«شو چله» با طعم خوراکی‌های محلی در کهگیلویه وبویراحمد

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، غذا‌های محلی چون شله ماشکی، شله کنجدی، دوازردکی، آش کنگری، آش کارده و حلوای دوشابی از غذا‌ها و خوراکی‌های سنتی مردم کهگیلویه وبویراحمد محسوب می‌شود که دورهمی‌های شب یلدا را دل چسب‌تر کرده است.

گندم برشته آجیل متفاوت کهگیلویه و بویراحمدی‌ها پای ثابت سفره شب یلداست خوراکی که به علت ارگانیک بودن می‌تواند جایگزینی ارزان و سالم برای سفره شب یلدای همه ایرانیان باشد.

این آجیل محلی که مخلوطی از گندم، پسته کوهی، مویز و بادام کوهی است یکی از خوراکی‌های خوشمزه و محبوب شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد محسوب می‌شود.

برای درست کردن آجیل محلی گندم برشته ابتدا گندم‌ها را شسته و داخل یک ظرف مناسب ریخته پس از آن موادی مانند آب پنیر، شیر، زردچوبه و نمک را به گندم اضافه و مخلوط کرده و تا سه روز در این مواد خوابانده می‌شود و داخل یک آبکش بزرگ ریخته و جلوی آفتاب گذاشته تا خشک می‌شود.

پس از خشک شدن گندم را بو می‌داده و با مواد دیگر مانند مغز بادام شیرین شده بو داده، پسته وحشی و مویز مخلوط می‌کنند و آجیل آماده مصرف می‌شود.

شله ماشکی (ماش) این غذا از برنج، ماش و پودر انار خشک شده درست می‌شود و با پیازداغ تزئین می‌شود شامی، ارزان گیاهی و سالم است.

آش کارده که کارده یک گیاه گرمسیری با برگ‌های پهن و برنج نیم کوب درست می‌شودمعروف‌ترین غذای سنتی کهگیلویه و بویراحمد است.

آبگوشت متداول‌ترین غذای عشایر کهگیلویه وبویراحمد از دیگر غذا‌های سفره شب یلدا در این استان است که با گوشت و حبوبات درست می‌شود.

برای درست کردن قورمه، گوشت گوسفند را از استخوان جدا کرده و با پیه سرخ کرده و با اضافه کردن مقداری نمک آن را در ظرفی که از پوست درست شده نگهداری می‌کنند.

دوا زردکی و پیاز داغی یکی دیگر از غذا‌های محلی در این استان است که ابتدا دوغ را با برنج محلی مخلوط کرده و روی اجاق گذاشته و با کفگیر خوب هم زده تا بعد از این که جوش آمد کفگیر را برداشته و پیاز داغ با نعناع و نمک و زردچوبه اضافه می‌شود.

غذا‌های محلی ارزان، اما خوشمزه

یک کارشناس که برای ثبت ملی غذا‌ها تلاش کرده می‌گوید که بیشتر غذا‌های محلی کهگیلویه وبویراحمد به علت استفاده از مواد اولیه طبیعی مانند میوه‌های جنگلی و گیاهان خودرو ارزان هستند به عنوان مثال قیمت آجیل محلی گندم برشته بسیار کمتر از آجیل‌های دیگر است.

عشرت عکسری تاکید می‌کند که گندم برشته به دلیل استفاده از مواد جنگلی مانند پسته وحشی و بادام کوهی یک خوراکی سالم و ارگانیک است.

کلخنگ درختی از خانواده بلوط است که میوه آن به پسته کوهی معروف است از مواد تشکیل دهنده آجیل محلی در کهگیلویه و بویراحمد است، مغز بادام کوهی که در انتهای مرحله خشک شدن میوه درخت بادام کوهی به دست می‌آید از دیگر مواد تشکیل دهنده این آجیل خوشمزه است.

عسکری کم بودن میزان نمک موجود در این آجیل و ارزان قیمت بودن را از مزایای آجیل محلی مردم کهگیلویه بویراحمد ذکر کرد.

عسکری بیان کرد: در سال‌های اخیر برخی خانواده‌های کهگیلویه وبویراحمدی در کنار آجیل محلی گندم برشته آلوبخارا که با گردو به صورت شکم پر درست شده استفاده می‌کنند تا اهالی سالمند خانواده از یک خوراکی بدون نمک در شب یلدا لذت ببرند.

او به حلوای دوشابی که از آرد گندم و شیره انگور مهمترین مواد تشکیل دهنده آن است اشاره کرد و افزود: این حلوا که شیرینی آن طبیعی است و از میوه انگور درست می‌شود یک شیرینی کاملا سالم است.

وی در مورد غذا‌هایی مانند دوا زردکی، شله ماشکی، شله کنجدی و آش کارده گفت: این غذا‌ها به علت استفاده کم از روغن و نداشتن گوشت هم ارزان و هم سالم هستند.

عسکری خاطرنشان کرد: شب نشینی طولانی‌ترین شب سال به علت استفاده از انواع میوه، آجیل و غذا بهتر است که از غذا‌های کم روغن استفاده شود تا شیرینی این شب با بیماری تلخ نشود.

کدام یک از آیین‌ها یلدایی مردم کهگیلویه و بویراحمد در فهرست آثار ملی ثبت شده؟

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت:مردم این استان در طولانی‌ترین شب سال با وجود غذا‌ها و خوراکی‌های محلی سفره یلدایی متفاوتی پهن می‌کنند که البته با چاشنی همدلی جذاب‌تر شده است.

اصغر آتشفراز افزود: گرچه انار، هندوانه، آجیل پای ثابت سفره‌های شب یلدا در همه نقاط کشور است، اما آجیل محلی، غذا‌های سنتی مانند شله ماشکی، نام محلی مانند برکو زینت بخش سفره‌های یلدایی مردم کهگیلویه و بویراحمد محسوب می‌شود که برای ماندگاری در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

آیین هشت هزارساله یلدای ایرانی که در نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شده در مناطق مختلف کشورمان با رسوم رسمی و محلی برگزار می‌شود و مردم استان کهگیلویه و بویراحمد هم سنت‌های زیبایی در این شب دارند.

طولانی‌ترین شب سال در این نقطه از کشورمان افزون بر آیین‌های مرسوم مانند دور هم نشینی و فال با اشعار حافظ با شاهنامه خوانی و متیل گویی (قصه خوانی)، فال گرفتن با شکستن گردو از روی پوکی و یا پُری آن، آتش روشن کردن و چاله گرم‌کنون پاس داشته می‌شود.

متیل گویی

یکی از زییایی‌های متفاوت شب چله در این خطه متیل گویی یا قصه گویی مادر بزرگ‌ها برای نوه‌هاست، در این آیین مادربزرگ برای نوه‌ها از متیل‌ها و داستان‌های باستانی سخن به میان می‌آورند و آنان را مجذوب این داستان‌های افسانه می‌کنند.

داستان یا به اصطلاح برادرانی به نام‌های احمعیل و محمعیل مشهورترین داستان قدیمی این دیار است که بزرگتر‌های خانواده در شب چله با شور و حالی وصف ناشدنی بازگو می‌کنند.

در این داستان احمعیل و محمعیل مادر پیری دارند و در سرمای سرد زمستان در یک غار دچار یخ زدگی می‌شوند این داستان از آنجا جذاب‌تر می‌شود که مادر این جوانان در جستجوی آنان با یک هیزم آتشین به کوه می‌رود و هیزم آتشین خود را برای نجات فرزندان به دهانه کوه پرتاب می‌کند.

پس از اصابت این هیزم آتشین به دهانه کوه، یخ‌ها و برف‌های کوه ذوب شده و فرزندان این پیرزن که در سرما گیر افتاده بودند رهایی می‌یابند، که این داستان نشانگر برف و باران و روز افزونی در پایان زمستان است.

آیین وجاق (آتش روشن کردن)

اجاق یا به گویش محلی وجاق در فرهنگ مردم کهگیلویه و بویراحمد جایگاه ارزشمندی دارد به طوری که گذشته‌های نه چندان دور شهروندان در گفتگو‌های خود به آن قسم می‌خوردند.

آنان آتش روشن کردن را راهی برای دوری از اهریمن می‌دانند و می‌گویند که دوران قدیم برای در امان بودن از خطر اهریمن، در این شب همه دور هم جمع می‌شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب برکت می‌کردند.

شهروندان کهگیلویه و بویراحمد در گذشته‌های دور اعتقاد داشتند روشن کردن آتش در دور هم نشینی این شب تحمل سرمای زمستان را بیشتر کرده و همدلی بیشتر می‌شود.

شاهنامه خوانی

شاهنامه خوانی گل سرسبد شب نشینی‌های گذشته‌های نه چندان دور همه فصول سال در این سرزمین معروف به دیار آریوبرزن بوده، اما با تغییر سبک و سیاق زندگی که سال‌های اخیر پررنگ شده این آیین حماسی در بیشتر مناطق کهگیلویه و بویراحمد محدود به نخستین شب چله یا همان یلدا شده است.

شهروندان کهگیلویه و بویراحمدی در شب چله به یاد روزگاران نه چندان دوری که شاهنامه برای آنان هم رسانه بود، هم معلم و مهمترین بهانه برای دورهمی‌ها بود دل به نوای شاهنامه خوانی به ویژه داستان هایی، چون بیژن و منیژه، رستم و سهراب و سیاوش می‌دهند.

یکی از سرداران بزرگ تاریخ ایران در زمان هخامنشیان آریوبرزن بود که در زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران از سرزمین خود (کهگیلویه و بویراحمد) با شجاعت دفاع کرد و در این راه کشته شد.

وی که آخرین مدافع داریوش چهارم هخامنشی بود در یکی از تنگه‌های این استان کوهستانی، راه را بر سپاه اسکندر مقدونی بست و دلیرانه در برابر وی مقاومت کرد به همین دلیل استان کهگیلویه و بویراحمد را دیار آریوبرزن می‌خوانند که این واژه هم نماد تاریخ کهن و هم شجاعت مردم کهگیلویه و بویراحمد است.

استان ۷۲۶ هزار نفری کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران قرار دارد.