فاطمیه به قدمت تاریخ اسلام است

عزاداری و گریه بر مصائب اهل بیت (علیهم‌السّلام) از جمله دلایل مهم حیات مکتب نورانی آن حضرات است. بدین معنا که محافل یادآوری  مظلومیت ایشان، نقش اساسی در جهت پیشبرد اهداف والای خاندان وحی دارد. از همین روی مخالفان ترویج مکتب ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) در گذر تاریخ، از هیچ تلاشی برای مقابله با این عزاداری‌ها و محافل ذکر اهل بیت (علیهم‌السّلام)، دریغ نکرده و همیشه شبهاتی را در حوزه عزاداری بر امامان معصوم و بویژه حضرت زهرا (علیهم‌السّلام)،منتشر می نمایند .
درباره عزاداری برای حضرت زهرا (س) شبهه شده که گویا بعد از انقلاب شروع شده که چنین تصوری منطقا و عملا نادرست واشتباه است. 

در روایات آمده است: «مومنین در شادی ما شاد و در عزای ما عزادار باشید» 

امام‌ رضا (علیه‌السّلام) به‌ ریان‌ بن‌ شبیب فرمود: «اگر دوست‌داری‌ در درجات‌ عالی‌ بهشت، همراه‌ ما باشی، محزون باش‌ به حزن ما و خوشحال باش برای شادی ما» 
امیرالمومنین علی (علیه‌السّلام) نیز می‌فرماید: «خداوند تبارک و تعالی به زمین نظر کرد و ما را برگزید و شیعیان ما را برای ما برگزید که ما را کمک کرده به شادی  ما شادی و به غم ما محزون هستند و اموال و جانشان را در راه ما نثار می‌کنند آنان از ما بوده و به سوی ما خواهند آمد»  بنابراین اصل عزاداری برای همه اهل بیت (ع) حتی شیعیان و پیروان اهل بیت (ع) نیز از این سخنان به خوبی و به وضوح درک می شود و مشروعیت عزاداری اثبات می شود. 

درباره عزادری برای حضرت زهرا (ص)نیز دلایل معتبر وزیادی از سیره وسخنان حضرات اهل بیت(ع)وجود دارد که به چند نمونه اشاره می شود: 
دراین مجالس ذکر اهل بیت (ع) آثار وبرکات معنوی بی شماری وجود دارد که بدیهی ترین ثمره آن تبادل فرهنگ و آموزش آن به مردم است چنانکه امام رضا ـ عليه‎ السلام ـ مي فرمايد:
«هر كس در مجلسي بنشيند كه در آن امر (و خط و مكتب) ما احيا مي شود، دلش در روزي كه دلها مي ميرند نمي ميرد.»  

اولین عزادار حضرت زهرا امیر مومنان(ع) است که هنگام دفن زهرا (س) مرثیه خواند و گریست وحسنین و دخترانش وزنان ومردان مدینه از بنی هاشم وغیر آنها عزادری نمودند ؛  لذا اهل مدینه و حد اقل بنی هاشم همراه خانواده امیر مومنان(ع) اولین عزادارن حضرت هستند ؛ بنابراین سیره ورفتار امیر مومنان در عزاداری برای زهرا(س) وگریه برای او ودرد دلش با رسول الله (ص) درهنگام دفن بهترین دلیل وگواه وسند ومجوز برای عزادری های شیعه هست   .

 عزاداری امام صادق (ع) برای حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها که خطاب به یکی از یاران خویش، ماجرای سقط حضرت محسن علیهالسلام و کتک خوردن حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را بیان فرمود. 

ابن اثير مي نويسد: در قرن سوم و چهارم و پنجم و همزمان با تشكيل دولت هاي آل بويه در عراق و حمدانيون در سوريه و فاطميون در مصر، مذهب شيعه گسترش و مراسم عزاداري توسعه يافت.  
 
با تسلط ديلميان بر بغداد كه از سالها پيش مركز اجتماع شاعران شيعي بود؛ انجمن ها تشكيل گرديد كه در آن فضيلت هاي اهل بيت را نقل نموده و بر مظلوميت آنان اشك مي ريختند. 

در دوره هايي كه حاكمان سني متعصب حاكميت داشتند، شيعيان نمي توانستند عزاداري كنند به عنوان نمونه در دوران حكومت عباسيان «... علويان يا از دم تيغ گذشتند و يا در سياه چالها کشته شدند و يا از ترس جان گمنام در دهكده ها و بيغوله ها بسر مي بردند... 

«به جرأت مي توان گفت: ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ در گسترش فرهنگ عزاداري به ويژه دربارة امام حسين ـ عليه‎ السلام ـ نقش بسزايي داشتند. 
شهيد مطهري(ره) مي فرمايد: «ايام فاطميه است چرا ذكر فضائل و زندگي اهل بيت پيغمبر(ص) اين همه اجر و ثواب دارد آنها انسانهاي ساخته شده هستند... و بايد توجه داشت كه چون در تاريخ شهادت حضرت زهرا اختلاف نظر وجود دارد، لذا در هر دوره تاريخ مشهور شهادت آن حضرت عزاداري برپا مي شود. 

به این مجالس که برگزار می شود درایام شهادت حضرت صدیقه ، بيشتر «ايام فاطميه» گفته مي شود در اين ايام، ممكن است در برخي از جاها يك روز و در برخي از جاها چند روز براي آن حضرت عزاداري شود. 

آيت الله وحيد خراساني فاطمیه را مصيبت كبري مي نامد: «... در اين مصيبت كبري كه ناموس خدا و بضعة خاتم انبياء وكفو سيد اوصياء و مادر ائمه هدي نيمه شب دفن شد... به پاخيزيم و آنچه در توان داريم در تعظيم شعائر شهادت او انجام دهيم.»  

ائمه ما را به برپائي اين مجالس كه فضيلت زيادي هم دارند سفارش كرده اند از جمله در حديثي امام صادق ـ عليه‎ السلام ـ از فضيل پرسيد: آيا دور هم مي نشينيد و حديث و سخن مي گوئيد؟ فضيل گفت:آري. حضرت فرمود: «اين گونه مجالس رادوست دارم پس امر ما را زنده بداريد. خدا رحمت كند كسي كه امر (و راه و مرام) ما را احياء مي كند.» 

امام خميني (ره) در اين رابطه مي فرمايد: «... با اين هياهو، با اين گريه، با اين نوحه خواني، با اين شعرخواني، با اين نثرخواني ما مي خواهيم اين مكتب را حفظ كنيم چنانچه تا حالا هم حفظ شده است.» 

اگرچه در تاریخ شهادت آن حضرت اختلاف وجود دارد؛ اما شیعیان برای بزرگداشت آن، در هر دو مورد اختلافی عزاداری می‌کنند، چرا که بین دو تاریخی که برای شهادت آن حضرت مشهور است، بیست روز فاصله هست معمولاً بنابر قول ۷۵ روز، به دهه دوم جمادی‌الاول، از دهم تا بیستم آن دهه فاطمیه اول و طبق قول ۹۵ روز، به دهه اول جمادی‌الثانی از اول تا دهم آن، دهه فاطمیه دوم گفته می‌شود. از آنجا که تاریخ دقیق شهادت معلوم نیست، علما و بزرگان و شیعیان در هر دو مورد ایام فاطمیه را گرامی می‌دارند.

 شیخ عباس قمی، در منتهی آلامال آورده است: بهتر است به هر دو روایت عمل بکنیم و در هر دو تاریخ عزاداری کنیم.  

علمای اهل سنت نیز دراین باره گزارش داده اند ؛ قاضی عبدالجبار معتزلی (درگذشته ۴۱۵ق) آورده: عده‌ای از شیعیان در مناطقی ازجمله مصر، دمشق، بغداد، رمله، عَکّا، صور، عسقلان و جبل البسماق برای حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها و فرزندش محسن  که معتقد بودند ... کشته‌شده عزاداری می‌کردند.  

 این گزارش نشان می‌دهد که دست‌کم در قرن چهارم و نیز اوایل قرن سیزدهم (دوران حیات قاضی عبدالجبار) عزاداری شیعیان برای حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، منحصر به محافل خصوصی نبوده و به‌گونه‌ای بوده که یک عالم نامدار اهل سنت از اصل عزاداری و موضوع آن اطلاع داشته است.

گزارش‌هایی بازگوکننده عزاداری ایام فاطمیه در دوره قاجار است. از جمله نقل‌شده است که در دوره مشروطه و در سال ۱۳۲۵ ھ.ق (/۱۲۸۶ ھ.ش) شیخ فضل‌الله نوری مطابق معمول هرسال که در جمادی‌الاولی به مناسبت ایام فاطمیه مجلس روضه‌خوانی برپا می‌کرد، در مسجد جامع چادری بر پا کرد تا مجلس عزا برقرار کند.  

 عزاداری ایام فاطمیه در دوره پهلوی نیز امری مرسوم بین محبین اهل‌بیت علیهمالسلام بوده است. پس از تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال ۱۳۴۱ ھ.ش جامعه مدرسین در دهم آبان همان سال، مجلس عزایی در روز وفات فاطمۀ زهرا سلام‌الله علیها (سوم جمادی الثانیه ۱۳۸۲ ھ.ق) در مسجد اعظم قم برپا کرد. این مجلس‌، مورد استقبال شدید مردم قرار گرفت و امام خمینی و سایر مراجع و علمای طراز اوّل قم نیز در این اجتماع حضور داشتند. در این مجلس آیت‌الله مکارم شیرازی یکی از مدرسین و حجت‌الاسلام حاج شیخ مرتضی انصاری خطیب شهیر قم سخنرانی کردند. 

 مراسم ایام فاطمیه در این دوران، محملی برای مبارزه با رژیم سفاک شاهنشاهی بود. ساواک ۹ مهر ۱۳۴۳ ھ.ش در گزارشی با موضوع «نحوه گفتار وعاظ در ایام فاطمیه» به مسائل مطرح‌شده توسط وعاظ در این ایام پرداخته و اینکه «در برابر قدرت‌ها باید مردم مبارزه منفی نمایند» را از محورهای مطرح‌شده آنان در منابر ذکر کرده است.  برابر این اسناد، عزاداری ایام فاطمیه در این دوران در سراسر ایران مرسوم بوده است؛ چنانکه ساواک در گزارشی در مورد فعالیت‌های آیت‌الله مدنی در ایام فاطمیه آورده است: «برابر اطلاع، آقای مدنی که از نجف آمده‌اند ایام فاطمیه را در همدان خواهند بود روزها در قریه دره مراد بیگ و شب‌ها در مسجد جامع منبر می‌روند. ضمناً از آقای یاسینی دعوت‌شده است که در مجالس ایشان منبر می‌رود».  

ساواک در گزارش ۲۷ شهریور ۱۳۴۶ با موضوع «مجلس روضه‌خوانی در مسجد حاجی اسماعیل هوری» می‌نویسد:  «از ساعت ۱۹ روز ۲ /۶ /۴۶ مجلس روضه‌خوانی به مناسبت ایام فاطمیه در مسجد حاج اسماعیل هوری واقع در میدان شاه کوچه شترداران با شرکت عده‌ای در حدود ۳۰۰ نفر تشکیل گردید».  

در مردادماه سال ۱۳۴۸ ش، حجت‌الاسلام حاج شیخ محمد علوی، امام جماعت یکی از شبستان‌های مسجد جامع سبزوار که تشکلی به نام «جمعیت خیراندیش مذهبی سبزوار» را سازمان‌دهی کرده بود، از آیت‌الله مکارم شیرازی دعوت نمود تا در ایام فاطمیه به مدت پنج شب در این شهرستان سخنرانی نماید.  

بر اساس اسناد ساواک در این دوره در شهر رفسنجان نیز مجالس عزاداری به این شکل برپا می‌شد که در ایام سال خصوصاً در ایام سوگواری (ماه‌های محرم و صفر رمضان ایام فاطمیه و رحلت ائمه اطهار) از ده روز جلوتر تا ده روز عقب‌تر در مساجد و منازل و تکایا مجلس روضه و ذکر مصیبت به پانمایند.   بر اساس این اسناد در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۷ به مناسبت ایام فاطمیه مجلسی با حضور قریب ۱۳۰۰ نفر در مسجد ارک تهران برگزار شد.