای جذب آنها پرداخته‌ایم. هرچند که برخی از آنها نیز ربوده شده بودند و در مستند به شکنجه‌ها و تجربیات‌شان اشاره شده است تا آنجا که به چگونگی فرارشان رسیده‌ایم.
     
تداوم خط روایت در خانواده
پرونده، مستندساز جوان کردستانی اضافه کرد: پس از ساخت این قسمت‌ها، باتوجه به آشنایی که با خانواده‌ها پیدا کرده بودم،‌ تصمیم گرفتم مستندی درباره خانواده‌های این افراد نیز تهیه کنم، تا آسیب‌هایی که آنها از اسارت فرزندان‌شان متحمل شده‌اند، را به تصویر بکشم. لذا در قسمت سوم مستند با ۱۴خانواده از این خانواده‌ها که فرزندان‌شان در اسارت گروهک‌های تروریستی بودند، به اربیل عراق رفتیم تا بتوانیم فرزندان‌شان را بازپس بگیریم؛ البته این تلاش‌ها نتیجه‌ای نداشت و دوست ندارم جزئیات بیشتری از این ناکامی‌ها را باز کنم. این مستند به‌وضوح ناکامی این خانواده‌ها، ناکامی این بچه‌ها و ناکامی من را به تصویر می‌کشد و هیچ موفقیتی در آن وجود ندارد. متأسفانه هیچ امیدی در این زمینه وجود ندارد. باتوجه به شرایط افرادی که با آنها به گفت‌وگو نشستم، امکان بازسازی صحنه‌ها وجود نداشت.
وی عنوان کرد: دراین مستند هیچ‌گونه بازسازی یا نمایشی ازوقایع وجود ندارد وهر آنچه که می‌بینید، براساس گفت‌وگوها و اطلاعات جمع‌آوری شده، بدون قضاوت و صرف بیان اتفاقات و نگاه انسانی به سوژه پرداخته شده است. پروژه پژاره کاملا به صورت مستقل پیش رفت و وابسته به جایی نبود. البته در مسیر تحقیق، پژوهش و تولید جهت دسترسی به پرونده‌ها، اطلاعات و گزارش‌ها،‌ دکتر فرهمند از مؤسسه دیده‌بان حقوق بشر کردستان بسیار با ما همراهی و همکاری داشتند و توانستند ما را در معرفی سوژه‌ها یاری دهند.این تهیه‌کننده درخصوص قسمت سوم پژاره بیان کرد: در قسمت سوم مستند «ماندو» که در اربیل عراق بودیم، مستقیما از طرف برخی نیروهای این گروهک‌ها به مرگ تهدید شدیم. این تهدیدات تأثیر زیادی بر تصمیم ما برای برگشت در یک زمان مقرر گذاشت و باعث شد که به‌سرعت از آنجا خارج و از منطقه دور شویم. فضای ترسناکی حاکم بود که واقعا نمی‌توان آن را انکار کرد. البته شنیدیم که برخی از سوژه‌هایی که با آنها گفت‌وگو کردیم نیز تهدید شدند. این شرایط می‌توانست باعث شود که ما از ادامه کار منصرف شویم. باید توجه کرد که این مستند، اولین بار پس از انقلاب در مورد گروهک‌ها به این شکل تولید می‌شود و ما به نوعی پیشگام در این زمینه هستیم. هرچه جلوتر می‌رفتم، به عمق فاجعه پی می‌بردم و از جایی به بعد پیگیری این پروژه را وظیفه انسانی، اخلاقی و دینی خود می‌دیدم که به هر قیمتی این کار را ادامه دهم. هدف من این بود که مردم بیشتر با فعالیت‌ها و جنایات این گروهک‌ها آشنا شوند و این سد مقابل روشنفکری شکسته شود. امیدوار بودم تا حقیقت این گروهک‌های پلید به مردم شناسانده شود. با توکل به خدا، ادامه دادیم و الحمدلله قسمت اول مستند پخش شد. به امید خدا، دوشنبه‌شب ساعت ۲۲، قسمت دوم پژاره از طریق شبکه مستند به نمایش درخواهد آمد.
یزدان پرونده مستندساز، درخصوص بازخوردهای ارائه شده نسبت به مستند،گفت: ‌درارتباط با تأثیر مستند براهالی منطقه و مسئولانی که با آنها در ارتباط بودیم، باید بگویم که مستند یک روز قبل از پخش تلویزیونی، در یک نشست تخصصی در سنندج با موضوع «آسیب‌شناسی فعالیت گروهک‌های تروریستی تجزیه‌طلب و تأثیر آن بر توسعه و پیشرفت استان‌های مرزی غرب کشور» رونمایی شد. در این نشست، حدود ۳۵۰ نفر از اقشار مختلف مردم و مسئولان حضور داشتند و ما پیام‌های تشکر زیادی از مدارس دخترانه، حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های استان کردستان و برخی شهرهای آذربایجان دریافت کردیم. درخواست‌های متعددی برای اکران مستند در سینماها و فضاهای آموزشی داشتیم. افرادی که از این گروهک‌ها آسیب دیده بودند، نیزدراین نشست حضورداشتند وازکارما تشکر کردند. مسئولان استان کردستان، ازجمله رئیس سازمان تبلیغات و مدیرکل ارشاد نیز در این نشست حضور داشتند و درخواست اکران مستند در مدارس و دانشگاه‌ها را مطرح کردند. ما از جانب نوجوانانی که بعد از دیدن مستند به ما مراجعه کردند، جملات عجیبی شنیدیم که نشان می‌دهد تصورات آنها درباره این گروهک‌ها با دیدن مستند تغییر کرده است.
لازم به ذکر است که قسمت دوم مستند پژاره با عنوان دژی‌کانو امشب ساعت۲۲ از شبکه مستند پخش خواهد شد. همچنین، قرار است پنجشنبه همین هفته نیز قسمت سوم این مستند با عنوان ماندو  حوالی ساعت ۱۷:۳۰ پخش شود.

لزوم روشنگری برای پیشگیری
یزدان پرونده در پایان با اشاره به تجربه‌ای که داشته، افزود: بعد از پخش قسمت اول مستند،تجربه عجیبی داشتم. در قسمت اول خودم هم جلو دوربین حضور دارم و چهره‌ام دیده می‌شود. این روز‌ها به دلایلی در زاهدان هستم. اینجا وقتی به مغازه‌ای رفتم و در حال خرید بودم، مغازه‌دار به من گفت که دیشب مستندی در تلویزیون پخش شده و چهره من خیلی شبیه به فردی است که در آن مستند دیده است. برایم جالب بود که این مستند در زاهدان هم دیده شده و به قدری تأثیرگذار بوده که در ذهن مخاطب باقی مانده است. این را به این دلیل عرض کردم که به دوستانم بگویم از تولید مستند ناامید نشوند. ازهمکارانم درحوزه مستندسازی خواهش می‌کنم که به تولید مستند درموردگروهک‌های کردبپردازند.این گروهک‌ها جنایات وظلم‌های بسیاری در حق مردم ایران و به‌ویژه هموطنان کرد کرده‌اند. به اعتقاد من، هیچ گروه و حتی بلای طبیعی‌ای به اندازه این گروهک‌هابه مردم ظلم نکرده است.همه جا گفته‌ام که یکی از ایرانی‌ترین مردمان این سرزمین، مردم کرد هستند. مستندسازان به این حوزه وارد شوند تا ان‌شاا... با روشنگری بتوانیم از صدمات محتمل پیشگیری کنیم.