سفر به قاره آینده

اما فصل جدید این مجموعه با نام «آفریقا؛ سرزمین فرصت‌ها» از روز شنبه روی آنتن رفت که پس از گذشت پنج سال از پخش فصل یک این مجموعه و بازتاب‌های گسترده آن، فصل دوم آن از تانزانیا، منطقه زنگبار تا زیمبابوه را به تصویر می‌کشد. 
   
حکومت ۵۰۰‌ساله ایرانی در شرق آفریقا
تیم «ثریا» برای تهیه این مجموعه مستند در زمستان سال گذشته سفری به کشور تانزانیا، منطقه زنگبار و زیمبابوه داشته‌اند. ماحصل این سفر با سفر قبلی رئیس‌جمهور شهید به کنیا و اوگاندا، مجموعه مستند «آفریقا، سرزمین فرصت‌ها» را شکل داده است. در فصل دوم این مجموعه مستند، از آثار تاریخی تمدنی هزار ساله ایران در تانزانیا و زنگبار تا فرصت‌های بی‌نظیر اقتصادی و صنعتی در شرق و جنوب آفریقا تصاویری ضبط شده است که بیانگر مهاجرت شگفت‌انگیز ۱۰ قرن قبل تجار شیرازی و حکومت ۵۰۰‌ساله ایرانی در شرق آفریقا و همچنین جای خالی ایران در بازار بکر امروز آفریقاست. محسن مقصودی، تهیه‌کننده و راوی اثر در گفت‌و‌گو با جام‌جم درخصوص ارتباط این مجموعه با برنامه «ثریا» توضیح می‌دهد: «ثریا» به‌صورت هفتگی برنامه زنده دارد و از شبکه یک پخش می‌شود و حدود هفت، هشت سال است که در کنار برنامه زنده، مستندهای داخلی و خارجی ثریا هم تولید می‌شود که در شبکه یک و سایر شبکه‌ها پخش می‌شود. از این‌رو می‌توانم بگویم با برنامه «ثریا» ارتباط دارد و با همان اتاق فکر و تیم کار پیش می‌رود که گاهی اوقات پیگیری‌اش در برنامه زنده انجام می‌گیرد و به لحاظ محتوایی با هم مرتبط هستند.وی ادامه می‌دهد: طی هشت سال گذشته تا به امروز گروه ما به ۱۵ کشور سفر کرده و بیش از ۱۰۰ قسمت مستند برون‌مرزی ثریا تولید کرده‌ایم. از جمله کشورهای عراق، عمان، روسیه، ارمنستان، سوریه، لبنان، ونزوئلا، نیکاراگوئه، کوبا و کنیا. در سری اول که مربوط به پنج سال قبل است، سفری به کنیا، اوگاندا، ساحل عاج و سنگال داشتیم که سال ۹۸ از تلویزیون پخش شد و زمستان سال گذشته سفری به تانزانیا و زیمبابوه داشتیم که این سفر حدود ۳۵ تا ۴۰ روز طول کشید. 
   
از رقابت عقب مانده‌ایم
دلیل انتخاب آفریقا برای ساخت این مستند را مقصودی اینگونه می‌گوید: با توجه به بازتابی که سری اول مجموعه مستند «آفریقا سرزمین فرصت‌ها» در بین شرکت‌های مختلف تولیدکننده و صادرکننده و مسئولین و نماینده‌های مجلس داشت و همچنین این مستند برایشان جالب بود. شاید برای اولین ‌ار بود که مستندی از ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی آفریقا پخش می‌شد. قبل از این تصور مردم این بود که آفریقا جایی پر از فقر، قحطی و بیماری و بیابان است. در مجموعه مستند اول سعی شد تصویر واقعی آفریقا نشان داده شود که زندگی در آنجا کاملا جریان دارد و رقابت سنگینی بین کشورهای مختلف برای حضور در قاره آفریقا به ویژه طی ۲۰ سال اخیر شکل گرفته و به‌شدت از این رقابت عقب مانده‌ایم. همه کشورها آفریقا را قاره آینده می‌دانند، چون بسیاری از فرصت‌ها در آن بکر است و رقابت سنگینی بین اتحادیه اروپا با چین، آمریکا، هند، برزیل و ترکیه وجود دارد و حتی کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس مثل امارات و عربستان هم روی این مسأله کار می‌کنند ولی حضور ما در دو سه دهه اخیر در آفریقا خیلی کم‌رنگ بوده است. شاید بتوان گفت محور اصلی مستند ظرفیت‌های اقتصادی و بعد ظرفیت‌های فرهنگی آفریقا و حضور ایران است. چون صادرات ترکیه به آفریقا ۲۰ برابر ماست. 
   
رشد صادرات در دولت سیزدهم
در این مستند درباره دلایل این اتفاق نکاتی گفته می‌شود، مقصودی در این‌باره عنوان می‌کند: ما در این مستند هم عقب‌ماندگی حضور ایران در آفریقا را با آمار و ارقام نشان می‌دهیم که به نسبت رقبای منطقه و دیگر کشورها چقدر این فرصت‌ها را تاکنون از دست داده‌ایم. البته ناگفته نماند که در سه سال دولت شهید‌رئیسی در صادرات به آفریقا صد‌درصد رشد داشتیم و این رشد دو‌برابر شد و صادرات ما به یک‌میلیارد و ۲۰۰ میلیون‌دلار رسید اما با این حال ترکیه ۲۰ برابر ما صادر می‌کند و سایر کشورها نیز در این زمینه فعالند. مثلا هند سه برابر ما صادر می‌کند. از این‌رو در این مستند ظرفیت‌های اقتصادی و حضور کالاهای ایرانی و شرکت‌های فنی مهندسی ایرانی برای صادرات خدمات فنی مهندسی به کشورهای قاره آفریقا نشان داده می‌شود. چون فرصت‌هایی که هست و رقبایی که کار می‌کنند و به خاطر تصویری که از آفریقا در ذهنمان ساخته‌اند و کمک‌هایی که داشته‌ایم و مسئولان برای حضور در آفریقا توجه چندانی نداشته‌اند،یک عقب‌ماندگی جدی داریم. هدف این مجموعه مستندها هم این است که چنین ذهنیتی را اصلاح کند و فرصت‌های اقتصادی و صادراتی و حضور در بخش‌های معدن، کشاورزی و عمرانی در آفریقا که سود خیلی خوبی دارد و می‌تواند بازی برد ‌برد خیلی خوبی بین ایران و این کشورها شکل بگیرد را نشان بدهد.  مقصودی درباره بازخورد فصل اول این مستند هم بیان می‌کند: پس از پخش سری اول که خیلی مورد‌استقبال قرار گرفت، نمایندگان بسیاری از کشورها به آفریقا رفتند و این مسأله را پیگیری کردند. همچنین در سفری که رئیس‌جمهور شهید به آفریقا داشتند، گزیده این مستندها در دو قسمت در هواپیما برای ایشان و هیأت همراه پخش شد و این خیلی ما را امیدوار کرد و انگیزه‌مان را بیشتر کرد که این مجموعه مستند را ادامه بدهیم. مثلا این‌که مجموعه جزایر زنگبار نیمه‌خودمختار است و جایی است که ایرانی‌ها در آن حضور تمدنی داشتند و یکی از شگفتی‌های این مجموعه مستند که شاید برای اولین‌بار به این شکل و با این جزئیات از آن در تلویزیون مستندسازی می‌شود، بحث حضور تاریخی ایرانیان در شرق آفریقا مخصوصا منطقه زنگبار و تانزانیاست. یکی از موضوعاتی که خیلی مهم است و تا حالا به آن پرداخته نشده، حضور تاریخی بازرگانان شیرازی از هزار سال قبل در شرق آفریقا و منطقه زنگبار است و آثار تاریخی تمدنی بسیار زیادی از ایرانی‌ها در آنجا هست. مقصودی در این‌باره می‌افزاید: تا جایی که آنها خود را شیرازی می‌دانند و ما در ایران اطلاع چندانی از آنها نداریم که در این مستند همه این موارد لحاظ شده است. انسان حسرت می‌خورد چرا آثار هزارساله ایرانی که هنوز باقی مانده رها شده‌اند و جای افسوس دارد که همه به‌دنبال این هستند از خود تمدنی و تاریخی در کشورهای دیگر بسازند و ما چیزی که داریم برای حفظ، مرمت و بازسازی آثار تاریخی‌ای که وجود دارد تلاش جدی از سوی مسئولان انجام نشده و امیدواریم با مستندی که پخش می‌شود مسئولین برای نگه‌داشت آثار تاریخی ایران در شرق آفریقا همت بکنند.
   
گفت و گو با تجار ایرانی در آفریقا
از آنجایی که دولت چهاردهم به‌زودی تشکیل می‌شود و ساخت چنین مستندی می‌تواند دستاوردهایی را به همراه داشته باشد، وی می‌گوید: امیدواریم دولت چهاردهم به موضوع آفریقا و فرصت‌هایی که قاره آفریقا دارد با دید متفاوتی نگاه کند. در هشت سال دولت تدبیر و امید رئیس‌جمهور وقت حتی یک سفر هم به ۵۴ کشور قاره آفریقا نداشت و فضای زیادی را از دست دادیم. اما شهید‌رئیسی به چهار کشور آفریقایی سفر کرد و برنامه داشت سفرها را بیشتر کند که قسمت نبود و به شهادت رسید و کارهایش نیمه‌تمام ماند. امیدواریم دولت آقای پزشکیان که بر تعامل سازنده با دنیا تاکید دارد ظرفیت‌ها و فرصت‌های قاره آفریقا را به‌طور جدی مورد بررسی قرار دهد و یکی از اهداف تجاری و اقتصادی ایران باشد.  مقصودی درباره حضور فعال ایرانی‌ها در آفریقا نیز نکاتی را بیان کرده و می‌گوید: ما در این مستند با تجار ایرانی که در این کشورها بودند هم صحبت کرده‌ایم. علاوه‌ بر ارتباط اقتصادی و تجاری که می‌توانیم داشته باشیم، در مورد جذابیت‌های جغرافیایی، گردشگری و فرهنگ‌شان هم صحبت شده است. اصلا بخشی از مستند مجموعه ثریا سبک زندگی مردم، طبیعت و جذابیت‌های طبیعی این کشورهاست و در این مجموعه مستند به جاذبه‌های طبیعی و حیات‌وحش متنوع آفریقا و آثاری مثل آبشار ویکتوریا که از عجایب هفت‌گانه دنیاست پرداخته شده است.ساخت چنین مستندهایی منوط به همکاری کشورهای دیگر نیز هست. مقصودی در‌این باره توضیح می‌دهد:هماهنگی‌هایی از قبل بوده است چون قبلا هم این مستندها را داشتیم و کلیپ آنها را به ۱۴- ۱۳کشور نشان دادیم که برایشان جذاب بودوخیلی دوست داشتندکشورآنهانیز به این مجموعه مستندها که ساخته شده اضافه شود و خود این خیلی کمک می‌کرد فضا باز شود تا بتوانیم کار را ادامه دهیم و تنوع کشورها را بیشتر کنیم. البته انتخاب کشورها خیلی برایمان مهم بودتاکشورهایی باشدکه امکان همکاری اقتصادی و تعامل دو جانبه بیشتری داشته باشد. 

شاید فصلی دیگر
ازآنجایی که چنین مستندهایی ظرفیت‌های خوبی برای تولید دارند، مقصودی درباره تولید سری جدید آن بیان می‌کند:طبق صحبت‌هایی که شده قراراست ادامه داشته باشد ودرچند کشور درحال پیگیری هم درقاره آفریقا وهم درکشورهای همسایه هستیم. باتوجه به استقبالی هم که مردم داشتنداحتمالا تولیداین مستندادامه خواهد داشت.البته مهمترین مسأله کسب مجوزهای خبرنگاری و تصویربرداری است که در کشورهای مختلف زمان زیادی می‌برد تا مجوزها گرفته شود و درحال پیگیری هستیم که اگر کسب مجوزها ومسائل مالی حل شود برنامه ادامه خواهد داشت.